ماۋزىدۇڭ جۇمابەك تاشەنەۆقا: حرۋشيەۆ ءۇشىن ءسىز ۇيالماي- اق قويىڭىز
جۇمابەك تاشەنەۆ 1934 - 1939 -جىلدارى بەينەتقور اۋدانى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ حاتشىسى، اۋدان جەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولدى.
...
1952 - 1955 - جىلدارى اقتوبە وبلىسى پارتيا كوميتەتىنىڭ 1-حاتشىسى، 1955 - 1960 - جىلدارى قازاق ك س ر- ءى جوعارعى كەڭەسى ءتورالقاسىنىڭ ءتوراعاسى، 1960 - 1961 - جىلدارى قازاق ك س ر- ءى مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى بولدى.
تاشەنوۆ رەسپۋبليكانىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق، مادەني دامۋىنا باسشىلىق جاساعان جىلدارى قازاق مەملەكەتىنىڭ اۋماق تۇتاستىعىنىڭ ساقتالۋىنا كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى. ماڭعىستاۋدى تۇرىكمەنستانعا قوسۋ جونىندەگى ۇسىنىستارعا تويتارىس بەردى. تىڭ ولكەسىنە بىرىكتىرىلگەن سولتۇستىك وبلىستاردى رەسەيگە، وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ ماقتا ەگەتىن اۋداندارىن وزبەكستانعا بەرۋگە قارسى شىقتى. قازاقستان جەرىندە يادرولىق جارىلىستار جاساۋعا قارسىلىق ءبىلدىردى. شىعارماشىلىق وداقتار وكىلدەرىنە ءۇي- پاتەر بەرگەندىگى ءۇشىن الماتىنىڭ ورتاسىندا «قازاق اۋىلىن» قۇردى دەپ ايىپتالدى. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىن جابۋدان، «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىن «كازپراۆدانىڭ» اۋدارماسى ەتىپ شىعارىلۋ قاۋپىنەن قورعاپ قالدى. «ۇلتشىل» دەپ ايىپتالىپ، ن. حرۋشيەۆتىڭ نۇسقاۋىمەن قىزمەتىنەن بوساتىلدى. 1961 - 1975 -جىلدارى شىمكەنت (قازىرگى وڭتۇستىك قازاقستان) وبلىسى اتقارۋ كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولدى. 1975 -جىلى وداقتىق دارەجەدەگى دەربەس زەينەتكەرلىككە شىقتى. ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزەڭىندە «قاراكول» عىلىمي- زەرتحانالىق ينستيتۋتىندا، تۇركىستان وبلىسى تالداۋ- ەسەپتەۋ ورتالىعىندا قىزمەت اتقاردى.
ەل ەسىندە قالعان ىستەرى
ج. تاشەنوۆ شىمكەنت وبلىسىندا اتقارۋ كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى كەزىندە تۇركىستانداعى ق. ا. ياسساۋي كەسەنەسىنىڭ جانىندا توپىراقپەن كومىلىپ جاتقان شىعىس مونشاسىن قالپىنا كەلتىرىپ ىسكە جاراتۋدى جۇزەگە اسىرادى. كەزىندە ج. تاشەنوۆتىڭ ىسكەرلىگىن، قابىلەتىن شىمكەنت وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ۆ. ا. ليۆەنتسوۆتىڭ ءوزى مويىنداۋعا ءماجبۇر بولعان. ول 1964 -جىلى ماسكەۋدىڭ وكىلى قاتىسىپ وتىرعان قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىندەگى ماجىلىستە: «ن. س. حرۋشيەۆ ج. تاشەنوۆتىڭ نامىسىنا ءتيىپ، قىزمەتىنەن تومەندەتىپ بىزگە وبلاتكوم ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەتىپ جىبەرسە دە، ول ءوزىنىڭ تاڭعاجايىپ قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا وڭتۇستىك قازاقستانداعى ەڭ قۇرمەتتى ادام بولىپ وتىر»، - دەپ مالىمدەگەن.
ج. تاشەنوۆ جوعارى قىزمەت بابىنا وراي ءبىر مەزگىل ماسكەۋدە دە باسشىلىق جۇمىس اتقارىپ وتىرعان. سول كەزدەگى ءتارتىپ بويىنشا ك س ر و قۇرامىنداعى 15 وداقتاس رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەستەرىنىڭ ءتوراعالارى ك س ر و جوعارعى كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارلارى بولىپ ەسەپتەلىنەتىندىكتەن «ماسكەۋلىك ءتوراعا» دەمالىسقا شىققاندا 1 اي بويى ماسكەۋگە بارىپ، ك س ر و جوعارعى كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ قىزمەتىن ۋاقىتشا اتقارعان.
ماسكەۋگە بارار ءبىر ساپارى قارساڭىندا س. مۇقانوۆ پەن ع. مۇسىرەپوۆ ج. تاشەنوۆتەن ب. مومىش ۇلىنىڭ ەكى رەت باتىر اتاعىنا ۇسىنىلىپ وتپەي قالعانىن، سول اتاقتى الىپ بەرۋگە ارالاسۋىن وتىنەدى. ج. تاشەنوۆ ماسكەۋگە بارىسىمەن مۇراعاتتان ب. مومىش ۇلىنىڭ قۇجاتتارىن العىزىپ تانىسادى. باتىرلىققا ەكىنشى رەت ۇسىنىلعان قۇجاتتىڭ قورىتىندىسىندا سوعىس كەزىندەگى كەيبىر قىلىقتارى كەڭەس وفيتسەرلەرىنىڭ ار- وجدانىنا قايشى كەلگەندىكتەن ب. مومىش ۇلىنا مۇنداي اتاقتى بەرۋگە بولمايدى دەپ مارشال كونيەۆ قولىن قويىپتى. ج. تاشەنوۆ جوعارعى كەڭەستىڭ اتىنان مارشالدى شاقىرىپ الىپ ماسەلەنى تۇسىندىرەدى. مارشال كونيەۆ «بۇل تۋرالى مەنىڭ پىكىرىمدى بىلمەك بولساڭىز، مەن ءوز ومىرىمدە ەشقاشان ءبىر ايتقان پىكىرىمدى وزگەرتكەن ادام ەمەسپىن. بۇل جولى دا سولاي قالامىن» ، - دەپ كونبەي قويادى.
ماسكەۋدەگى كەزەكتى قىزمەتىن اتقارۋ كەزىندە ۋكرايندىق ءبىر عالىمنىڭ «قىلمىستى ءىسى» الدىنا كەلەدى. قارت عالىمعا ءبىر جاۋاپتى قىزمەتكەردى ءولتىردى دەگەن ايىپ تاعىلىپ ءولىم جازاسىنا كەسىلىپتى، كەشىرىم جاساۋ تۋرالى ءوتىنىشى دە قابىلدانباپتى. «ماسكەۋلىك ءتوراعا» - ك. ە. ۆوروشيلوۆ دەمالىستا بولعاندىقتان ورىنباسارى ج. تاشەنوۆ قول قويۋعا ءتيىستى بولادى. جوعارى كەڭەس قىزمەتكەرلەرىنىڭ بۇل ماسەلە ك. ە. ۆوروشيلوۆپەن كەلىسىلگەن دەگەن قارسىلىقتارىنا قاراماستان، ادام تاعدىرى بولعاندىقتان ج. تاشەنوۆ ءولىم جازاسى تۋرالى ۇكىمگە قول قويماي تۇرمەگە ءوزى بارىپ قارت عالىمعا جولىعادى. كىناسىز ەكەنىنە كوزى جەتكەن سوڭ قايتا تەرگەۋگە جىبەرىپ اقتاپ قالادى. كەيىن كىسى ولتىرگەن قىلمىسكەر دە انىقتالىپ جازاسىن تارتادى.
ءبىرىنشى حاتشى ن. حرۋشيەۆ ەلىمىزدىڭ سولتۇستىكتەگى 5 وبلىسىن (اقمولا، كوكشەتاۋ، قوستاناي، پاۆلودار، سولتۇستىك قازاقستان) بىرىكتىرىپ «تىڭ ولكەسى» دەگەن ايماق قۇرىپ ونى رەسەيگە قوسۋدى جوسپارلايدى. ولكەنىڭ باسشىلىعىنا ماسكەۋدەن ت. ي. سوكولوۆ دەگەن ءوز ادامىن جىبەرەدى. ول «تىڭ ولكەسىن» رەسەيگە وتكىزۋگە بەيىمدەپ، قازاقستان باسشىلىعىنا باعىنۋدان باس تارتا باستايدى. بۇل ارەكەتتى بىلگەن قازاق ك س ر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ج. تاشەنوۆ 1960 -جىلى كۇزدە «تىڭ ولكەسىنىڭ» ورتالىعى بولعان سەلينوگراد (قازىرگى نۇر-سۇلتان قالاسى) قالاسىنا شۇعىل تۇردە ۇشىپ كەلىپ، رەسپۋبليكالىق جوسپارلاۋ كوميتەتىنە كەلەسى جىلدىڭ بيۋدجەتىنە قاجەت مالىمەتتەردى ادەيى بەرمەي باسسىزدىق جاساعانى ءۇشىن ت. سوكولوۆتى قىزمەتىنەن الىپ 24 ساعاتتىڭ ىشىندە قازاقستاننان قۋىپ جىبەرەتىنىن جانە «تىڭ ولكەسى» ەشقاشان رەسەيگە بەرىلمەيتىنىن قاداپ تۇرىپ ايتادى.
ودان كەيىن الماتىدا ۇكىمەت ماجىلىسىندە كەلەسى جىلدىڭ حالىق شارۋاشىلىق جوسپارى قارالىپ جاتقاندا مىنبەگە كوتەرىلگەن تىڭ ولكەلىك اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ا. ي. كوزلوۆ: «جۇمابەك احمەت ۇلى! ءبىز سىزدەردەن ەشتەڭە سۇرامايمىز، تەك ماسكەۋدىڭ بەرگەنىنە تيمەسەڭىزدەر بولعانى»، - دەپ قىر كورسەتەدى. مۇنداي جۇگەنسىزدىككە توزبەگەن ج. تاشەنوۆ ونى توقتاتىپ قويىپ: «تىڭ ولكەسى قازاقستاننىڭ قۇرامىندا، ال قازاقستاندى ونىڭ ورتالىق پارتيا كوميتەتى مەن ۇكىمەتى باسقارادى. ءسىز سول پارتيانىڭ مۇشەسىسىز. مىناداي قىڭىر مىنەز بەن ءىستى قويمايتىن بولساڭىز پارتيادان شىعارىپ ورنىڭىزدان الامىز. سونان كەيىن باراتىن جەرىڭىزگە بارىپ ارىزىڭىزدى ايتا بەرىڭىز»، - دەپ قاداپ ايتادى. ن. حرۋشيەۆتىڭ قىرىنا ىلىگىپ قىزمەتىنەن تومەندەتىلىپ ماسكەۋدەن قازاقستانعا جىبەرىلگەن ا. كوزلوۆ زارەسى ۇشىپ سول جەردە كەشىرىم سۇرايدى. وسىلاي ج. تاشەنوۆ ماسكەۋدىڭ جىبەرگەن كەۋدەمسوق ادامدارىن تاۋبەسىنە كەلتىرىپ قازاقستانننىڭ بەس وبلىسىنىڭ بەرىلمەيتىنىن اشىق مالىمدەيدى.
ەركىنبەك تۇرىسوۆ پەن جولدىباي بازاروۆ بىلاي دەپ جازادى: 1959 -جىلى 1 - قازاندا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ 10 جىلدىق مەرەكەسىنە وراي ك س ر و باسشىسى ن. س. حرۋشيەۆ باستاعان دەلەگاتسيا بارادى. دەلەگاتسيانى ق ح ر باسشىسى ماو زەدۋن ءوزى قارسى الادى. اڭگىمە ۇستىندە ماو زەدۋن: «كەڭەس وداعى ءسوز جوق ۇلى ەل، ال ءبىز ۇلى قىتايمىز»، - دەپتى. ن. س. حرۋشيەۆ: «سولايى سولاي عوي، ءبىراق ك و ك پ - دۇنەجۇزىلىك كوممۋنيستىك قوزعالىستىڭ اۆانگاردىندا كەلەدى»، - دەيدى. ماو زەدۋن: «ءبىراق قىتايدا كوممۋنيستەر ك س ر و- عا قاراعاندا كوپ قوي» - دەگەندە ن. س. حرۋشيەۆ سوزدەن توسىلىپ قالادى. سوندا ج. تاشەنوۆ «رەۆوليۋتسيانى كەڭەس كوممۋنيستەرى جاسادى ەمەس پە؟ ولار كەيىن قىتاي كوممۋنيستەرىنە كومەكتەستى عوي»، - دەپ تىعىرىقتان جول تابادى. بۇل ۋاجگە قىتاي جاعى جاۋاپ بەرە الماي قالادى.
ن. س. حرۋشيەۆ اڭگىمە بىتكەن سوڭ ريزا بولىپ تاشەنوۆكە: «سەن ءوزىڭ ماركسيست ەكەنسىڭ عوي»، - دەپتى.
كەلەسى كۇنى كەڭەس دەلەگاتسياسىنىڭ قۇرمەتىنە قوناقاسى بەرىلەدى. قوناقاسى كەزىندە اراققا قىزىپ العان ن. س. حرۋشيەۆ بارىنەن ءوزىن جوعارى ساناپ ورىنسىز لەپىرەدى. بىرگە بارعان ج. تاشەنوۆ ىڭعايسىزدانىپ ن. س. حرۋشيەۆتى شىنتاعىنان تۇرتەدى. ول ىزعارلانىپ «تيشە» دەپ الىپ لەپىرۋىن جالعاستىرا بەرەدى. مۇنى بايقاپ قالعان ماو زەدۋن اۋدارماشىعا الدەنە دەپ اقىرىن ءتىل قاتادى. اۋدارماشى ج. تاشەنوۆكە سىبىرلاپ: «ءسىز ۇيالماي- اق قويىڭىز»، - دەپتى. وسى جايىتتەن كەيىن ماو زەدۋن كەڭەس دەلەگاتسياسىن شىعارىپ سالۋعا كەلمەيدى. قايتار جولدا ن. س. حرۋشيەۆ: «ساعان الگى ماو زەدۋن كەشە نە دەدى؟»، - دەپ سۇرايدى. سول وقيعاعا زىعىردانى قايناپ كەلە جاتقان ج. تاشەنوۆ: «مىناۋىڭا ايت، كوپ ويلاپ، از سويلەسىن دەدى»، - دەپ جاۋاپ بەرەدى. ن. س. حرۋشيەۆ قىزاراڭداپ تاشەنوۆكە سۇق ساۋساعىن بەزەيدى.
سادىقبەك ادامبەكوۆ پەن جولدىباي بازاروۆ بىلاي دەپ جازادى: 1958 -جىلى 28 - شىلدەدە ق ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ بيۋروسىندا «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ ساياسي باعىت- باعدارىنىڭ كوممۋنيستىك يدەولوگياعا ساي كەلمەيتىندىگى، «وزىق ويلىلاردىڭ» ويلاپ تاپقان پرولەتاريات مادەنيەتىنە، تالابىنا جات دۇنيەلەردى اڭساپ «اۋرۋى»، قازاق ۇلتشىلدارىن توڭىرەگىنە توپتاستىرۋ، «ادام ايتقىسىز قاتەلىككە ۇرىندىرعاندىعى» گازەتتىڭ جابىلىپ- جابىلماۋى تالقىعا تۇسەدى.
مىنبەگە سويلەۋگە شىعىپ بارا جاتقان گازەتتىڭ باس رەداكتورى سىرباي ماۋلەنوۆ قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى باسشىسى ي. د. ياكوۆليەۆ باستاعان توپتىڭ مىسىنان اياعىن سىلبىر باسىپ، ءتۇسى قاشىپ بارا جاتقاندا، ەشكىمدى كوزگە ىلمەي ورىنسىز ىلىك تاۋىپ «قازاق ادەبيەتىن» تۇقىرتىپ نەمەسە جاۋىپ تاستاعالى كەلىپ وتىرعاندارعا ىزالانعان جۇمابەك احمەت ۇلى: «تايساقتاماي باتىل سويلە!» دەپ جىگەر بەرەدى. جۇمابەك احمەت ۇلىنىڭ الگى ءسوزى س. ماۋلەنوۆتى سەسكەنبەي سويلەۋگە يتەرمەلەپ، قورىتىندى سوزىندە بىلاي دەيدى: «قازاق حالقىنىڭ باسىنان شويىنداي قارا بۇلت كەتپەي- اق قويدى. ارال ماڭىندا، بەتپاقدالادا وبا اۋرۋىنا قارسى بەكەت بار. ال، الماتىدا ۇلتشىلداردى قولدان جاسايتىن «فابريكا» جۇمىس ىستەيدى»، - دەيدى.
ج. تاشەنوۆتىڭ ءبىر اۋىز ءسوزى «قازاق ادەبيەتى» گازەتىن جاقتاۋشىلاردى ءبىر كوتەرىپ تاستاپ، ءماجىلىس زالىنداعى قارسىلاس توپتى جەڭىپ شىعۋىنا جول اشىپ بەرگەندەي بولادى. جۇمابەك احمەت ۇلى ءبىرىنشى باسشىعا: «يۆان دميترييەۆيچ، قازاق تىلىندە شىعاتىن «قازاق ادەبيەتى» گازەتى تۋرالى ماسەلە قارالىپ جاتقاندا، وسى بولىمدە جۇمىس ىستەيتىن قازاق جولداستار نەگە بيۋروعا قاتىسپايدى؟»، - دەيدى. ونىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرۋدى ي. د. ياكوۆليەۆ ق. وسپانوۆقا ىسىرادى. ق. وسپانوۆتىڭ ورنىنا جاۋاپ بەرگەن ن. يۆانوۆ: «جاندوسوۆ دەمالىستا، ىسماعۇلوۆ ءىسساپاردا، ا... شالابايەۆ...»، - دەيدى.
ي. د. ياكوۆليەۆ: «ءسىز بەن ءبىز قازاقشا بىلمەيمىز، سوندا بۇل ماسەلەنى بيۋروعا كىم ازىرلەگەن؟» دەپ سۇرايدى. ن. يۆانوۆ: «باسقا سەكتورداعى جولداستاردى پايدالاندىق»، - دەيدى.
ءسابيت مۇقانوۆ: «سوندا قازاقستان ورتالىق كوميتەتىندە قازاق جىگىتتەرىنە سەنىم جوق دەپ تۇسىنەمىز بە؟ وسى جاڭا عانا ىسماعۇلوۆتى دا، شالابايەۆتى دا كوردىم عوي»، - دەيدى. ي. د. ياكوۆليەۆ ويلانىپ قالادى.
ءوز كەزەگىندە ساقتاعان بايىشيەۆ گازەتتىڭ ۇلتشىلدىعىن 1913 -جىلى شىققان «قازاق» گازەتىمەن سالىستىرىپ، «ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ «قازاق» گازەتىنىڭ لەبى اڭقىپ تۇر» - دەپ سوگەدى. وسى ماسەلەگە بايلانىستى «سوتسياليستىك قازاقستان» (قازىرگى «ەگەمەن قازاقستان» - س. د) گازەتىنىڭ رەداكتورى قاسىم ءشارىپوۆ: «قازاق ادەبيەتى» گازەتىن جابۋ كەرەك، ال باسقا قازاق ءتىلدى گازەتتەردى اۋدارماعا اينالدىرماسا بولمايدى. ەگەر «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىن «كازاحستانسكايا پراۆدادان» اۋدارىپ، مەن رەداكتوردىڭ ورىنباسارى بولىپ قول قويسام، وزىمە ۇلكەن باقىت سانار ەدىم»، - دەيدى. سوندا ج. تاشەنوۆ: «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىن اشقان دا سەن ەمەس، جاباتىن دا سەن ەمەسسىڭ، نە دەپ وتىرسىڭ ءوزىڭ!»، - دەپ باسىپ تاستايدى. ءسويتىپ ق ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ بيۋروسىنداعى تالقىلاۋدا «قازاق ادەبيەتى» گازەتى جابىلۋدان امان قالىپ، گازەتتى جاقتاۋشىلاردىڭ پايداسىنا شەشىلەدى.
اكادەميك شاپىق شوكيننىڭ ايتۋىنشا ج. تاشەنوۆ ۇكىمەت باسشىسى بولعان كەزىندە ءبىرىنشى قازاق- ورىس سوزدىگىن قۇراستىرعان فيلولوگ- عالىم حايرۋللا ماحمۋدوۆ قابىلداۋىنا كىرىپ، ءوزىنىڭ جاي- كۇيىن ايتىپ، پاتەر الۋىنا كومەك سۇرايدى. سوندا ج. تاشەنوۆ: «مۇنداي ادام قالاي ءۇيسىز ءجۇر، قالاداعى سالىنىپ جاتقان ۇيلەردەن قالاعان پاتەرىڭىزدى الىڭىز، سول سىزدىكى بولادى»، - دەيدى. ح. ماحمۋدوۆ قالانىڭ ۋ- شۋى از بۇرىشىنان پاتەر الادى. ءبىراق ول جەردەگى سالىنعان ۇيلەر ەكى بولمەلى ەكەن. ەكى پاتەردى قوسۋعا رۇقسات ەتىلمەيتىن. ال، ج. تاشەنوۆ: «قابىرعانى بۇزىپ، بىرىكتىرىڭدەر، ءوزىم جاۋاپ بەرەمىن»، - دەپ بۇيرىق بەرەدى.
كەرىمبەك سىزدىقوۆتىڭ جازۋىنا قاراعاندا ج. تاشەنوۆتىڭ اتىنا سىرتتاي قانىق بولىپ جۇرگەن اۋىل اقساقالدارىنىڭ ءبىرى جولى ءتۇسىپ قالاعا كەلگەنىندە ادەيى ءوزىن كورەيىن دەپ ىزدەپ بارىپ، كەلىستى كەلبەتىنە قاراپ تۇرىپ: «قۇدايعا شۇكىر، مىڭ قايتارا شۇكىر! ايتسا ايتقانداي- اق ەكەنسىڭ- اۋ، بايلاۋلى ارىستانىم- اي! ەلىڭ ءۇشىن ايداۋعا تۇسكەن، بايلاۋعا تۇسكەن ارىستاننىڭ ءوزى ەكەنسىڭ- اۋ»، - دەپ سۇيسىنگەن ەكەن.
ءبىر كەزدە جولدىباي بازاروۆ مىناداي وقيعاعانىڭ كۋاسى بولىپتى. جۋرناليستىڭ اۋىلىندا ءبىر اقساقال سوڭعى دەمى بىتۋگە از عانا ۋاقىت قالعاندا كوڭىلىن سۇراپ كەلۋشى ادامداردىڭ بىرىنە: «ولسەك، ولەرمىز. تاشەنوۆتەن جانىمىز ارتىق پا؟ »، - دەپ ايتىپتى.
ج. تاشەنوۆتىڭ سوزدەرى
«نيكيتا سەرگەيەۆيچ، ەگەر جوعارعى كەڭەس ءار رەسپۋبليكانىڭ جەرلەرىن جەرگىلىكتى ورگاندارىنسىز شەشە بەرەتىن بولسا كسرو- نىڭ جانە ۇلت رەسپۋبليكالارىنىڭ كونستيتۋتسياسىن جويۋ كەرەك قوي. ال ول كونستيتۋتسيالاردىڭ باپتارىندا ءار ۇلت رەسپۋبليكاسى ءوزىنىڭ تاريحي جەرىنە، ونداعى بايلىعىنا ءوز مەنشىگىم دەپ پايدالانۋعا قۇقى بار. ونى وزگەرتۋگە ەشكىمنىڭ، ەشبىر ورگاننىڭ قۇقى جوق».
«سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىن اشقان دا سەن ەمەس، جاباتىن دا سەن ەمەسسىڭ»