كەيدە بالالاردا ەرەسەكتەردە بولمايتىن پاتولوگيالار كەزدەسەدى - نەيروحيرۋرگ مۇحتار يبراگيموۆ

الماتى. قازاقپارات - وتاندىق نەيروحيرۋرگيا سالاسىنىڭ ساپالىق تۇرعىدان جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى.

بۇگىندە ءبىزدىڭ دارىگەرلەر مي ىسىگى، باس سۇيەگى مەن ومىرتقا، جۇلىنعا تۇسكەن جاراقاتتارعا وپەراتسيا جاساۋ جاعىنان شەتەلدىك ارىپتەستەرىنەن كەم تۇسپەيدى. سونىڭ ءبىرى - وسى سالادا ون ءتورت جىلدان بەرى قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان بالالار نەيروحيرۋرگى مۇحتار يبراگيموۆ.

مۇحتار - الماتى قالاسىنداعى «بالالار شۇعىل مەديتسينالىق جاردەم ورتالىعى» ش ج ق م ك ك- نىڭ نەيروحيرۋرگيا بولىمشەسىنە جەتەكشىلىك ەتەدى. سونىمەن قاتار، وڭتۇستىك استاناداعى پەرزەنتحانالار مەن اۋرۋحانالار ماماندارىنا شۇعىل كەڭەس بەرەدى جانە وپەراتسيالارعا قاتىسادى.

- مەديتسينانىڭ وڭاي ەمەس بەلگىلى. ال، نەيروحيرۋرگيانىڭ قيىندىعى ءوز الدىنا. نەگە وسى سالاعا قىزىقتىڭىز ؟

- ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار. اسىرەسە، مي مەن مي قابىرشاعىنداعى، ورتالىق جۇيكە جۇيەسىندەگى ىسىكتەر، جۇلىن كەمىگى مەن ومىرتقا ىسىكتەرى، مي باعاناسىنداعى جاراقاتتار، ميشىقتىڭ ىسىكتەرى سەكىلدى دەرتتەردى ەمدەۋ ۋاقىت پەن تاجىريبەنى قاجەت ەتەدى. ءوزىم ينتەرناتۋرانى بالالار حيرۋرگياسى ءبولىمى بويىنشا ءتامامداعام. ينستيتۋتتا وقىپ جۇرگەندە، تەوريانى تاجىريبەمەن قاتار الىپ ءجۇرۋ ماقساتىندا الماتىداعى №1-كلينيكالىق بالالار اۋرۋحاناسىنا مەيىرگەر بولىپ جۇمىسقا تۇردىم. كەيىن وقۋىمدى اياقتاعان سوڭ، حيرۋرگيا، تراۆماتولوگيا بولىمشەلەرىندە دارىگەرلىك قىزمەت اتقارا ءجۇرىپ، قىزىعى مەن شىجىعى مول نەيروحيرۋرگيا بولىمىنە اۋىسۋعا بەل بۋدىم. سەبەبى مەن جۇمىس ىستەگەن اۋرۋحانادا مي جاراقاتىن العان، اياق- قولى سىنعان بالالار كوپ تۇسەتىن. سونداي بالاقايلارعا كومەكتەسكىم كەلدى. نەيروحيرۋرگيانى قوسىمشا مەڭگەرىپ، وسى سالاعا اۋىسقانىما بيىل ون ءتورتىنشى جىل.

- بالالار مەن ەرەسەكتەر نەيروحيرۋرگياسىنىڭ ەرەكشەلىگى قانداي؟ سابيلەردە قانداي پاتولوگيا ءجيى كەزدەسەدى؟

- ەكەۋىنىڭ ايىرماشىلىعى جەر مەن كوكتەي. كەيدە بالالاردا ەرەسەكتەردە مۇلدە كەزدەسپەيتىن پاتولوگيالار دا بولادى. بالانىڭ بويىنداعى ءتۋابىتتى اقاۋلارعا زاماناۋي نەيروحيرۋرگيا ارالاسپاسا، ءبۇلدىرشىننىڭ ورگانيزمىندە كەمىستىكتەر پايدا بولۋى مۇمكىن. كەيىن ول قوعامعا دۇرىس بەيىمدەلە الماي قالادى. ماسەلەن، ميعا جۇلىن سۇيىقتىعىنىڭ شامادان تىس جينالۋى - گيدروتسەفاليانى الىپ قارايىق.

بۇل پروبلەمانى دەر كەزىندە شەشسە، بالا ءوز قاتارلاستارىنان قالماي دامىپ، جەتىلەدى. سول سياقتى بالالار اراسىندا كەزدەسەتىن ءينسۋلتتى ەرەكشە ايتىپ كەتەر ەدىم. بالا مەن ەرەسەكتەردەگى ءينسۋلتتىڭ ايتارلىقتاي ايىرماشىلىعى بار. بۇل جەردە نەۆرولوگ ەمەس، بىلىكتى نەيروحيرۋرگتىڭ كومەگى كەرەك. سونىمەن قاتار، بالالار ورتالىق جۇيكە جۇيەسىندەگى ءتۋابىتتى اقاۋلار، ومىرتقا جوتاسىنىڭ انومالياسى، جۇلىن جاراقاتتارى، ميداعى قان اينالىم جۇيەسى جۇمىسىنىڭ بۇزىلۋى سىندى دياگنوزدارمەن كوپ تۇسەدى.

- «بالالار شۇعىل مەديتسينالىق جاردەم ورتالىعى» نەيروحيرۋرگيا بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىسىز. ءولىم-ءجىتىم كورسەتكىشى قانداي؟

بولىمدە ءبىر جىلدا ەمدەلىپ كەتكەن ناۋقاستاردىڭ %0,2 - %0,3 ءولىم-جىتىممەن اياقتالادى دەۋگە بولادى. بۇل تومەن كورسەتكىش. دەگەنمەن ءبىز ءاربىر ناۋقاستىڭ اياقتان تۇرىپ كەتۋىنە، ءار ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا كۇش سالامىز. ولاردىڭ قاتارعا قوسىلىپ كۇتۋى ءۇشىن قولىمىزدان كەلگەنىنىڭ ءبارىن جاسايمىز.

- مەديتسينا قازىر قارىشتاپ دامىپ جاتىر. ءسىزدىڭ سالادا قانداي جاڭالىقتار بار؟ قانداي جاڭا تەحنولوگيالار كەلىپ جاتىر؟

- قازىرگى ۋاقىتتا نەيروحيرۋرگيالىق دياگنوستيكانىڭ نەگىزگى تاسىلدەرى - كومپيۋتەرلىك، ماگنيتتى-حەزونانستى توموگرافيا جانە انگيوگرافيانىڭ، ميكروحيرۋرگيالىق تاسىلدەردىڭ، وپەراتسيالىق ميكروسكوپتاردىڭ ارقاسىندا باس سۇيەگىنىڭ، ميدىڭ زاقىمدانۋ دارەجەسىن انىقتاپ، بۇرىن تۇسىمىزگە دە كىرمەگەن مي ىسىگى تۇرلەرىن سىلىپ الىپ تاستاۋعا مۇمكىندىك تۋىپ وتىر.

سونىمەن قاتار، قوندىرعىلار قاتارى نەيروناۆيگاتسيا، ەندوسكوپيا، ميكروسكوپيالىق ەندوسكوپيا سىندى زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن تولىعىپ جاتىر. نەيروناۆيگاتسيانىڭ كومەگىمەن ينسۋلتقا اكەپ سوقتىراتىن ىسىكتەردى ميدى زاقىمداماي، جاقىن جولمەن الىپ تاستاۋعا بولادى. جانە بۇل وپەراتسيا جاساۋ ۋاقىتىن قىسقارتىپ، اۋرۋدىڭ اسقىنۋىنا جول بەرمەيدى. جالپى، باس، مي، جۇلىنعا زاماناۋي قۇرال- جابدىقتارسىز وپەراتسيا جاساۋ مۇمكىن ەمەس. ماسەلەن، كولەمى 7-8 ميلليمەترگە جەتەتىن ومىرتقا ارالىق جارىقتى لازەر ارقىلى كۇيدىرەمىز.

- سيرەك اۋرۋلار كەزدەسەدى، ولاردى ەمدەۋ قيىندىق تۋعىزباي ما؟

- جالپى، بىزگە ءتۇرلى دەرتكە شالدىققان پاتسيەنتتەر كەلىپ جاتادى. ءبىز شۇعىل كومەكتى قاجەت ەتەتىن جانە جوسپارلى ەم قابىلدايتىن ناۋقاستارمەن جۇمىس ىستەيمىز، ءارتۇرلى جاراقات العان بالالاردى قابىلدايمىز. بىلىكتى ماماندار مەن جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ارقاسىندا بارلىق دەرلىك اۋرۋعا شيپا بولارلىق شارا قولدانامىز.

- العاش رەت وپەراتسيانى قاشان جاسادىڭىز؟

-2006 -جىلى قابىلداۋ بولىمىندە جۇمىس ىستەدىم. ءبىرىنشى وپەراتسيانى ەكىنشى قاباتتان قۇلاپ، باس سۇيەگى سىنعان، ميىنا قان قۇيىلعان بەس جاسار بالاعا جاسادىم. ارينە، تولقىدىم، بويىمدى ۇرەي بيلەدى. دەگەنمەن وتا ءساتتى ءوتىپ، ناۋقاس كوپ ۇزاماي ۇيىنە قايتتى.

- بۇگىنگە دەيىن 900 دەن اسا وپەراتسيا جاساپسىز، ونىڭ ىشىندە ءجيى جاسايتىن وتاڭىز قايسى؟

- نەيروحيرۋرگيا وتە اۋقىمدى سالا. مۇندا ءبىر عانا باس ميىنىڭ وزىندە بىرنەشە ءتۇرلى پاتولوگيالار كەزدەسىپ جاتادى. ءارتۇرلى جاراقات العان ناۋقاستار كەلەدى. سول سەبەپتى ءبىر وپەراتسيا كوپ قايتالانا بەرمەيدى. الايدا، جاساعان وپەراتسيانىڭ سانى ەمەس، ولاردىڭ ساپاسىنا ءمان بەرۋ كەرەك.

- جۇمىس بارىسىندا ءاردايىم دۇرىس شەشىم قابىلداۋىڭىز كەرەك، قاتەلەسۋگە بولمايدى. ويتكەنى ونىڭ ارتىندا ادام ءومىرى تۇر. سترەسسپەن قالاي كۇرەسەسىز؟

- نەيروحيرۋرگيا سالاسىنا بەت بۇرعانىما ەشقاشان وكىنگەن ەمەسپىن. جۇمىس اۋىر، ءوزىڭىز ايتىپ وتىرعانداي، سترەستىك جاعدايلار ءجيى بولىپ تۇرادى. بىرنەشە ساعاتتاپ وتا جاسايتىن كەزدەرىمىز دە كوپ. دەگەنمەن سابىر ساقتاۋعا تىرىسامىز. ءبىز ءۇشىن ەموتسيامەن كۇرەس ەمەس، وتا جاسالعان، ەم قابىلداعان بۇلدىرشىندەردىڭ ايىعىپ كەتۋى ماڭىزدى.

- سوڭعى سۇراق، مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ حالىقتىڭ ءوز دەنساۋلىعىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋعا قانشالىقتى كومەكتەسە الادى دەپ ويلايسىز؟

- مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋدى ەنگىزۋدەگى باستى ماقسات وسى جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرۋ. سەبەبى دەنساۋلىق ءۇشىن مەملەكەت نەمەسە مەديتسينا سالاسى ەمەس، الدىمەن ءار ادام ءوزى جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. سوندا عانا ۇلت دەنساۋلىعى جاقسارادى. قازىر بىزدە قالاي؟ قازاقستاندا كەپىلدەندىرىلگەن تەگىن مەديتسينالىق كومەك كولەمى دەگەن بار. وعان جىل سايىن مەملەكەت قىرۋار قارجى ءبولىپ وتىرادى. سونىڭ ارقاسىندا ءبىز جەدەل جاردەم، شۇعىل مەديتسينالىق كومەك، ەمحانالاردا تەگىن قارالۋ، ۆاكسينا سالدىرۋ سىندى تاعى باسقا تولىپ جاتقان كومەك تۇرلەرىن تەگىن الامىز.

سونىمەن قاتار، سوزىلمالى ناۋقاستارعا شالدىققانداردى تەگىن ءدارى- دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ، جوعارى تەحنولوگيالى وپەراتسيالار جاساۋ مۇمكىندىكتەرى قاراستىرىلعان. ءبىراق حالىق سانىنىڭ ءوسۋى، قارتتاردىڭ كوبەيۋى سىندى تابيعي پروتسەستەر دەنساۋلىق سالاسىنا بولىنەتىن قارجىنى دا كوبەيتۋدى تالاپ ەتەدى. وكىنىشكە وراي، بۇعان مەملەكەتتىڭ مۇمكىندىگى كەلە بەرمەيدى. ونى كوبەيتۋ ءۇشىن اقشانى ءبىلىم سالاسىنان، الەۋمەتتىك سالادان جىرىپ الۋىمىز كەرەك. سوندىقتان مىندەتتى ساقتاندىرۋدى مەديتسينانى قارجىلاندىرۋدىڭ ءبىر تەتىگى دەپ قاراستىرۋعا بولادى.

- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

اۆتور: الما مۇقانوۆا