ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ قۇپياسى: الەم ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى
ال قازاقستاندا ورتاشا ەسەپ ازىرگە 72 جاستان ءسال اسقان. بۇل حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنە بايلانىستى ەكەنى ءسوزسىز. دەسەك تە عالىمدار ءار ەلدە ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءوز قۇپيالارى بارىن ايتادى.
فينليانديا
جاپپاي تابيعاتقا شىعۋ
فينلياندياعا جولىڭىز تۇسە قالسا، كوشەدە سپورتپەن شۇعىلدانىپ جۇرگەن ادامداردىڭ كوپتىگىنە تاڭ قالۋىڭىز مۇمكىن. جەرگىلىكتى تۇرعىندار ءۇشىن بۇل قالىپتى جاعداي. ۇلتتىق حوببي سەكىلدى. فيندەردىڭ 70 پايىزىنىڭ سپورتپەن بەلسەندى شۇعىلدانۋى سوزىمىزگە دالەل. ال ايەلدەردىڭ 50 پايىزى جۇمىسقا ۆەلوسيپەدپەن نەمەسە جاياۋ بارادى. ءتىپتى ايازدى اۋا رايى دا فينليانديالىقتىڭ ساپارعا نە بالىق اۋلۋعا اتتانۋىنا كەدەرگى كەلتىرە المايدى.
1970-جىلداردىڭ باسىندا فينليانديا جۇرەك اۋرۋىنان كوز جۇماتىندار سانى بويىنشا الەمدە كوش باستاپ تۇرعان. بۇل ماسەلە دۇرىس تاماقتانۋ جانە تازا اۋادا جاتتىعۋ جاساۋ ارقىلى شەشىلدى. ماماندار دالادا سپورتپەن شۇعىلدانۋ فيزيكالىق تۇرعىدا عانا ەمەس، رۋحاني جاعىنان دا پايدالى ەكەنىن دالەلدەدى. ول ءوز- وزىڭە دەگەن باعاڭنىڭ ارتۋىنا، كوڭىل- كۇيدىڭ جاقسارۋىنا اسەر ەتىپ، كۇيزەلىستەن قۇتىلۋعا كومەكتەسەدى. كۇننىڭ سالقىنداۋى فيندەردەن ۇلگى الۋعا كەدەرگى كەلتىرە قويماس دەپ ويلايمىز.
يسلانديا
بالىق مايىنىڭ پايداسى
سۇراپىل تابيعات، ساناۋلى عانا جىلى كۇندەر ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ كەپىلى بولا الماسى انىق. سوعان قاراماستان يسلانديالىقتار الەمدەگى ەڭ دەنى ساۋ حالىقتاردىڭ ءبىرى. بار قۇپيا اس مازىرىندەگى بالىق كولەمىندە. بالىق مايى ينسۋلت پەن وزگە دە جۇرەك اۋرۋلارىنان ساقتاپ، بۋىن سىرقىراۋى جانە كارىلىك بەلگىلەرىمەن كۇرەسەدى. التسگەيمەر اۋرۋىمەن كۇرەسەتىنى تاعى بار. اپتاسىنا ءبىر رەت اقسەركە جەڭىز. جالپى، عالىمدار جەتى كۇندە ەكى رەت بالىق جەۋگە كەڭەس بەرەدى.
جاڭا زەلانديا
بال ارتىق بولمايدى
وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، بالدىڭ كەز كەلگەن ءتۇرى باكتەريالارعا قارسى كۇشكە يە. اسىرەسە جاڭازەلانديالىق مانۋكي بالىنىڭ (شاي اعاشى) قۇرامىندا پايدالى زاتتاردىڭ كوپتىگى سونشالىق، عالىمدار ونى MRSA- مەن (التىن ستافيلوكوكك) كۇرەسۋ پرەپاراتى رەتىندە قولدانباق. دارىگەرلەر قازىردىڭ وزىندە جاراقاتتى وسى بال جاعىلعان بايلاۋىشپەن تاڭۋعا كەڭەس بەرۋدە. ونىڭ جاراقات پەن ويىق جارانىڭ تەز جازىلىپ كەتۋىنە اسەرى زور. اسقىنۋدىڭ الدىن الىپ، اسقازان مەن قىزىل يەكتەگى اۋرۋلاردى ەمدەيدى. بالدى تابيعي ءدارى رەتىندە پايدالانىڭىز. مانۋكي بالىن جەۋگە دە، دەنەگە جاعۋعا دا بولادى. ءبىراق جاراقاتتى تاڭۋ ءۇشىن زارارسىزداندىرىلعان ءتۇرىن عانا قولدانىڭىز!
يتاليا
اتا- اناڭىزعا حابارلاسىڭىز
يتاليانىڭ كامپوديمەلە ەلدى مەكەنىندە دارىگەر قابىلداۋى قاجەتسىز بولعاندىقتان باياعىدا جابىلىپ قالعان. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ حولەستەرين دەڭگەيى قۇددى جاڭا تۋعان سابيدىكىندەي. تيىسىنشە حالىق 82-85 جاسقا قينالماي جەتەدى. جەرورتا تەڭىزىنىڭ اس ءمازىرى، تابيعات اياسىنداعى جۇمىستىڭ دا ماڭىزىن جوققا شىعارا المايسىز. دەگەنمەن بۇل اۋىلداعى ادامدار جالعىزدىق دەگەندى بىلمەي وتەدى. كوپشىل. ولار ۇلكەن وتباسىنى جانە تۋعان- تۋىس بولىپ جينالىپ اڭگىمە- دۇكەن قۇرعاندى قۇپ كورەدى.
زەرتتەۋ بويىنشا، ءوزارا قارىم- قاتىناس، الەۋمەتتىك قولداۋدىڭ دەنساۋلىق پەن ءومىر ۇزاقتىعىنا پايداسى جاتتىعۋلار جانە ديەتامەن بىردەي. سوندىقتان ۋاقىت تاۋىپ تەز ارادا تۋىستارىڭىز بەن دوستارىڭىزعا حابارلاسىڭىز.
ءۇندىستان
دامدەۋىشتەر قوسىڭىز
باتىس ەلدەرىنە قاراعاندا ءۇندىستاندىق قارتتار اراسىندا التسگەيمەر اۋرۋىنا شالدىققاندار الدەقايدا از. ماماندار مۇنىڭ سەبەبىن دامدەۋشتەردەن ىزدەيدى. سەبەبى كۋركۋما قۇرامىنداعى زاتتار ءۇندى مەديتسيناسىندا ەجەلدەن قولدانىلادى. ولارمەن ريەۆماتيزمنەن باستاپ اسقازانداعى اۋرۋلارعا دەيىن ەمدەيدى.
بۇگىندە عالىمدار ولاردىڭ التسگەيمەر اۋرۋىمەن كۇرەسۋگە، قارقىنىن باسەڭدەتۋگە دە اسەرى بارىن انىقتادى. ول زاتتار قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن دامىتاتىن پروتەينگە بۇعات قويادى. مۇنى تەحاس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ساراپشىلارى دالەلدەپ وتىر. ونى تاكسوكولمەن ارالاستىرۋ ارقىلى ءسۇت بەزىندەگى قاتەرلى ىسىكتى توقتاتۋعا بولادى. ال ءزىمبىر اس قورىتۋعا كومەكتەسسە، بەدەباس پەن دارشىن قانت ديابەتىنە شالدىققاندارعا تاپتىرماس ەم. ەندەشە كارريدى ءوز قولىڭىزبەن دايىنداپ، كۇندەلىكتى استا قولدانىپ وتىرىڭىز.
فرانسيا
استان ءلاززات الىڭىز
كوپ جىلدار بويى عالىمدار فرانسۋزداردىڭ سالماق قوسۋعا بەيىم ەمەستىگىنىڭ سىرىن بىلە الماي كەلدى. ايتپەسە ولار كىلەگەي، ماي، ىرىمشىك پەن ەت تۇرلەرىن كوپ قولدانادى. سوعان قاراماستان جۇرەك اۋرۋلارىنا دا شالدىقپايدى، وزگە ەۋروپالىقتارعا قاراعاندا ۇزاعىراق ءومىر سۇرەدى. زەرتتەۋشىلەر ونىڭ سەبەبىن ەندى تۇسىنگەندەي.
ءتىپتى مىناداي ۇعىم دا پايدا بولعان: «وزگە ەلدەردەگى ايەلدەر تاعامنىڭ پايداسى مەن زيانىن ساراپتاپ جۇرگەندە، فرانسۋز ايەلدەرى استىڭ دامىنە قاتتى ءمان بەرەدى». ءبىراق مۇنداعى نازىكجاندىلار تويىپ جەۋگە ۇمتىلمايدى. فاست- فۋدتاردان باس تارتىڭىز. اس ازىرلەۋگە ۋاقىتىڭىزدى اياماڭىز. دەگەنمەن تاماقتى اسىقپاي جەۋگە تىرىسىڭىز.
جاپونيا
كوك شاي جانە سويا تۇزدىعى
جاپونيانىڭ ءداستۇرلى اس ءمازىرى بالىق، كۇرىش، سويا جانە كوكونىستەردەن تۇراتىنىن بىلەسىزدەر. ال مۇنىڭ ءبارى جۇرەك اۋرۋلارى مەن قاتەرلى ىسىكتىڭ كەيبىر تۇرلەرىنىڭ الدىن الادى. سويا جۇرەك اۋرۋلارى جايلى ەسكەرتىپ، سۇيەكتىڭ قالپىن جاقسارتادى. بروككولي مەن ءتۇرلى- ءتۇستى قىرىققابات تا جاپونداردىڭ سۇيىكتى تاعامدارى. ولاردىڭ پايداسى تۋرالى سىزدەر ونسىز دا حاباردار شىعارسىزدار.
كوك شاي توق ىشەكتەگى، اسقازانداعى ىسىك اۋرۋىن بولدىرماي، قان قىسىمىن قالىپقا كەلتىرىپ، حولەستەريندى ازايتادى. بۇگىننەن باستاپ كوك شايعا كوشىڭىز. بالىق جەپ، تاعامىڭىزعا سويا ارالاستىرۋدى ۇمىتپاڭىز.
قىتاي
بىزبەن بىرگە ءان سالىڭىز
وڭتۇستىك قىتايدىڭ شالعايدا جاتقان باما وكرۋگىندەگى كۇرىش القاپتارىنان جاسى 90-دى القىمداعان ايەلدەردى ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى. عالىمدار مۇنداي عاجايىپتى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ءان ايتۋعا دەگەن قۇشتارلىعىمەن بايلانىستىرىپ وتىر.
ءان ايتۋ يممۋنيتەت پەن كوڭىل- كۇيدى كوتەرەدى. حوردا ءان سالىپ جۇرگەن قاريالار دارىگەردىڭ دە، ءدارى- دارمەكتىڭ دە كومەگىنە سيرەك جۇگىنەدى. كۇيزەلىس دەگەندى دە بىلمەيدى ەكەن. بۇل سىردى اۋىلدىڭ التى اۋىزى اندەرىن ايتاتىن ءبىزدىڭ اجەلەر دە بىلەتىن سياقتى.
سونىمەن، تۇرعىندارى ەڭ ۇزاق ءومىر سۇرەتىن ەلدەر ءتىزىمى مىناداي:
جاپونيا - 85.3 جىل
يسپانيا - 83.7 جىل
فرانسيا - 82.9 جىل
اۆستراليا - 82.8 جىل
يسلانديا - 82.5 جىل
كانادا - 82.1 جىل
فينليانديا - 81.8 جىل
جاڭا زەلانديا - 81.1 جىل
ۇلى بريتانيا - 80.7 جىل.
اۆتورى: ءمادينا اسىلبەك
www.24.kz