سولتۇستىك قازاقستانداعى مەڭگەسەر تۇزدى كولىنىڭ قاسيەتى ءولى تەڭىزگە پارا-پار

پەتروپاۆل. قازاقپارات - سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى مەڭگەسەر كولىنىڭ مينەرالدى سۋىنا شومىلىپ، كوپتەگەن دەرتكە ەم بالشىعىن جاعۋ ءۇشىن مۇندا ارنايى كەلەتىندەر سانى جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

مەڭگەسەر كولى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ مامليۋتاۋدانىندا ورنالاسقان. پەتروپاۆلدان 83 شاقىرىم قاشىقتىقتا جاتقان تۇزدى كولگەونىڭ قاسيەتىن بىلەتىندەر شىلدەنىڭ ورتاسىنان باستاپ اعىلا باستايدى. حالىق بۇلجەردە دەم الىپ قانا قويماي، يممۋنيتەتتەرىن كوتەرىپ، دەنساۋلىقتارىن تۇزەۋ ءۇشىنقونىپ جاتىپ ەم قابىلدايدى.

جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، كولدىڭ پايداسىن كورۋءۇشىن ول «پىسكەن» كەزدە كەلۋ كەرەك. ياعني سۋ جىلىعان كەزدە ونداعى شاياندار،ەكولوگيالىق تازا تۇزدى سۋدا عانا بولاتىن ارتەميا سالينا سۋ بەتىنە كوتەرىلەدى.بۇل - كولدىڭ بابىنا كەلگەنى.

«مەڭگەسەردىڭ بالشىعى كۇكىرتتى- سۋتەكتى. 1988 -جىلى جەرگىلىكتىجوعارى وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن وقىتۋشىلارى كولدىڭ سولتۇستىك جاعىن زەرتتەدى.ەمدىك بالشىعىنىڭ قاباتى 20-30 س م، كەي جەرلەردە ودان دا كوپ جانە 30 مىڭ تەكشەمەتر جەردى الىپ جاتىر.

حيميالىق-فيزيكالىق كورسەتكىشتەرى بويىنشا كولدىڭ سۋىمەن بالشىعى ستاۆروپولدەگى تامبۋكان، قورعان وبلىسىنداعى مەدۆەجكا، ءنوۆوسىبىروبلىسىنداعى كاراچا جانە گوركوە كولدەرىنە ۇقساس. يزرايلدەگى ءولى تەڭىزبەن دەسالىستىرىپ جاتادى»، - دەيدى م. قوزىبايەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستانمەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەورگرافيا جانە ەكولوگيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسورىناتاليا بەلەتسكايا.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، مەڭگەسەردىڭ بالشىعى كوپتەگەندەرتكە شيپا. سونىڭ ىشىندە سۇيەگى سىرقىراپ، بالتىرى سىزداعاندارعا، وستەحوندروز،ومىرتقا بۋىندارىنىڭ قابىنۋى، وستيت، ميوزيت، بۋرسيت سياقتى بۋىن- سۇيەكاۋرۋلارىنا ەم. بۇدان باسقا جۇيكە جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارىنا، اسقازان- ىشەك جولى،بۇيرەك، تەرى اۋرۋلارىنا قارسى قولدانىلادى ەكەن.

الايدا، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋى بارلارعا، ەكى جاسقادەيىنگى نارەستەلەرگە، اۋرۋ اسقىنعاندا، ەكىقابات ايەلدەرگە، قاتەرلى ىسىگىبارلارعا بالشىقپەن ەمدەلۋگە تىيىم سالىنعان.

جالپى، سولتۇستىك قازاقستان ءوڭىرى شيپالى بالشىعى مەن مينەرالدىسۋى بار كولدەرگە باي. ولاردىڭ ونعا جۋىعى عانا كەزىندە زەرتتەلىپ، تيىمدىلىگىدالەلدەنگەن ەكەن. ءبىراق بۇل تۇزدى كولدەردىڭ ادام اعزاسىنا وراسان پايداسىبولعانىمەن ازىرشە يگەرىلىپ جاتقان جوق.

قازىرگى ۋاقىتتا مەڭگەسەر كولىنىڭ باسىنا دەمالىپ،ەمدەلۋ ءۇشىن كۇنىنە عانا 500 دەي ادام كەلىپ كەتەدى.

اۆتور: اقەركە داۋرەنبەك قىزى