«جۋسان» وپەراتسياسىمەن ەلگە ورالعاندار پسيحولوگتىڭ كومەگىنە ءزارۋ
تەرىس اعىمعا الدانىپ، تۇزاققا تۇسكەندەر ەڭ اۋەلى پسيحولوگتىڭ كومەگىنە ءزارۋ. بۇل كومەك اسىرەسە وت پەن وقتىڭ ورتاسىنان ورالعان ايەلدەرگە كەرەك.
ءبىزدىڭ ەل اداسقاندارعا تاعى ءبىر مۇمكىندىك سىيلادى. ارينە، قاتەلەسپەيتىن ادام جوق. ساناسى ۋلانىپ، جات اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتكەندەرگە قولدى ءبىر سىلتەسەك تە بولار ەدى. ءبىراق وندا ءبىزدىڭ قازاقتىعىمىز قايدا قالادى؟! قازاقتان بەزىپ، تۇماندى تاعدىردا اداسقان جانداردى كەرى قايتارىپ، قازاقى ورتاعا قايتا قوسساق - ۇلى جەڭىس سول بولماق. سيرياعا كەتىپ، ساندالعانداردىڭ قاتارىندا قازاق وتباسىلار دا ءجيى كەزدەسەدى.
مەن اڭگىمەلەسكەن جاس قىز نامازعا بەت بۇرىپ، ءداستۇردى دارىپتەگەن قاراپايىم وتباسىندا وسكەن. تۇرمىستىق جاعدايى تومەن بولعاندىقتان اتا-اناسىنا جاردەم بولسىن دەپ نەبارى 16 جاسىندا الماتىداعى حالال ءدامحانالاردىڭ بىرىندە جۇمىس ىستەگەن.
سول كەزدە وعان 1991 -جىلى تۋعان ورالدىق جىگىت ءسوز سالىپ، اتا-اناسىنىڭ رۇقساتىمەن، قازاقى داستۇرمەن ۇزاتىلىپ، تۇرمىسقا شىعادى. جاس وتباسى الماتىدا 3-4 ايداي بىرگە تۇرىپ، كۇيەۋى «ساقالمەن مەنى بۇل جاقتا ەشقانداي جۇمىسقا المادى» دەپ شەتەل اسىپ كەتەدى. بەلگىلى سپورت تۇرىنەن حالىقارالىق تۋرنيرلەرگە قاتىسقان، شەتەلدەرگە ءجيى شىققان كۇيەۋىنە ەشكىمنىڭ كۇمانى دە بولمايدى. اراعا 2-3 اي سالىپ ستامبۋلدان تەلەفون شالعان كۇيەۋى جاقسى جۇمىس تاپقانىن ايتىپ، كەلىنشەگىن جانىنا شاقىرادى.
وعان قىزدىڭ اتا-اناسى ۇزاق ۋاقىت كەلىسپەگەنىمەن، «ايەلىمە ءوزىم جاۋاپكەرمىن» دەگەن كۇيەۋ بالاسىنىڭ سوزىنە توقتاپ، 17 گە ەندى تولايىن دەپ تۇرعان قىزىن اۋەجاي ارقىلى تۇركياعا شىعارىپ سالادى. انا جۇرەگى تىنشىماي، سول جەردە بەيتانىس جاندارعا قىزىن تاپسىرىپ الەك. ستامبۋلدا قاراكوز كەلىنشەكتى بوگدە ازامات كۇتىپ الىپ، كۇيەۋى ورنالاسقان پاتەرگە اپارعان. ول جەردە ءبىر اپتاداي ايالداعاندا «سەنى كەرەمەت ءبىر جەرگە اپارامىن» دەگەن كۇيەۋىنىڭ سوزىنە يلانعان كەيىپكەرىمىز ىشتەي «كۇيەۋىم ماعان توسىنسىي جاساعىسى كەلىپ تۇر-اۋ، قانداي تاماشا جەرگە اپارادى ەكەن؟» دەپ تاعاتسىزدانا كۇتكەنىن ايتتى.
الايدا اۆتوبۋسقا وتىرىپ، سيريا شەكاراسىنان وتكەندە جاعدايدىڭ مۇلدەم باسقا ەكەنىن تۇسىنگەن. سوندا دا 1991 -جىلعى ورالدىق جىگىت كەلىنشەگىنە «ۋايىمداما، بارلىعى جاقسى بولادى، ءوزىم اسىقپاي تۇسىندىرەمىن» دەپ يلاندىرعان.
ءبىراق شەكارادا ەرلەر مەن ايەلدەردى بولەك الىپ كەتىپتى. سودان 3-4 اي جات ەلدە، كۇيەۋىنىڭ جولىن توسىپ، بويىنا بىتكەن شاراناسى دا «تۇسىك» بولىپ، جاپاندا جالعىز قالعانداي كۇن كەشەدى.
ال «كەلەمىن» دەگەن كۇيەۋىنىڭ يراك اسىپ كەتكەنى جايلى اقپاراتتان كەيىن «شەيىت» بولدى دەگەن حابار جەتەدى. ەبىن تاۋىپ ەلدەگى اتا-اناسىمەن سويلەسكەندە، بارلىق جايدان حاباردار بولعان ولار «جالعىز بولما، قازاق جىگىتى بولسا، تۇرمىسقا شىق، ءبىز دە ۋايىمدامايمىز» دەپ كەڭەس بەرگەن.
سۇراستىرىپ، ىزدەستىرىپ، ءدۇيىم كوپتىڭ اراسىنان بۇرىن ۇيلەنبەگەن، دۋبايدا از-كەم ارابشا ءبىلىم العان اقتوبەلىك جىگىتپەن نەكەلەسەدى. ەلگە ورالۋ ءۇشىن بارلىق امالدى قاراستىرىپ، «ءۇنىمىزدى ءوشىرىپ» جۇردىك دەگەن 22 جاستاعى كەلىنشەكتىڭ بۇگىندە ەكى قىزى بار، تاعى ايى-كۇنى جەتىپ وتىر. ءبىراق ول سيرياداعى 5 جىل سوعىستىڭ سالدارىنان، جارىلىستان باسى ءجيى اۋىراتىن بولعان، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى ناشارلاعان.
«سيرياعا بارعان سوڭ ءبىر جىلدان كەيىن سوڭىمنان اعام مەن جەڭگەم كەلىپتى. «مەنى الىپ كەتۋگە كەلگەن ەكەن» دەپ ۇمىتتەنىپ ەدىم، سويتسەم ولار دا الدانىپ بارعان ەكەن. كەيىن اعام مىنگەن كولىككە بومبا تاستالىپ، كۇلى كوككە ۇشتى. ءۇيدىڭ جالعىز بالاسى ەدى، ارتىندا قىزى عانا قالدى»، - دەپ وكىنىش ءبىلدىردى ول.
وسىنداي ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن تاعدىرلار بولسا دا، ولاردا ەڭ باستى ۇقساستىق - تەرىس ءدىني ۇستانىمعا ەرۋى. سۇحباتتاسقانداردىڭ ەشقايسىسى دا ءتىپتى قۇران ءتاجۋيدىن دۇرىس مەڭگەرمەگەن، اقيدا، سەنىم ماسەلەسى ۋاحابيزمگە نەگىزدەلگەن، تاكفىرلىك ۇستانىم بار. «كىمدى تىڭدادىڭىز؟» دەگەندە بارلىعىنان «دارىن مۋباروۆ، حاليل شەيح، رينات قازاقستاني» دەگەن ەسىمدەردى ەستىدىك، اراسىندا سايد بۋرياتسكي دە بار.
«ءۇش نەگىز»، «تاۋحيد» دەگەن كىتاپتاردى بىلەمىز دەيدى، سول تەرىس سەنىمدى دارىپتەگەن كىتاپتاعى تۇسىنىكتىڭ ءوزىن دۇرىس جەتكىزە المايدى. ءدىني ساۋاتى وتە تومەن، ونىڭ ءوزى تەرىس اعىمعا نەگىزدەلگەن. ءداستۇرلى حانافي ءمازھابىنىڭ ۇستانىمىنان مۇلدەم بەيحابار. «يسلامعا كىرگەندە، ءدىندى قابىلداعاندا» دەگەن سوزدەردى قولدانادى. ال شىن مانىندە ءبىزدىڭ حالقىمىز يسلام ءدىنىن وسىدان 13 عاسىر بۇرىن قابىلداپ، يمان ەتكەن. كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭدە دە دىننەن قانشا الاستاسا دا، وزدەرىن مۇسىلمانبىز دەپ ەسەپتەگەن. سوندىقتان «يسلامدى قابىلدادىم» دەپ ءومىر بويى حريستيان نەمەسە مۇشرىك، ءدىنسىزدىڭ كۇيىن كەشكەندەي ءسوز ساپتاۋلارىنىڭ ءوزى ورەسكەل قاتەلىك، ءدىني ساۋاتسىزدىق ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى.
كوبى حالقىمىزدىڭ قانىنا ءسىڭىپ، داستۇرىنە اينالعان اتا-انانى قۇرمەتتەۋ، اعايىنمەن اقىلداسۋ دەگەن قاراپايىم ءدىني تالاپتاردان ءتىپتى الشاق. ال بۇل جاعدايدىڭ استارىنا ۇڭىلسەك، جات اعىمنىڭ جەتەگىندە «جۇماق» ىزدەپ وتانىن تارك ەتۋ شاريعي تۇرعىدا - كۇنا.
ەلىمىزدەگى «جۋسان» وپەراتسياسى ءوز ناتيجەسىن بەردى. وتانىمىزدىڭ بەيبىت ءومىرى بارىنەن قىمبات ەكەنىن ولار جات ەلدە ءتۇسىندى. ادام ءومىرى بارىنەن دە قىمبات «جۋسان» وپەراتسياسى وسىنى تاعى ءبىر دالەلدەدى.
ايشا كەڭەسباي
ءدىنتانۋشى- جۋرناليست