قاتىنقامال ۇڭگىرى - شەتەلدىك جانە جەرگىلىكتى جيھانكەزدەردى قىزىقتاراتىن مەكەن

قىزىلوردا. قازاقپارات - نەگىزىنەن ءشولدى ايماقتا ورىن تەپكەن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ وڭتۇستىك ايماعىندا قارت قاراتاۋ ۇزىننان ۇزاق سوزىلىپ جاتىر. ول جاڭاقورعان جانە شيەلى اۋداندارى اۋماعىندا ورىن تەپكەن.

سول قاراتاۋ قويناۋىندا قانشاما قۇپيا بار. تاۋسىلەمىنىڭ قىزىلوردا وبلىسىنا ەنگەن تۇسىنداعى قاتىنقامال ۇڭگىرى قازىرگە دەيىنعىلىمي تۇرعىدا تولىققاندى تارازىلانعان جوق. قاتىنقامال ۇڭگىرى - شەتەلدىك جانەجەرگىلىكتى جيھانكەزدەردىڭ كوزىنەن تاسا قالىپ قويىپ جۇرگەن تۋريستىك ورىنداردىڭءبىرى. وسى ورايدا اتالمىش ۇڭگىر جايىنداعى دەرەكتەر مەن مالىمەتتەردى قازاقپاراتءتىلشىسى تارازىعا تارتىپ كورگەن ەدى.

تۇڭعىش پرەزيدەنت - ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ«بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىندا ەرتەدەن ەلمەن ەتەنە بولىپكەلە جاتقان رۋحاني قۇندىلىقتاردى باعالاۋ جايىندا ايتىلعان ەدى.

قاتىنقامال جاڭاقورعان اۋدانىنداعى بىرلىك اۋىلىنان 20شاقىرىمعا جۋىق قاشىقتىقتا جاتىر. قاراتاۋدىڭ ەتەگىندە اعىپ جاتقان اقۇيىكوزەنىنەن 500 مەتردەي بيىكتىكتە ورىن تەپكەن. ۇڭگىردىڭ پايدا بولۋى جونىندەمىناداي دەرەكتەر ايتىلادى.

«گەولوگيالىق تۇرعىدان جوبالانعاندا تاۋدىڭ كۇنگەي بەتىندە ۇلكەنتەرەڭ جارىلىستىڭ ءىزى بار. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، كونە ءبىر كەزەڭدە بۇل وڭىردەقاتتى جەر قوزعالىسى بولعان. ول جەردىڭ قاق ايىرىلۋىنا الىپ كەلگەن. تاۋدىڭ بيىكجاعى بىردەن تومەن ءتۇسىپ كەتكەن كورىنەدى. سول كەزدە جارىقتان جەر دۇرىس قابىسپايقالعان»، - دەدى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، گەوگرافياعىلىمىنىڭ كانديداتى ورازحان ايداروۆ.

ەلدىڭ اراسىنا اڭىز بولىپ تاراعان مىناداي اڭگىمە دەبار. قاراتاۋدىڭ ۇشار باسىنداعى وسى ۇڭگىرگە جوڭعار شاپقىنشىلىعى تۇسىندا قىرىققىز- كەلىنشەك پەن بالالار پانالاعان ەكەن. ولار سوعىس اياقتالعانشا سوندا ءومىرسۇرگەن. اس- اۋقاتتى ەر-ازاماتتار تۇنگە قاراي جەتكىزىپ تۇرعان. ۇڭگىر سول سەبەپتىقاتىنقامال اتالىپ كەتكەنگە ۇقسايدى.

قۇپيا سىردى ىشىنە بۇككەن قاتىنقامال ۇڭگىرى جەرگىلىكتىتالاي ءجۋرنالييستىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزدى. سولاردىڭ قاتارىندا بۇگىندە «NurOtan» پارتياسى وبلىستىق فيليالى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاراتىنجەرگىلىكتى جۋرناليست ەرجان بايتىلەس تە بار. ول قاراتاۋ قويناۋىندا جاتقانۇڭگىردى كوزىمەن كورىپ، العان اسەرى جونىندە رەسپۋبليكالىق باسىلىم بەتتەرىندەماقالا جاريالعان بولاتىن.

«ۇڭگىردىڭ ءدال الدىنان كوتەرىلۋگە بولادى. ءبىراق الدىنداسارقىراپ اقۇيىك وزەنى اعىپ جاتىر. كۇزدىڭ كۇنى سۋىق سۋدى كەشىپ جۇرۋگە اسازاۋقىمىز سوقپادى. ءبىر بۇيىرىندەگى تاۋدان اسىپ تۇسەتىن جالعىز اياق جول بارەكەن. سول ارقىلى قاتىنقامالعا بارۋعا بەكىندىك. توبەگە كوتەرىلگەندە توڭىرەكتىڭسۇلۋلىعى عاجاپ ەندى. سورەدەگى كىتاپتى كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىڭىزشى. مىنە، تاۋدىڭدا تاستارى سولاي قاز-قاتار ورنالاسقان. «قاتپار-قاتپار قاراتاۋ» دەپ تاقىرىپقويىپ وتىرعانىمىز دا سونىڭ اسەرى. تاپ ءبىر ادام قولىمەن قالانعان سياقتى.اسىقپاي- اپتىقپاي، ءبىر-بىرلەپ قالاپ شىققانداي»، - دەدى جەرگىلىكتى جۋرناليستەرجان بايتىلەس.

ىلديدان قاراعان ادامعا ۇڭگىر كوزگە شالىنا قويمايدى.اقۇيىك وزەنى تاۋدىڭ وسى تۇسىندا اعىپ جاتىر. اتالمىش وزەنمەن ەكى جاعىنانقۇز-جارتاستار جالعاسا بەرەدى. ولار اياقتالار تۇستا ۇڭگىر ورنالاسقان. جان- جاعىبيىك. ءوزى تار قۋىستا ورىن تەپكەن. ماڭايدا جاتقان قوقىس تاستار مەن توپشەڭگەلدەر ۇڭگىردى بۇركەمەلەپ تۇر. ونىڭ اۋىزىن كورسەتپەيدى. تاۋدىڭ ەتەگىنەنكوتەرىلىپ، ورمەلەپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس. اينالما جولدار ارقىلى تاۋدىڭ باسىنا شىعۋعابولادى. سودان كەيىن قيا- قيا سوقپاقتار ارقىلى ادامدار ۇڭگىرگە تومەن تۇسەدى.جولدىڭ جايىن بىلەتىن جەرگىلىكتى تۇرعىندار بولماسا، وعان كوپ ادام بارا المايدى.

جاڭاقورعاندىق جۋرناليست، مارقۇم قۇدايبەرگەن ەرتاسوۆتانبۇل جايىندا ءبىرقاتار دەرەكتەرگە قانىققان ەدىك. ول كىسى 1975 -جىلى اتالمىشۇڭگىردىڭ ءىشىن ارالاپ كورگەن. بۇل جايىندا ول اۋداندىق گازەتكە ماقالا جازدى. ولكىسىنىڭ ايتۋىنشا، ۇڭگىردىڭ اۋىزى وتە تار. ادام ەڭكەيىپ، زورعا كىرە الادى. ايتسەدە ارى قاراي جول كەڭەيە تۇسەدى. ۇڭگىردىڭ اۋاسى وكپە قىسارلىقتاي ەمەس. تازاەكەنى تىنىس العاندا بىردەن بىلىنەدى. تۇكپىرگى بولىگىندە جەل سوعىپ تۇراتىنساڭىلاۋ بار سەكىلدى. ۇڭگىردە ون-ون بەس قادامداي ارىرەك جۇرگەندە جارىق ءسونىپقالا بەرىپتى. ۇڭگىردىڭ تابانىندا ۇلپا تارىزدەس اق ۇلپا شوگىپ قالعان. تاس ءۇيدىڭءىشى دىمقىل تارتىپ تۇرادى. توبەسىنەن سۋ تامشىلايدى. ۇڭگىردە ادام تۇرەگەپ جۇرەالاتىنداي جاعداي بار. ىشىندە ءسال عانا داۋىستىڭ ءوزى جاڭعىرىپ ەستىلەدى.

«حالىق اراسىندا ۇڭگىردىڭ وتە ۇزىن ەكەنى ءجيى ايتىلادى. ونىڭەكىنشى باسى تالاپ ەلدى مەكەنى تۇسىنداعى تالدىسۋ وزەنىنە دەيىن جەتەتىن كورىنەدى.كونە زاماندا وسى ەكى ارالىقتا ادامدار قاتىناعان بولۋى ابدەن مۇمكىن. بۇگىنگىكۇندەرى بۇل ارالىقتا ەشكىم ءجۇرىپ كورمەگەن. ەكى ارالىقتىڭ ۇزىندىعى 18-20شاقىرىمعا جۋىقتايدى. ۇڭگىردەگى ءاربىر دىبىستىڭ جاڭعىرىپ ەستىلۋىنە قاراعاندااۋاسى تار ەمەستىگىن اڭعارۋ قيىنعا سوعا قويماس»، - دەگەن ەدى قۇدايبەرگەن اعا.

تۋريزم سالاسىنا ەرەكشە ءمان بەرەتىن وركەنيەتتى ەلدەردەمۇنداي ورىندار كوزدەن تاسا قالىپ قويماس ەدى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ ەلىمىزدەءالى كۇنگە دەيىن وسىنداي جەرلەرگە ءمان بەرىلمەي كەلە جاتقانى جاسىرىن ەمەس.قاتىنقامال ۇڭگىرى تالاي شەتەلدىكتىڭ تاڭداي قاعاتىن مەكەنىنە اينالارى داۋسىز.

اۆتور: ءادىلجان ۇمبەت