مۇحاممەد حايدار دۋلاتي تۋرالى تەلەحيكايا كورسەتىلمەك

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - «حابار» تەلەارناسىنىڭ تاپسىرىسىمەن تۇسىرىلگەن «دۋلاتي» اتتى تاريحي دراما جانرىنداعى تەلەحيكايا - ارنانىڭ بيىلعى جاڭا ماۋسىمىندا جارىققا شىعىپ جاتقان تۋىندىلاردىڭ تىزگىنىن جالعاستىرماق.

تەلەحيكايادا XVI عاسىرداعى ۇلى دالانىڭ تىنىس-تىرشىلىگى، دۋلات تايپاسىنىڭ سول زامانداعى سان سىرعا تولى ءتۇرلى تاعدىرلارى مەن مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ ءومىرى سۋرەتتەلەدى. اتالمىش تاريحي درامانى 17 -جەلتوقساننان باستاپ «حابار» تەلەارناسىنان تاماشالاي الاسىزدار. تۋىندىنىڭ پروديۋسەرى - مۇرات بيدوسوۆ.

تاريحي تەلەحيكايادا جەتىسۋ جەرىندەگى ەجەلگى دۋلات تايپاسى امىرلەرىنىڭ ۇرپاعى بولعان ايگىلى تاريحشى، عۇلاما مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ تاريح تاراۋلارىندا قالعان ءومىرى مەن ۇلى دالادا ءامىرشى بولعان تەكتى اۋلەت ۇرپاعىنىڭ سان قيلى تاعدىرى سۋرەتتەلەدى. تۋىندىنىڭ سيۋجەت جەلىسى ءدۋلاتيدىڭ اكەسى مۇحاممەد حۇسايىندى ءامىر- تەمىردىڭ نەمەرەسى مۇحاممەد شايباني حاننىڭ ولتىرۋىنەن باستالادى.

ساياسي كۇرەستىڭ قايناعان ورتاسىندا قالعان مۇحاممەد حايدار دۋلاتي سول كەزدە ءۇندىستاندى باسقارىپ تۇرعان بولەسى - بابىر سۇلتانعا قاراي جول تارتادى. ول جەردە ءبىراز جىل تۇرىپ، بابىر سۇلتاننىڭ رۇقساتىمەن سۇلتان سايد حانعا كەلىپ، ونىڭ قاشقارداعى سارايىندا تۇرىپ، ساراي قىزمەتىن باسقارادى. سايد حاننىڭ ابۋباكىرگە قارسى سوعىستارىنا قاتىسادى. ساراي قىزمەتىن جان- جاقتى بىلەتىن بىلىكتى، ءبىلىمدى ادام رەتىندە تانىلىپ، حاننىڭ مۇراگەر بالاسى ءابۋ ار- راشيد سۇلتاننىڭ تاربيەشىسى بولادى.

سۇلتان سايد ولگەننەن كەيىن تاققا وتىرعان بالاسى ءابى ار-راشيد دۋلات تايپاسىنان قاۋىپتەنىپ، ولاردى قۋعىنداي باستايدى. مۇحاممەد حايداردىڭ اعاسى - سايد مۇحاممەدتى ولتىرەدى. وسىدان كەيىن مۇحاممەد حايدار ءۇندىستانعا قاشادى. ول وندا ۇلى موعولدار سارايىندا اسكەرباسى بولىپ، كاشميردى جاۋلاپ الۋ سوعىسىنا قاتىسادى. جاۋلاپ العاننان كەيىن ۇلى موعولداردىڭ اتىنان ءبىراز ۋاقىت كاشميردى بيلەپ تۇرادى. ول وسىندا «تاريحي- ءراشيديدى» جازۋعا كىرىسەدى.

دۋلاتيدىڭ «تاريحي راشيدي» ەڭبەگىندە قازاق حاندىعىنىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى، جەتىسۋ مەن شىعىس دەشتى قىپشاق جەرىندە بولعان وقيعالار، موعولستاننىڭ قۇلاۋى، فەودالدىق سوعىستار، قازاقتار، قىرعىزدار مەن وزبەكتەردىڭ سىرتقى جاۋعا قارسى كۇرەستە ءوزارا وداقتاسۋى تۋرالى قۇندى مالىمەتتەر ساقتالعان.

سونىمەن بىرگە بۇل ەڭبەكتە XV- XVI عاسىرلارداعى وڭتۇستىك جانە شىعىس قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق جاعدايى، ورتا عاسىرلىق قازاقستانداعى جەتىسۋدىڭ تاريحي جاعراپياسى، قالالىق جانە ەگىنشىلىك مادەنيەتى تۋرالى مالىمەتتەر بار.

تەلەحيكايادا دۋلاتيدىڭ كىتاپ جازۋ بارىسىنداعى ەلەۋلى وقيعالار سيۋجەتتىك جەلىدە كورىنىس تاۋىپ وتىرادى. قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعان جىلىن ءدوپ باسىپ جازعان ايگىلى تاريحشىنىڭ بابىر سۇلتانمەن بىرگە ءجۇرىپ، ۇلى دالاعا ات باسىن بۇرعانى، بابىر سۇلتاننىڭ قاسىم حاننىڭ ورداسىنا كەلگەن ساتتەرى دە ايرىقشا سۋرەتتەلىپ وتىرادى.

17 -جەلتوقساننان باستاپ، كەشكى ساعات 20.00-دە، «حابار» تەلەارناسىنان تاريحي تاعلىمعا تولى «دۋلاتي» تەلەحيكاياسىن تاماشالاڭىزدار.

تۋىندىنىڭ پروديۋسەرى مۇرات بيدوسوۆ، قويۋشى رەجيسسەرى باقىتتاس سانيتاسوۆ، سەناري اۆتورى سەرجان زاكەر ۇلى. 6 بولىمنەن تۇراتىن تاريحي درامادا باستى رولدەردى دارحان سۇلەيمەنوۆ، ەرگەنباي ابۋوۆ، بولات ۇزاقوۆ، مۇرات جارىلقاسىنوۆ، دۋلىعا اقمولدا، جەڭىس قىڭىربەكوۆ، باۋىرجان قاپتاعاي، ساعىندىق ءجۇمادىل، دينارا تولەپبەرگەنوۆا، ءمادينا وسپان، سۋحراب مادۋماروۆ، گالينا قويشىبايەۆا، گۇلزادا ايتبايەۆا، ءۇسىپحان سەيتىمبەت، جانەركە دۇيسەمبيەۆا، گۇلجاميلا بەلجانوۆا، جاسۇلان ەرتاي ۇلى، باقداۋلەت شايماحان، ايدار اسارباي، ءالياسقار احمەت جانە ت. ب. اكتەرلار سومدايدى.