قازاقستان قالالارى بويىنشا قۇربان ايت نامازىنىڭ ۋاقىتتارى
قۇربان ايت نامازى نۇر-سۇلتان ۋاقىتىمەن:
1. نۇر- سۇلتان؛ ساعات - 7:00
2. الماتى؛ ساعات - 7:00
3. الماتى وبل؛ ساعات - 7:00
4. اقتوبە؛ ساعات - 7:00
5. اقمولا؛ ساعات - 7:00
6. اتىراۋ؛ ساعات - 7:00
7. ب ق و؛ ساعات - 7:00
8. قاراعاندى؛ ساعات - 7:00
9. قوستاناي؛ ساعات - 8:00
10. قىزىلوردا؛ ساعات - 7:00
11. ماڭعىستاۋ؛ ساعات - 7:00
12. تۇركىستان وبلىسى؛ ساعات - 7:15
13. شىمكەنت؛ ساعات - 7:15
14. پاۆلودار؛ ساعات - 7:00
15. سەمەي؛ ساعات - 7:00
16. س ق و؛ ساعات - 7:00
17. تالدىقورعان؛ ساعات - 7:00
18. ش ق و؛ ساعات - 7:00
19. جامبىل؛ ساعات - 7:00
قۇربان شالۋ قالاي جۇزەگە اسادى؟
يبراھيم پايعامباردىڭ (ع. س.) باستاپ كەتكەن جولى،سۇننەتى بولىپ تابىلاتىن قۇربان شالۋ قۇلشىلىعىن سوڭعى پايعامبار مۇحاممەد (س. ع.س. ) قايتا جاڭعىرتىپ، ۇممەتىنە بۇل ءىستى مىندەتتەدى. اللانىڭ ارداقتى ەلشىسىءبىر حاديسىندە «كىمنىڭ مۇمكىندىگى بولا تۇرىپ، قۇرباندىق شالماسا، ءبىزدىڭ نامازوقيتىن ورىندارىمىزعا جاقىنداماسىن»، - دەگەن. اللا تاعالا ءوزىنىڭ قاسيەتتىكىتابى قۇران كارىمدە: «راببىڭ ءۇشىن ناماز وقى، قۇربان شال!»، - دەپ بۇيىرعان.جوعارىداعى حاديس پەن اياتقا سۇيەنگەن حانافي مازھابىنىڭ عۇلامالارى ايت نامازىنوقۋ مەن قۇربان شالۋدى ءۋاجىپ، ياعني مىندەتتى ءدىني امالعا جاتقىزعان.
«قۇربان ايت» ءسوز تىركەسىنىڭ ەتيمولوگياسىنا توقتالار بولساق،«اللاعا جاقىن بولۋ» دەگەن ماعىنانى بەرەتىن «قۇربان» ءسوزى تۇركى تىلدەسحالىقتارعا پارسىدان ەنگەن ءسوز بولىپ تابىلادى. ال تۇپتەپ كەلگەندە، «قۇربان»ءسوزىنىڭ ءتۇبىرى «جاقىندىق» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەتىن ارابتىڭ «قۋرب» دەگەنسوزىنەن شىعادى. «ايت» دەگەن «جىلدا اينالىپ كەلەتىن مەيرام» دەگەندى بىلدىرەتىنارابتىڭ ءسوزى. ارابتار «قۇربان ايت» دەپ قولدانبايدى. ولار بۇل ءسوزدىڭ ورنىنا«ييد-ءال- ادحا» دەگەن ءسوزدى قولدانادى.
ق م د ب ماقۇلداعان كۇنتىزبە بويىنشا بيىلعى جىلى قۇربانايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى تامىزدىڭ 11-نە سايكەس كەلەدى. جالپى قۇربان ايت 4 كۇنگەسوزىلادى. ونىڭ العاشقى 3 كۇنىندە قۇرباندىق شالىنسا، سوڭعى ءتورتىنشى كۇنى تەكدۇعالار وقىلىپ، سالاۋات، تاشريق تاكپىرلەرى ايتىلادى. ايت نامازى وقىلىپ بىتەسالىسىمەن مۇسىلمان جۇرتشىلىعى اللاعا ارناعان قۇرباندىقتارىن شالا باستايدى.قۇرباندىق شالۋ ءۇش كۇنگە سوزىلادى.
ءۇشىنشى كۇنى كۇن باتۋعا از ۋاقىت قالا قۇرباندىق شالۋتوقتايدى. عۇلاما يمام مالىكتىڭ ء«ال- مۋاتتا» اتتى ەڭبەگىندە ساحابا ابدۋللا يبنومار: «قۇربان شالۋ ء(بىرىنشى) ايت كۇنىنەن كەيىن ەكى كۇن»، - دەگەن. ال يمام ءال-ءبايھاقيدىڭ«ءاس-سۋنان» اتتى كىتابىندا ساحابا ءالي: «قۇربان شالۋ ء(بىرىنشى) ايت كۇنىنەنكەيىن ەكى كۇن»، - دەسە، ساحابا ءاناس: «مال باۋىزداۋ قۇرباندىق كۇنىنەن كەيىن ەكىكۇنگە سوزىلادى»، - دەگەن. بارلىعى ءۇش كۇن.
قۇرباندىققا قانداي مال ءتۇرىن شالۋعا بولادى؟
قۇرباندىققا قوي، ەشكى، سيىر جانە تۇيە شالىنادى. ەڭكەمىندە ەشكى ءبىر جاسقا، سيىر ەكى جاسقا، ال تۇيە بەس جاسقا تولعان بولۋىمىندەتتى. قويدىڭ التى ايلىق توقتىسى دا قۇرباندىققا جارامدى بولىپ تابىلادى.مالدىڭ ەركەگى دە، ۇرعاشىسى دا شالىنا بەرەدى. ۋاق مالدى ءبىر ادام، ال ءىرى قارانىءبىر ادامنان جەتى ادامعا دەيىن بىرىگىپ شالۋىنا بولادى. اتالمىش مالداردان بولەك،جىلقى، ۇيرەك، قاز، تاۋىق، قويان جانە ت. ب. قۇرباندىققا جارامسىز بولىپ تابىلادى.
قۇرباندىق شالۋ ءبىر وتباسىنا ەمەس، اۋقاتتى ايەل- ەركەكءار مۇسىلمانعا بولەك مىندەتتەلەدى. مىسالى ءبىر وتباسىندا ۇيگە كىرىس كەلتىرەتىنبىرنەشە كىسى بولىپ، ولاردىڭ ءارقايسىسى اۋقاتتى بولسا، بارلىعى بولەك قۇرباندىقشالۋعا ءتيىس بولادى. سونداي-اق، بىرىگىپ ءبىر ءىرى قارانى شالا الادى. ال ءبىرۇيدە ءبىر كىسى عانا اۋقاتتى بولسا، وندا ءوزى عانا كەمىندە ءبىر قۇرباندىق شالۋعامىندەتتى بولماق.
قۇرباندىق شالاتىن كىسى مالدى سويۋعا يكەمدى بولسا، ءوزىباۋىزداعانى ابزال. مالدى قيناپ قوياتىنداي بولسا، بىلىكتى كىسىنىڭ باۋىزداعانىدۇرىس. قالاي بولعاندا دا، مۇمكىندىگى بولسا، قۇرباندىعى شالىناردا قاسىنانتابىلعانى ابزال. مۇمكىندىگى بولماسا، وكىلىن جىبەرىپ، قاتىستىرۋىنا دا بولادى.قاساپشى جالداسا، اقىسىنا شالىنعان قۇرباندىقتىڭ مۇشەلەرىن بەرۋگە قاتاڭ تيىمسالىنادى. قاساپشىنىڭ اقىسى بولەك قاراجاتتان بەرىلۋگە ءتيىس. قاساپشى مۇقتاج جانبولسا، ەڭبەك- اقىسىن بولەك بەرۋمەن قاتار، قۇربان ەتىنەن وعان دا ۇلەس بەرۋگەبولادى.
قۇرباندىققا شالىناتىن مال قۇلاعىنىڭ جارتىسىنان كوبىكەسىلگەن، ءبىر كوزى جوق، جۇرە المايتىن كوتەرەم جانە ت. ب. كەمشىلىگى بولماۋىءتيىس. پىشتىرىلگەن ەركەك مال قۇرباندىققا جارامدى بولىپ تابىلادى.
التى ايعا تولماعان توقتى قۇرباندىققا جاراي ما؟
قۇربان ايت كۇندەرى جىلسايىن جىلجىپ كەلە جاتقاندىقتان جىل باسىندا تۋىلعان قوزىلار ياعني بۇگىنگى 6 ايعاتولماعان توقتىلار قۇربان مالى بولۋعا جارامسىز. ال وسى 6 ايعا تولماعان توقتىنىقۇرباندىققا شالۋدى نيەت ەتىپ وتىرعان ادامدار بولسا، ونى ساتىپ ورنىنا قوي الۋىكەرەك. قۇرباندىق ءۇشىن ساتىپ الاتىن مالدىڭ جاسى دا ءدال وسىنداي بولماۋ ءتيىس.
قۇربان شالۋدىڭ ۋاقىتى
قۇربان شالۋدىڭ ۋاقىتى قۇربان ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى ايتنامازىنان كەيىن باستالىپ، ايتىڭ ءۇشىنشى كۇنى اقشامعا از ۋاقىت قالعانعا دەيىنجالعاسادى. قانداي دا ءبىر ماڭىزدى شاريعي سەبەپكە بايلانىستى قۇربان ايت نامازىنابارا الماي، ايت نامازىن وقىماعان كىسى ناماز وقىپ بولاتىنداي ۋاقىت وتكەننەنكەيىن قۇربانىن شالا بەرۋىنە بولادى. ايت نامازدان بۇرىن شالىنعان مال قۇرباندىققاەسەپتەلمەيدى.
قۇرباندىق شالۋشى كىسى مالدى قىبلاعا قاراتىپ جاتقىزىپ،«بۇل مەنىڭ اتىمنان جانە وتباسىمنىڭ اتىنان» دەپ نيەت ەتىپ، «ءبيسميللاھي اللاھۋاكبار»، - دەپ ايتىپ بارىپ، مالدى باۋىزدايدى.
سويىلعان قۇرباندىقتىڭ ەتى سۇننەت بويىنشا ۇشكەبولىنەدى. ءبىر بولىگى وزىنە، ءبىر بولىگى مۇقتاج جاندارعا، ال ءبىر بولىگىكورشىلەرىنە نەمەسە تۋىستارىنا تاراتىلىپ بەرىلەدى. ەتكە مۇقتاج بولسا، مالدىڭەتىن تولىعىمەن ءوزى الا الادى. ەتكە مۇقتاج بولماسا، تولىعىمەن تارقاتىپ بەرۋىنەدە بولادى.
كەلە جاتقان قۇربان ايتمەرەكەسى مۇباراك، قۇرباندىقتارىڭىز قابىل بولسىن!