جاس كەلىنشەكتەرگە بايلانىستى سالت-داستۇرلەر
يتاياعىنا سالۋ
جاس كەلىنشەك ءبىر اۋىلعا قىدىرىپ بارعاندا، نە ەسىك كورۋگە شاقىرعاندا ايەلدەر نە ۇلكەن اجەلەر وعان «يتاياعىنا سال» دەپ ساقينا، كۇمىس، جۇزىك سياقتى زات بەرەدى. «يتاياعىنا سالۋ» دەگەن كەلىنشەك بوسانىپ بالانى شاراناسىنان جۋاتىن سۋعا ياعني، «شىلدە سۋىنا» الگىندەي كۇمىس جۇزىك، ساقينا، كۇمىس تۇيمە سياقتى زاتتاردى ىدىسقا سالىپ جىبەرىپ، نارەستەنى جۋادى. جۋىپ بولعاننان كەيىن الگى زاتتاردى سول جەردەگى ايەلدەر ىرىم قىلىپ ءبولىسىپ الىپ، ءماز مەيرام بولىپ تاراسادى.
دامەتۋ
دامەتۋدىڭ ءار ءتۇرى بار. ال ىرىمدا جاس كەلىنشەكتەردىڭ دامەتۋىنىڭ ءجونى بولەك. جاس بالالار مەن كەلىندەر اتا ەنەلەرى قوناقتان كەلسە، ولاردان ءتاتتى دامەتەتىن ادەتى بار. اسىرەسە، بالالى جاس كەلىندەر دامەتسە ونىڭ مەسەلىن قايتارۋعا بولمايدى. ويتكەنى، دامەتىپ وتىرىپ ويىنداعىسى بولماسا ونىڭ ەمشەگى ءىسىپ كەتەدى. بۇل ءومىر شىندىعى. ال ۇلكەن كىسىلەر، انالار، اجەلەر جاس كەلىنشەگى بار ۇيگە دامەتىپ قالار دەپ قاشاندا قالتاسىنا ءدام تۇزىن سالا جۇرەدى. بۇل اركىم ەسكەرە جۇرەتىن ەسكىدەن كەلە جاتقان ىرىم.
ءۇي كورسەتۋ
جاڭا تۇسكەن كەلىندى تۋىس تۋعان، كورشى كولەم، ىلىك جەكجاتتار «ءۇي كورسەتۋگە»، ياعني، ەسىك اشارعا شاقىرادى. مۇنىڭ ماعىناسى كەلىن وتباسىمەن تانىسىپ، ۇيگە كەلىپ ءجۇرسىن دەگەن ءسوز. بۇل ۇيگە كەلىن قۇر قول بارمايدى، كادە جوراسىمەن بارادى. مۇنى «ءىلۋ» دەيدى. بۇل ماسەلەنى شاقىرعان ءۇيدىڭ دارەجەسىنە (ۇلكەن، كىشى دەگەن ماعىنادا) كەلىننىڭ ەنەسى شەشۋى كەرەك. مۇنىمەن بىرگە كەلىندى شاقىرعان ۇيلەر كەلىننىڭ مىنەز قۇلقىن، ءجۇرىس تۇرىسىن، ياعني، ادەپ، ءتارتىبىن بايقاپ سىناپ وتىراتىنى بار. مۇنى بولاشاق كەلىندەر ەسكەرە ءجۇرۋى كەرەك. ويتكەنى اتالعان ءداستۇر ءالى جالعاسىپ كەلە جاتىر.
تۇيەمۇرىندىق
ۇزاتىلىپ جاتقان جاس كەلىنشەك كوشىنىڭ جولىندا وتىرعان اۋىلدىڭ ادامدارى (جاستارى، ايەلدەرى) كەرۋەن اتىنىڭ نوقتاسىنان، نە تۇيەسىنىڭ بۇيداسىنان ۇستاپ تۇرىپ سۇرايتىن كادەسى. قىز اناسى ولارعا كادەسىن جاسايدى، كادە العان ريزا بولىپ، باقىت تىلەپ باتاسىن بەرىپ، جول بولسىن ايتادى.