جاپونيا وڭتۇستىك كورەيانى «اق تىزىمنەن» شىعارىپ تاستادى
دەپ حابارلايدى «حابار 24».
رەسمي سەۋلشيرىعىپ، كاسىپكەرلەر مەن قوسا قالىڭ جۇرتشىلىق تا ەرەۋىلگە شىقتى. بۇل داۋعا الەمەلدەرى دە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىر. جاپونيا تاراپى «ەكسپورتقا شەكتەۋقويامىز» دەپ بۇعان دەيىن دە سەس كورسەتكەن ەدى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ سەس كورسەتىپقانا قويماي، ارنايى قاۋلى قابىلداپ، كورەياعا ميكروەلەكترونيكا تاۋارلارىنشىعارماي وتىر. باستى سەبەپ - جاپوندىق تاراپ وڭتۇستىك كورەيانى «كەي تاۋاردىزاڭسىز تاسىمالدادى» دەپ ايىپتاعان.
جاپونيا كورەيارەسپۋبليكاسىنا باعىتتالعان تاۋار ەكسپورتىن مىقتاپ باقىلاۋعا الايىن دەدى.ەكونوميكا ءمينيسترى بۇل قادامنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ءۇشىن جاسالىپ وتىرعاندىعىنايتادى. ودان بولەك، ەندى وڭتۇستىك كورەيا مەملەكەتىنە ەشقانداي ساۋداجەڭىلدىكتەرى بەرىلمەيدى. جاپونيا مينيسترلەر كابينەتى وسىنداي شەشىم قابىلداپ،سەرىكتەس ەلىن «اق تىزىمنەن» شىعارىپ تاستادى. شەكتەۋ 28- تامىزدان باستاپ كۇشىنەەنەدى.
حيروسيگە سەكو، جاپونيا ساۋدا ءمينيسترى:
- مينيسترلەركابينەتى ەكسپورتتىق باقىلاۋ جۇيەسىن جاقسارتۋ جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىويلاعاننان وسىنداي قادامعا بارىپ وتىر. سەبەبى سوڭعى ۋاقىتتا تاۋارلاردىڭ زاڭسىزتاسىمالى كوبەيىپ كەتتى. بۇل قادامنىڭ ەشقانداي ساياسي استارى جوق.
وڭتۇستىك كورەيا «جاۋاپ رەتىندە جاسالعان شەكتەۋ» دەپمالىمدەمە جاساعان ەدى. بۇل جاڭساق پىكىر. ءبىز تەك ەكسپورتتىق باقىلاۋ بويىنشاتالاپتاردىڭ ورىندالعانىن قالايمىز. شەكتەۋ دەپ وتىرعانىمىز، ميكروەلەكترونيكاسالاسىنا قاتىستى. ياعني، ەندى ميكروجۇيە جانە سمارتفون وندىرىسىنە قاجەتتى فتورلىپوليميد، گيدروفتورلى قىشقىلدى ەكسپورتتاۋ كۇردەلەنە تۇسپەك. بۇل سالا بويىنشاجاپوندىق كومپانيالار ليسەنزيا تالاپ ەتەتىن بولادى.
ۇدەرىس الىس- بەرىسكە ايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىرەتىنىءسوزسىز. سوندىقتان بولسا كەرەك، جاپونيانىڭ بۇگىنگى قادامىن رەسمي سەۋل قاتاڭسىنعا الدى. «شەشىمنىڭ ساياسي استارى بارىن ايتىپ، مىندەتتى تۇردە قارسى جاۋاپقاتامىز»، - دەيدى وڭتۇستىك كورەيانىڭ پرەزيدەنتى مۋن چجە ين.
مۋن چجە ين،وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتى:
- جاپونيانىڭ بۇل شەشىمى ورىنسىز بولدى. وڭتۇستىككورەيانى «اق تىزىمنەن» شىعارىپ، وزدەرىنىڭ نيەتتەرىن ءبىلدىردى. ءبىزدىڭ تاراپماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ءتۇرلى ديپلوماتيالىق كەڭەستەر مەن ديالوگتار ۇيىمداستىرىپكەلگەن ەدى. ەندىگى قادامدارى جاعدايدى ۋشىقتىرا تۇسەرى انىق. ارينە،جاۋاپكەرشىلىك جاپونيا ۇكىمەتىندە بولادى. ال، ءبىز بۇل شەكتەۋگە تيىسىنشە، قاتاڭجاۋاپ قاتاتىن بولامىز.
سەۋلدىڭ پىكىرىنشە، توكيو ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىويلاعاننان ەمەس، تاريحي ەرەگىس ءۇشىن بارىپ وتىر. وسى جولدا ساۋدانى قارۋعااينالدىرعان. ەسكە سالا كەتەيىك، ەكى ەل اراسىنداعى قىم- قيعاش تەكەتىرەس وتكەنعاسىردىڭ باسىنان بەرى جالعاسىپ كەلەدى. ول ۋاقىتتا جاپوندىقتار كورەي تۇبەگىنجاۋلاپ الىپ، حالقىن جۇمىسقا جەككەن.
وتكەن جىلى كورەي رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى سوتى «ەڭبەكقۇلدىعىنا» قاتىستى شەشىم شىعارىپ، جاپونيادان وتەماقى تالاپ ەتتى. ال، رەسميتوكيو اسكەري ايۋاندىعى ءۇشىن 1965 -جىلى 800 ميلليون دوللار كولەمىندە وتەماقىتولەنگەنىن العا تارتقان. سەۋل ول قاراجاتتىڭ ءتيىستى ادامدارعا جەتپەگەنىن ايتىپ،جاپوندىق كومپانيالاردا قىزمەت ەتكەن ازاماتتاردىڭ ءارقايسىسىنا 89 مىڭ دوللارءبولۋدى سۇرايدى. «توكيو بۇل تالاپتان باس تارتىپ قانا قويماي، ەكسپورتقا شەكتەۋقويىپ ەرەگىسىپ وتىر»، - دەيدى كورەيالىق تاراپ.
بۇگىنگى جاپونيانىڭ وڭتۇستىك كورەيانى «اق تىزىمنەن»شىعارىپ تاستاۋى حالىقتىڭ دا نارازىلىعىن تۋدىردى. سەۋلدەگى جاپونيا ەلشىلىگىنىڭالدىندا بەلسەندىلەر جينالعان. جاپونيا ەلشىلىگى الدىندا كورەيا حالىق پارتياسىنارازىلىق شەرۋىن وتكىزدى. ولار جاپون پرەمەر- ءمينيسترى سيندزو ابەدان كورەيحالقىنان كەشىرىم سۇراۋدى جانە ونىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن تالاپ ەتتى.
اكسياعا قاتىسۋشىلار «سەۋل توكيومەن قۇپيا اسكەرياقپاراتپەن الماسۋدى توقتاتۋى كەرەك» دەيدى. ەكى ەل بۇل كەلىسىمگە ءۇش جىل بۇرىنسولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق قارۋ جاساۋىنا بايلانىستى قول قويعان ەدى.بەلسەندىلەر سونداي- اق وزگە دە ازاماتتاردى ءار جەكسەنبى سايىن جاپونيا ەلشىلىگىالدىندا شەرۋ وتكىزۋگە شاقىردى.
چوي نا يەنگ،كورەيا حالىقتىق پارتياسىنىڭ وكىلى:
- ابە ۇكىمەتىوڭتۇستىك كورەيانى «اق تىزىمنەن» الىپ تاستاپ، بۇل ەلگە قارسى قوسىمشا ساۋداشەكتەۋلەرىن ەنگىزىپ جاتىر. ءبىز بۇل جاي ەكسپورتقا قاتىستى ماسەلە ەمەس،جاپونيانىڭ كورەيانى جاۋلاپ العان كەزەڭىنە قايتا ورالۋ دەپ بىلەمىز. سوندىقتانءبىز جاپونيا ۇكىمەتىننەن ءوز كىناسان مويىنداپ، باسقىنشىلىق جىلدارىكورەيالىقتارعا كورسەتكەن وزبىرلىعى ءۇشىن وتەماقى تولەۋدى جانە ەل ەكونوميكاسىنقالپىنا كەلتىرۋگە اتسالىسۋدى تالاپ ەتەمىز.
جاپون- كورەي جانجالىنا كورەيانىڭ قاراپايىم تۇرعىندارىقالاي قارايدى؟
ەكى ەلاراسىنداعى جانجالدىڭ شيرىعىپ تۇرعانى انىق سەزىلەدى. مىسالى، جاپوندىق سىرا ءۇشىندۇكەندەر جەڭىلدىك جاسامايتىن بولدى. جاپوندىق تاۋارلارعا قارسى اكسياعا ءىرى جانەشاعىن ماركەتتەر دە قوسىلدى. جاپون مەيرامحانالارىنا كەلۋشىلەر ازايدى. ءتىپتى جاپوندىقاۆتوموبيلدەرگە قارسى اكسيا باستالدى. كۇنشىعىس ەلىندە شىققان كولىكتەرگە بەلگىسىزبىرەۋلەر شىرىگەن كوكونىس لاقتىرىپ، سىزىپ كەتكەن. سونداي- اق وڭتۇستىك كورەيالىقپۋسان مەن جاپوندىق ساپپورو اراسىندا اۋە قاتىناسى سيرەدى.
قىركۇيەكتىڭ ۇشىنەن باستار Korean Air اۆياكومپانياسىوسى باعىتتاعى اۋە رەيسىن مۇلدە توقتاتادى. رەسمي مالىمەت بويىنشا شىلدەنىڭورتاسىنان بەرى جاپونياعا باراتىن جولاۋشىلار سانى 13 پايىزعا كەمىگەن. ەكى ەلدىڭتەكەتىرەسىنە الەم الاڭداۋشىلىق بىلدىرە باستادى. سەبەبى شەكتەۋ قويىلعانشيكىزاتتاردى وڭتۇستىك كورەيا چيپ وندىرىسىندە قولدانادى. بۇل دەگەنىڭىز،ەكسپورتتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى دەگەن ءسوز. ياعني، ءوندىرىستىڭ % 30- ءىنقىسقارىپ، كورەيانىڭ جالپى ىشكى ءونىمى % 2,2- كە تومەندەيدى. ەكونوميكالىقزەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ اقپارى وسىنداي.
فيل ليەۆي، ساراپشى:
- بۇل شىنىنداوتە قاۋىپتى ماسەلە دەر ەدىم. جاپونيا سىندى مەملەكەتتەر ساۋدا سالاسىنا بوگەتقويۋى، ەكونوميكاعا تىكەلەي اسەر ەتەدى. تاۋارلاردىڭ باعاسى قىمباتتاۋى مۇمكىن. الچيپكە قاتىستى ايتاتىن بولساق، وڭتۇستىك كورەيا ازىرگە شيكىزات تاپشىلىعىن سەزىنىپوتىرعان جوق. سەبەبى قويماداعى تاۋارلارىن پايدالانىپ جاتىر. ءبىراق ءبىر- ەكىايدان سوڭ ءتىپتى ساۋدا گيگانتتارى Samsung جانە SK Hynix- ءتىڭ دە قورىتۇگەسىلەتىنى انىق. ارينە، باسقا سەرىكتەستەر تابۋعا بولادى. ءبىراق ول ۋاقىتتىالادى.
وڭتۇستىك كورەياسىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى جاپونيا ەلشىسى ياسۋماسۋ ناگمينەنىشاقىرتىپ، ەلدىڭ نارازى ەكەنىن جەتكىزگەن. سونداي- اق كورەيا جاپونيانى ەندىسەرىكتەس ەل رەتىندە قابىلداي المايتىندىعىن ايتقان. بۇل ساۋدا سوعىسى شيرىعابەرسە، كۇنشىعىستاعى ەكى ەل عانا ەمەس، ولارمەن سەرىكتەس وزگە مەملەكەتتەرگە دەسالقىنىن تيگىزەتىن سىڭايلى.