قازاق ىرىمدارى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - «اينالماق» دەگەن ءوزىن- ءوزى ساداقا ەتىپ، قۇرباندىققا قياتىن ىرىم ەكەن. ءوزىن بىرەۋدىڭ جولىنا قۇربان ەتكىسى كەلگەن كىسى اۋىرىپ جاتقان ناۋقاستى ءۇش اينالىپ شىعۋى كەرەك. قازاقتىڭ جاقسى كورگەن ادامىن «اينا- لايىن» دەپ اتايتىنى وسىدان شىققان.

 — «الاپەستى ۇيگە كىرگىزبە، قۇيرىعىن جەرگە تيگىزبە» دەيدى. الاپەس، قازاق ۇعىمىندا، ەم قونبايتىن دەرت. نيەتى بۇزىق، پيعىلى تار ادامداردى دا الاپەس دەپ جەك كورەدى.

— «كوكپاردىڭ ەتى اۋرۋعا مىڭ دا ءبىر ەم بولادى» دەپ ىرىم- داپ، اۋىل- ايماقتىڭ بارلىق ادامى ونى ءبولىسىپ تاتادى.

 — «قالىڭسىز قىز بولسا دا، كادەسىز قىز بولمايدى» دەيدى. ىرىمى جاسالماي ۇزاتىلعان قىزدى، ونى العان كۇيەۋ جىگىتتى انانىڭ اق ءسۇتى، اتانىڭ ارى مەن كارى اتادى دەپ ىرىمدالادى.

— «سابيگە كوز تيمەسىن» دەپ بەتىنە كۇيە جاعىپ، وڭىرىنە ءار ءتۇرلى جىلتىر تۇيمە، تانا، تيىن ت. ب. تاعىپ قويادى.

 — اعايىندى كىسىلەر ارازداسىپ قالسا، باسقا ءبىر تۋىسى اق داستارحانىنا شاقىرىپ، ءدام سىيلاپ، تاتۋلاستىرادى. كەيدە ارازداسقاندار ءبىرىن- ءبىرى شاقىرىپ، ءدام بەرەدى. ونىسى — تۇگى جىعىلىپ ءجۇرسىن، تاسپەن ۇرعاندى اسپەن ۇر دەپ ۇيعارعانى.

 — اعاشتىڭ جاپىراقتارى جايلاپ تۇسەتىن بولسا، قىس سۋىق، ءارى ۇزاق بولادى.

— اعىن سۋعا كىر شايقامايدى، كىردىڭ سۋىن توكپەيدى. ويتكەندە، «سۋدىڭ باسى سۋ، اياعى ۋ» بولادى، سۋدىڭ كيەسى اتادى دەيدى.

 — اعىن سۋدى بەتالدى بوگەمەيدى. بوگەسە، جول بولمايدى دەپ جوريدى.

— ادام كىندىك قانى تامعان اتا جۇرتىنان باسقا جاققا قونىس اۋدارىپ بارعاندا سول جەرگە بىردەن ۇيرەنە الماي- دى. جات جەردىڭ سۋى، اۋاسى جاقپايدى دەپ كىندىك قانى تامعان جەردەن توپىراق الا كەتەدى دە، بارعان جەرىندە سۋعا شومىلدىرىپ ىشىسەدى. سوندا جات جەرگە تەز باۋىر باسىپ كەتەدى دەپ ۇيعارادى.

 — ادام قايتىس بولعان كۇننىڭ تۇنىندە تۋىستارى، اۋىلداستارى جينالىپ، ءمايىتتى كۇزەتەدى. ونىسى — ەگەر ادام تالىپ قالعان بولسا، تىرىلەدى دەگەن ۇمىتپەن كۇتكەنى. ولگەن ادام ارۋلانىپ، اقىرەتكە ورالعانعا دەيىن سايتان ارالاپ نەمەسە ءمايىتتى پەرىلەر ۇرلاپ كەتپەسىن دەپ ساقتانعانى.

— ادام قايتىس بولعان سوڭ، ءمايىت كومىلمەي تۇرعاندا، كوپ جىلاۋعا بولمايدى. كوپ جىلاسا، كورى كوز جاسىنا تولىپ كەتەدى دەپ جوريدى.

— ادام قاتتى اۋىرعاندا، باسىنا كۇن تۋىپ، باعى تايعاندا، قاۋىپ- قاتەرگە جولىققاندا، اللادان مەدەت سۇراپ، اقسارىباس قوي سويادى. پالەدەن قۇتقار دەپ تىلەيدى.

 — ادام قۇلاعى شۋىلداعاندا جانىنداعى كىسى ءدال تاپسا، ونى بىرەۋدىڭ ماقتاعانى، ال تابا الماسا، جامانداعانى بولىپ شىعادى.

 — ادام ولگەندە جەتىسىندە، قىرقىندا جەتى نەمەسە قىرىق شىراق جاعادى. شىراق ارنالىپ جاعىلعان ادامنىڭ قابىرى جارىق تۇرادى دەپ جوريدى.

 — ادام ءولىم الدىندا جانتالاسىپ جاتقاندا جانىندا ايەل ادام تۇرۋعا بولمايدى.

— ادام تۇشكىرسە، «جارىكىماللا» دەيدى.

 — ادامعا نەمەسە مالعا بىرەۋ سۇقتانىپ قاراسا، كوز تيەدى دەپ تۇكىرتەدى.

 — ادامدار يت دايراعىن كورگەندە ءۇش رەت «تفۋ- تفۋ- تفۋ» دەپ تۇكىرىپ وتەدى. ويتپەسە ناس باسادى دەپ جوريدى.

 دەرەككوز:bilim-all.kz