يۋان قۇلدىرادى
بۇل اراداعى الىس- بەرىسكە كەرى ىقپالىن تيگىزۋى ءتيىس.رەسمي ۆاشينگتون مۇنى ا ق ش- قا قارسى باعىتتالعان ۆاليۋتالىق ايلا- شارعى دەپاتادى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، اق ءۇي باسشىسى قىركۇيەكتىڭبىرىنەن باستاپ قىتايلىق تاۋارعا تاريفتى وسىرەتىنى جايلى مالىمدەگەن. بۇلقىتايدىڭ سوعان قارىمتا جاۋابى بولسا كەرەك. ساۋدا سوعىسى بىلاي قالىپ، ۆاليۋتاسوعىسى باستالعان سىڭايلى. ساراپشىلار بۇل جايلى نە دەيدى؟ مۇنىڭ سوڭى نەگە اپارىپسوعۋى مۇمكىن؟
ۇلتتىق ۆاليۋتاسىن قۇلدىراتقان قىتايدىڭ ەسەبى تۇگەل.الايدا بۇعان قاتىستى ساراپشىلاردىڭ پىكىرى سان- الۋان. سونىمەن، قىتايلىق يۋاننىڭا ق ش دوللارىنا شاققانداعى باعامى سوڭعى 11 جىل ىشىندەگى ەڭ شەكتى مانىنە جەتتى. بۇل جاعدايامەريكا پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ اشۋىن تۋعىزدى.
اق ءۇي باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە، قىتاي ۆاليۋتالىق ايلا-شارعىعا، ياعني مانيپۋلياتسياعا كوشكەن. ۆاشينگتون قىتايلىق يمپورتقا تاريفتى تاعى10 پروتسەنتكە وسىرەتىن بولعان سوڭ، بەيجىڭ قۋلىققا باردى، دەيدى ترامپ.
ال قىتاي قارجىگەرلەرى مۇنىڭ جاڭساق پىكىر ەكەنىنايتادى. ءتىپتى ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ قۇنسىزدانۋى جەرگىلىكتى حالىق ءۇشىن ايتارلىقتايوزگەرىس اكەلمەيدى.
سۋرنامەدجان، بانك قىزمەتكەرى:
- يۋاننىڭ قۇلدىراۋى سونشالىقتى ۇلكەن ماسەلە ەمەس.قىتايدىڭ حالىق بانكى مالىمدەگەندەي، 7 يۋان - بۇل تەك شەكتى باعا. سوندىقتان 6,9 بەن 7 ءنىڭ اراسىندا بالەندەيايىرماشىلىق جوق. كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە ايتارلىقتاي اسەرى بولمايدى. ياعني ءبىزءۇشىن تاۋار قۇنىنىڭ ءوسىمى بايقالادى دەپ ويلامايمىن.
تيانحە دجي،قارجىگەر:
- مەنىڭشە بۇل - نارىقتاعى جاعدايعا بايلانىستى قولعا الىنعان شارا. ويتكەنى سوڭعى ەكى كۇنىشىندە نارىقتاعى دوللاردى ساتىپ الۋ مەن ارزان يۋاندى ساتۋ ءۇردىسىنىڭ بەلەڭ العانىنكورىپ وتىرمىز. سوندىقتان قىتاي ۇكىمەتى ۆاليۋتالىق مانيپۋلياتسيا جاسادى دەۋقاتە.
الايدا امەريكالىق ەكونوميستەرى ولاي ويلامايدى. ءيا، ا قش تاۋارعا تاريفتى وسىرگەن سوڭ، قىتاي يۋاندى ارزانداتۋ ارقىلى ەكسپورتتىق شىعىندىاقتاي الادى. ءبىراق ۇلتتىق ۆاليۋتاسىن جاساندى تۇردە قۇلدىراتۋ ءتۇپتىڭ تۇبىندەجاقسىلىققا اپارماس.
ماسەلەن، بلۋمبەرگ باسپاسىنىڭ ساراپشىسى دجوردج ماگنۋسءوز ماقالاسىندا مىناداي دايەك كەلتىرىپ وتىر. «مۇنىڭ اسەرى اۋىر بولماق. ءالسىزۆاليۋتا قىتاي تۇتىنۋشىلارىنىڭ قالتاسىن قاعادى. ياعني يمپورتتىق تاۋار ءۇشىنشىعىن ارتىپ، تۇتىنۋشىلىق مۇددەگە باعىتتالعان ەكونوميكانىڭ ورىستەۋىنە كەدەرگى.نەسيەلىك قاۋىپ ۇلعايىپ، قىتايلىق مۇلىككە قاتىستى قارجى جۇيەسىنىڭ وسال تۇسىايقىندالا تۇسەدى. ناقتىراق ايتقاندا، سوڭعى بىرنەشە جىلدا ا ق ش دوللارىمەن قارىزالعان كومپانيالار قيىن جاعدايعا قالعالى تۇر. بۇل ءوز كەزەگىندە، قىتايازاماتتارىن قارجىلىق باقىلاۋدان اينالىپ ءوتۋ ءۇشىن اقشانى وففشورلىق شوتتارعااۋدارۋعا يتەرمەلەيدى».
سونىمەن، ۇلتتىق ۆاليۋتاسىن قۇلدىراتۋ ارقىلى قىتاي نەنىكوزدەپ وتىر؟
رەسەيلىكساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بەيجىڭ ەكسپورتتى ۇلعايتۋدى مىقتاپ قولعا العان.ويتكەنى، قىتايلىق تاۋاردى دوللارمەن ساتىپ العاندا، شەتەلدىك تۇتىنۋشى ءبىرازاقشاسىن ۇنەمدەي الادى. بۇدان بولەك، ەكونوميكا ساراپشىسى الەكسەي ماسلوۆ مىنادايتۇجىرىمىن ايتتى.
الەكسەي ماسلوۆ، ساراپشى:
- قىتايوڭتۇستىك- شىعىس ازيانىڭ ەكونوميكالىق ايماعىندا كوش باستىعىسى كەلەدى. اتالعانايماقتا قاي ۆاليۋتا ۇستەمدىك ەتەدى؟ مىنە، كۇن تارتىبىندەگى باستى ماسەلە وسى.مەنىڭشە، ق ح ر يۋاندى وسى ماقساتتا دايىنداپ وتىر. ياعني وزگە ەلدەرگە ساۋداايىرباسى ءۇشىن ءتيىمدى ەتكىسى كەلەدى. ول ءۇشىن الدىمەن ۇلتتىق ۆاليۋتانىالسىزدەندىرۋ كەرەك. بەيجىڭ ءدال وسىنى ىسكە اسىرىپ وتىر.
جالپى امەريكا تارابىنىڭ الاڭداۋىنا نەگىز بار. سەبەبىقىتاي - ا ق ش- تىڭ مەملەكەتتىكوبليگاتسيالارىن ەڭ كوپ ۇستايتىن مەملەكەت. ەندى ساۋدا سوعىسىنىڭ سالدارىنان بۇلسالىمدى بىرتىندەپ ازايتىپ جاتىر. ماسەلەن، مامىر ايىندا قىتاي رەزەرۆىندەگى ا ق ش-تىڭ مەملەكەتتىك قارىزى 3 ميلليارد دوللارعا قىسقارعان. وعان قوسا، قىتايدانيمپورتتالاتىن تاۋار كولەمى ا ق ش يمپورتىنان الدەقاشان اسىپ ءتۇستى. تەك ماۋسىمايىندا عانا بۇل ايىرماشىلىق 30,2 ميلليارد دوللارعا جەتتى.
يۋاننىڭ قۇبىلۋى ا ق ش- قا عانا ەمەس، الەمدىك قوربيرجاسىنا اسەر ەتەدى. ءبىر تاۋلىكتىڭ ىشىندە باتىس پەن شىعىستاعى الپاۋىتكومپانيالاردىڭ اكسياسى ارزاندادى. الايدا ەكونوميستەردىڭ پىكىرىنشە، بۇل قالىپتىجاعداي.
ۆەنسون ساي،ەكونوميكالىق ساراپشى:
- وسىدان ءۇش اي بۇرىن، قور نارىعىنداعى باعاقۇلدىراعان بولاتىن. تەك ا ق ش پەن قىتاي ءوزارا ساۋدا سوعىسىنا قاتىستىكەلىسسوزدى جوسپارلاي باستاعاندا باعا قايتا قالپىنا كەلدى. بۇل جولى دا ءدالسولاي بولۋى مۇمكىن.
تامىز ايىندا قور بيرجاسىنداعى اكسيا قۇنى ارزاندايتىنىبەلگىلى. قىركۇيەك ايىنا بەلگىلەنگەن كەلىسسوزگە دەيىن قايتا كوتەرىلەدى دەپويلايمىن. سونىمەن 11 راۋندقا سوزىلعان ا ق ش پەن قىتاي اراسىنداعى ساۋدا سوعىسىناقاتىستى كەلىسسوزدەر ءالى ناتيجە بەرمەدى. ەكى ەل تاريفتى الما كەزەك 10پروتسەنتتەن كوتەرگەلى جاتىر. وعان قوسا، قىتايدىڭ ۆاليۋتالىق وپەراتسياسىجاعدايدى ودان سايىن ۋشىقتىردى. كەلەر ايعا جوسپارلانعان ساۋدا كەلىسسوزى كەزىندەقوس ەل ورتاق مامىلەگە كەلەر مەكەن؟
www.24.kz