جىلقى مالىن نەگە قۇرباندىققا شالۋعا بولمايدى؟
ياعني قۇلشىلىق ەتكەن پەندەنىڭ اللاعا جاقىنداي ءتۇسۋى.ال قۇرباندىق شالۋ يبراھيم، يسمايىل (س. ا. س. ) پايعامبارلار ءومىر سۇرگەنكەزەڭنەن باستاۋ الادى. حاديستەردە مۇحاممەد پايعامباردىڭ ۇمبەتتەرىنە «قۇرباندىقشالىڭدار. بۇل - يبراھيم اكەلەرىڭنىڭ سۇننەتى» دەپ ايتىلعانى تۋرالى جازىلعان.ياعني دۇنيە-مۇلكى 85 گرامم التىنعا جەتكەن، زەكەت بەرە الاتىن مۇسىلماندارعا اللارازىلىعى ءۇشىن قۇرباندىق شالۋ ءۋاجىپ. ال قۇرباندىقتى كىمدەردىڭ جانە قاي مالدىشالاتىنىن نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ازىرەت سۇلتان مەشىتىنىڭ نايب يمامى باقىتجانوتكەلبايەۆ ءتۇسىندىرىپ بەردى.
- قۇرباندىق شالۋ كىمدەرگە ءۋاجىپ ەتىلەدى؟ قاي مال تۇرىنەنشالىنادى؟
- اقىل- ەسى دۇرىس، باليعات جاسىنا تولعان، سول كەزدە جولاۋشىەمەس، اۋىرىپ جاتپاعان، مال- مۇلكى نيساپ مولشەرىنە جەتكەن، بوستاندىقتاعى ءاربىرمۇسىلمانعا ءۋاجىپ بولىپ ەسەپتەلەدى. قۇرباندىققا قوي، ەشكى، تۇيە جانە ءىرى- قاراسيىر مالىنان شالىنادى. قوي مەن ەشكى ءبىر جاسقا تولعان بولۋى كەرەك. سونداي-اق،التى ايلىق سەمىز توقتى دا جارامدى بولىپ ەسەپتەلەدى. ال ءىرى قارا سيىر مالى ەكىجاسقا، تۇيە مالى بەس جاسقا تولعان بولۋى ءتيىس. ۇساق مالدى ءبىر وتباسىنىڭ اتىنانشالۋعا بولادى. الا ءىرى قارا سيىر مەن تۇيەنى جەتى وتباسى بىرىگىپ شالۋىنارۇقسات.
جاعدايى بار كىسىلەرگە قانشا كوپ شالعان سايىن، بۇلساۋاپتى ءىس بولىپ ەسەپتەلەدى. مۇنىمەن قاتار، قاتتى اۋرۋ، تىم سوقىر، كوتەرەم،قۇلاعىنىڭ جارتىسى جوق، ارىق مالدار قۇرباندىققا جارامايدى. ورتاشا ەسەپپەن قاتتىسەمىز بولماسا دا، قۇلاعىندا جانە دەنەسىندە ۇلكەن كىنارات بولماۋى كەرەك. قازاقتا، باسقا حالىقتاردا دا مالدىڭ قۇلاعىنا ەن سالۋ ءداستۇر بولعاندىقتان، قۇلاعىنىڭجارتىسى جوق مالدار قۇرباندىققا جارايدى.
- قۇرباندىق شالۋدىڭ ساۋابى قانداي؟
- پايعامبارىمىزدىڭ «كىم دە كىمنىڭ جاعدايى بولا تۇرا قۇرباندىقشالماسا، ءبىزدىڭ نامازحاناعا جاقىنداماسىن» دەگەن قاتاڭ ەسكەرتۋى بار. سولسەبەپتى ءاربىر شاماسى جەتكەن مۇسىلمان وسى قۇربان ايتتا قۇرباندىق شالۋى ارقىلىساۋاپقا كەنەلگىسى كەلەدى. حازىرەت ءالي «قۇرباندىق شالعان ادامنىڭ اللا الدىنداعىدارەجەسە 10 ەسە وسەدى، 10 كۇناسى كەشىرىلەدى، 10 ەسە ساۋاپ جازىلادى» دەپ ايتقانبولاتىن. سونداي- اق، قۇرباندىقا شالىناتىن ءاربىر مالدىڭ ۇستىندەگى قىل ءۇشىنساۋاپ جازىلاتىنى حاديستەردە ايتىلعان.
- قۇرباندىققا جىلقى مالىن شالعان دۇرىس پا؟
- جىلقى مالىنىڭ قۇرباندىققا شالىنباۋىنىڭ باستى سەبەبى اللاتاعالانىڭ قۇراندا ايتىلعان مىنا بۇيرىعى: «ءبىز ءاربىر ۇمبەت ءۇشىن، وزدەرىنەبەرگەن جانۋارلاردان: تۇيە، سيىر، قوي جانە ەشكىدەن، اللانىڭ عانا اتىن اتاپ،قۇربان شالۋدى بەكىتتىك. ويتكەنى، قۇدايلارىڭ - ءبىر-اق قۇداي. سوندىقتان سوعانبوي ۇسىنىڭدار! (مۇحاممەد س. ا. ۋ) ىقىلاستىلاردى قۋاندىر» [25].
ءبىزدىڭ حالقىمىز جىلقى مالىن ەرەكشە جاقسى كورەدى.ءبىراق نەگە وسى قۇرباندىق مالىنىڭ ىشىنە كىرمەگەن دەگەن سۇراققا كەلەتىن بولساق،بۇل - پايعامبارىمىزدىڭ كەزىندە بەكىتىلگەن مالدار. ول كەزدە جىلقى مالى جاۋعاشاباردا، كۇندەلىكتى تۇرمىستا كولىك رەتىندە قولدانىلعان. سونداي-اق، ول ۋاقىتتاجىلقى مالىنىڭ سانى از بولعان. ارينە، ەڭ دۇرىسىن اللا جاقسى بىلەدى. جالپى جىلقىمالىنىڭ ەتىن جەۋ حالال بولىپ سانالادى. پايعامبارىمىزدىڭ ءبىر ساپار كەزدە اشقالىپ، ساحابالارمەن بىرگە جىلقىنى سويىپ جەگەنى سىندى ريۋاياتتار بۇعان ۇلكەندالەل.
مۇسىلماندار ءۇشىن ەكى ۇلىق مەرەكە بار. ول - قۇربان ايتپەن ورازا ايت. قۇربان ايتتا ەڭ ماڭىزدىسى تەك قۇرباندىق شالۋ ەمەس، بۇل مەرەكەدەوتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبىر-بىرىنە سىيلىق جاساپ، كۇلىمسىرەپ، جاعدايلارىن سۇراۋىماڭىزدى. ارا-گىدىك رەنىشى بارلار ءبىر-بىرلەرىن كەشىرىپ، جاقسى سوزدەر ايتادى.
قۇربان ايت تەك حالىقتىق دەڭگەيدە ەمەس، حالىقارالىقدەڭگەيدە اتاپ ءوتىلىپ، شاريعاتقا ساي مەرەكەلىك كونتسەرتتەر مەن سپورتتىق ويىندارۇيىمداستىرىلسا، كيىز ۇيلەر تىگىلسە، حالىقتىڭ كوڭىل- كۇيىن كوتەرۋگە جاعدايجاسالسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولادى. وسى ورايدا، جىلدا باس ءمۇفتيدىڭ تاپسىرماسىمەنمەشىت الدىنا كيىز ءۇي تىگىلىپ، وندا ۇلتتىق ويىندار ويناتىلىپ، مول داستارحانجايىلىپ ءجۇر. وسىندايدا اق جاۋلىقتى اجەلەرىمىز بەن اتالارىمىزدىڭ باتاسىن الۋءبىزدىڭ شاريعاتىمىزعا دا، سالت-داستۇرىمىزگە دە ساي. قۇربان ايتتى حالىق پەنحالىق اراسىنداعى اۋىزبىرشىلىك پەن ىنتىماقتى ساقتاپ، ءار وتباسىنى ۇيىتاتىن ۇلكەنمەرەكەلەردىڭ ءبىرى دەپ ايتساق بولادى.
- قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتى قالاي تاراتىلۋى ءتيىس؟
- پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتىنە ساي، قۇرباندىق شالعاننان كەيىن ءبىربولىگى ءبىرىنشى ءوتباسىنىڭ وزىنە، ەكىنشى بولىگىن كورشىلەرىنە، ءۇشىنشى بولىگىنساداقا ايتىپ، كەدەي-كەپشىككە تاراتقان ءجون. قۇرباندىق شالعان كىسىنىڭ قارنى توقبولاتىن بولسا، ەتتى تۇگەلدەي تاراتىپ جاتسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولاتىن ەدى. مۇنىمەنقاتار، مەشىتتەردىڭ جانىنان قۇرىلعان وسىنداي ەرىكتىلەر توبى ارقىلى وسىقۇرباندىققا شالىنعان ەتتى قابىلدايمىز. مال بازارلاردا دا وسىلاي ەتتىقابىلدايتىن ورىندار، مەشىت قىزمەتكەرلەرى بولادى. بۇل - شالىنعان قۇرباندىقتىمۇقتاج جاندارعا جەتكىزۋدىڭ ەڭ ۇلكەن ءتيىمدى جولى بولىپ ەسەپتەلەدى.
بۇدان وزگە بارلىق مەشىتتە «راببىڭ ءۇشىن قۇرباندىق شال»اتتى اكسيا ءجۇرىپ جاتىر. نەمەسە باسقا جاماعاتتاردى بىرىكتىرىپ، ءبىر ءىرى قارامال شالىپ، ونى اكىمدىك ۇسىنعان تىزىمدەگى مۇقتاج جاندارعا ۇلەستىرەمىز. وسىندايساۋاپتى ىستەردى مەشىتتەرمەن بىرىگىپ اتقارۋعا بولادى.
- قۇرباندىققا شالىنعان مالمەن بىرگە سۋرەتكە تۇسۋگە، سەلفيجاساۋعا بولا ما؟
يسلامدا جالپى ىزگى امالدار مۇمكىندىگىنشە جاسىرىن بولۋىءتيىس. پايعامبارىمىز «وڭ قولدىڭ بەرگەنىن، سول قول كورمەسىن» دەپ ايتادى. ارينە،زەكەت پەن قۇرباندىق شالۋ - نەگىزگى ءۋاجىپ امالدار. ولاردى ەلدىڭ الدىنداكورسەتىپ ىستەۋگە بولادى، ءبىراق تىم ورەسكەلدىككە بوي الدىرىپ، سەلفي جاساۋ -يسلام ادەبىنە قايشى. ال سۋرەتتەرگە قاتىستى قانداي دا ءبىر قاتاڭ تالاپتار قوياالمايمىز. مۇسىلمان قاۋىمدى كەلە جاتقان قۇربان ايت مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىن!