قازاقستاندىق قوي ەتىنە ب ا ءا- دە سۇرانىس جوعارى
وسىدان ءبىر اي بۇرىن، «اتامەكەن» ۇ ك پ وتاندىقكاسىپكەرلەرلىك قوعامداستىقتىعى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ب ا ءا- دەگىەلشىلىگىنىڭ بىرلەسكەن كۇش-جىگەرىنىڭ ناتيجەسىندە امىرلىكتەردە كەڭىنەن تارالعان«LuLu» ساۋدا جەلىسىنىڭ سورەلەرىندە قازاقستاندىق ەت پايدا بولعانى جايلىحابارلانعان بولاتىن. سونداي-اق، ەكى ەل اراسىندا باسقا دا ساۋدا جانە ەكسپورتتىقجوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلارى تۋرالى دا ءسوز بولعان.
وسى ماقساتتا امىرلىكتەردەگى ديپلوماتيالىق وكىلدىكقازاقستاننان اكەلىنگەن قوي ەتىنە دەگەن تۇتىنۋشىلىق سۇرانىستى تۇراقتى تۇردە زەردەلەپ،باقىلاپ وتىرادى.
ءتۇرلى ەلدەردەن ەت ونىمدەرى كەڭىنەن ۇسىنىلعان شاردجاامىرلىگىندەگى ايگىلى ءال- دجۋبەيل (Souq Al Jubail) ساۋدا نارىعىنا بارعان كەزدە،جەرگىلىكتى ساتىپ الۋشىلارمەن اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. سولاردىڭ ءبىرى - احمەدمىرزا جانە ونىڭ ۇلى ادحام ەت تاڭداۋدا قازاقستاندىق ەتكە نەلىكتەن باسىمدىلىقبەرەتىندىگى جايلى جانە قانداي نەگىزدەمە بار ەكەندىگىن ايتىپ بەردى.
«قازاقستاندىق ەت، اتاپ ايتقاندا، قوي ەتى بۇل جەردە وتە جاقسىباعامەن ساتىلادى. ەت وتە جۇمساق، ءيىسى جوق، تەز پىسەدى. بۇل مال جەيتىن شوپكەبايلانىستى. قازاقستاندىق قويلار ەشبىر حيميكاتسىز تازا ءشوپتى تۇتىنادى دەپويلايمىن. سوندىقتان ءبىز قازاقستاننان اكەلىنگەن ەتتى ساتىپ الامىز»، - دەپءبولىستى ءوز ويىمەن ادحام.
«حيميالىق زاتتار قوسىلاتىن، ساپاسىز ءشوپ نەمەسە جەمدىتۇتىناتىن مالدىڭ باسقا جەرلەردەن جەتكىزىلەتىن ەتىنە كەلەر بولساق، بۇل ەت دامىنەجانە ونى ءپىسىرۋ ۋاقىتىنا قالاي اسەر ەتەتىندىگىن بىردەن بايقاۋعا بولادى. ءبىزساپاسىز ەتكە تاپ بولعان كەزدەر دە بولدى، ال قازىر ءبىز اجىراتا الامىز.
وعان قوسا، اكەم مەن اعام كەزىندە قاساپشى بولعان.سوندىقتان ەتتى قالاي دۇرىس تاڭداۋ كەرەكتىگى جايلى تاجىريبەمىز دە بار. ەتبيزنەسىندە تاجىريبەڭىز بولسا، ارينە، ەت تۋرالى جانە ونىڭ قاي جەردەن اكەلىنگەنىجايلى بىلۋگە تىرىساسىز، دەگەنمەن، تۇتىنۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى بۇل تۋرالى سۇرايبەرمەيدى. وسى سەبەپتى ءبىز قازىر قازاقستاننان اكەلىنەتىن ەت ونىمدەرىنتاڭدايمىز. ءبىز ونى ءبىرىنشى رەت جەپ كورگەن ساتتەن باستاپ ءوز تاڭداۋىمىزدىجاسادىق» .
ادحامنىڭ اكەسى احمەد مىرزانىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىقەتتى ساتىپ الۋىنىڭ وزىندىك سەبەبى بار. «ءبىز ءوزىمىز مىسىرلىق بولعاندىقتان،قازاقستاندىق قوي ەتىنىڭ مىسىرلىق قوي ەتىمەن ۇقساستىعىن بىردەن بايقادىق. ءبىزءبىر كەزدەرى بۇل ەتتى العاش ساتىپ العاندا، وتە ءدامدى بولار دەگەن ۇمىتپەن الىپكوردىك، بارلىعى دە ءدال سولاي بولىپ شىقتى»، - دەيدى ريزالىق سەزىممەن.
«ءال-دجۋبەيل» بازارىنا قوي ەتىن «Bio Agro Meat Trading»قازاقستاندىق كومپانياسى جەتكىزەدى، جىل باسىنان باستاپ كومپانيا ب ا ءا- گە 30توننادان استام سالقىنداتىلعان ەت ەكسپورتتاعان.
كومپانيانىڭ باسشىسى ءالىمجان الىمبەتوۆ اتاپ وتكەندەي،ەتتى اكەلمەك بۇرىن ءبىرقاتار سەرتيفيكاتتاۋ راسىمدەرىنەن ءوتۋ قاجەت بولعان. ب اءا- دەگى ستاندارتتاۋ سالاسىنداعى نورمالارعا جانە بەلگىلەنگەن تارتىپكە سايكەس،رەتتەۋشى ورگانداردىڭ وكىلدەرى قازاقستانعا ەت وڭدەۋ زاۋىتىنا تىكەلەي بارىپ،باعالاۋىن جاساپ، كەمشىلىكتەردى جويۋ بويىنشا ۇسىنىمدارىن بەردى. سودان كەيىن ولاركومبيناتقا قايتا كەلىپ، تۇزەتۋلەردى بەكىتتى.
«سانيتارلىق جانە باسقا ستاندارتتارعا سايكەستىكتى بەلگىلەگەننەنكەيىن، ءبىزدىڭ كومپانياعا امىرلىكتەرگە قوي ەتىن جەتكىزۋگە رۇقسات بەرىلدى. ءبىزبارلىعىن ءتيىستى جولمەن جاساۋعا بارلىق كۇش- جىگەرىمىزدى سالدىق، سودان كەيىنەشقانداي ماسەلەلەر تۋىندامادى»، - دەپ ءوز تاجىريبەسىمەن ءبولىستى كاسىپكەر.سونداي- اق، ول: ء«بىز بارلىق باعىتتار بويىنشا ءبىر ۋاقىتتا جانە جان- جاقتىجۇمىس جاساعانىمىزدىڭ بىزگە ۇلكەن پايداسى ءتيدى. مىسالى، ءبىز ەت وڭدەۋ كومبيناتىمىزدىڭماتەريالدىق بازاسىنا ناقتى قارجى قۇيعان امىرلىك سەرىكتەستەردى تاپتىق، ياعني،ولار ب ا ءا- دە قازاقستاندىق ەت ساتىلىمىنىڭ كەلەشەگى مەن كىرىستىلىگىن كورەءبىلىپ، ينۆەستيتسيا سالدى. بىردەن وتكىزۋ نارىعىن ويلاستىردىق. ءونىمىمىزدىڭۆەتەرينارلىق-سانيتارلىق نورمالارىن كوتەردىك. لوگيستيكا جانە جەتكىزۋ ماسەلەسىنشەشتىك».
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، قازاقستاندىق ەكسپورتتىجىلجىتۋعا جاردەمدەسۋ - - ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ەكونوميكالىقديپلوماتيانى جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندەگى ماڭىزدى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى بولىپتابىلادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ب ا ءا- دەگى ەلشىسى ماديارمەڭىلبەكوۆ بۇدان بۇرىن اتاپ وتكەندەي، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەتەلدەگىمەكەمەلەرىنىڭ جۇمىسىنداعى ماڭىزدى مىندەتى قازاقستاندىق كاسىپورىندار ونىمدەرىنسىرتقى نارىقتارعا جىلجىتۋ بولىپ تابىلادى: ء«بىزدىڭ ەلشىلىك ب ا ءا نارىعىنىڭەرەكشەلىكتەرىن جانە رەتتەۋ شارتتارىن ەسكەرە وتىرىپ، ازىق- تۇلىك ونىمدەرىن قوساالعانداعى قازاقستاندىق تاۋارلاردى ەكسپورتتاۋشىلارعا قولداۋ كورسەتۋ جانەديپلوماتيالىق كومەك كورسەتۋ ءۇشىن بار الەۋەتىن پايدالانۋعا جانە بارىنشاارتتىرۋعا بار ىنتاسىن سالادى».
ەلشى م. مەڭىلبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىۇكىمەتىنىڭ جاقىندا وتكەن كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى ق. توقايەۆاۋىل شارۋاشىلىعىنا جانە شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردى تارتۋعا ەرەكشە نازار اۋداردى.
«امىرلىكتەر بيزنەسى قازاقستاندىق اگرارلىق سەكتوردا قازىردىڭوزىندە جۇمىس ىستەپ جاتىر، ال ءبىز ءوز تاراپىمىزدان بۇنى نازارىمىزدا ۇستاۋدامىز.مەنىڭ ويىمشا، ءبىز ديپلوماتيانىڭ ەكونوميكالىق باعىتىنىڭ ەكى جاعىن دا قامتيالامىز، ياعني، قازاقستاندىق ەكسپورتتى قولداۋ ارقىلى ءبىز شەتەلدىك ينۆەستيتسيانىتارتۋعا دا ىنتالاندىرامىز. ەگەر شەتەلدىك كاسىپكەرلەر وزدەرى وندىرىستىكقۋاتتارعا يە بولسا نەمەسە ولاردىڭ ۇلەسى بولسا، وندا امىرلىكتەردىڭ ءوزىن الاربولساق، ولارعا يمپورتتاۋ وزىندىك قۇنى بويىنشا ارزانعا تۇسەدى، ال باسەكەلەستىكارتىقشىلىقتارىنا بايلانىستى اينالىمدى ارتتىرا الاتىن بولادى. سايكەسىنشە،قازاقستاندىق بيزنەس ءۇشىن دە بۇل ءتيىمدى. بۇل - - ەكى تاراپتىڭ ىنتىماقتاستىعى.ءبىزدىڭ ماقسات وسىنداي» - دەپ اتاپ ءوتتى ول.
قازاقستاننىڭ ديپلوماتيالىق وكىلدىگىنىڭ باسشىسى سونداي-اق، امىرلىكتەر ءوز اۋماعىندا ازىق- تۇلىك تاۋارلارىن ساتۋ ءۇشىن قولايلىجاعدايلار جاساعاندىعىنا توقتالدى.
«ارينە، ءبىرىنشى كەزەكتە ساپا تالاپتارى جانەستاندارتتارعا سايكەستىك ماسەلەسى تۇرادى. وعان قوسا شىنايى باسەكەلەستىك جاعدايجاسالعان جانە ساپالى ونىمدەردى جەتكىزە الاتىندار ەشبىر كەدەرگىسىز ونى ساتاالۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. نارىق بارىنە اشىق، ال ءبىز، ءوز تاراپىمىزدان، ونىراستاي الامىز» - دەپ ءبولىستى م. مەڭىلبەكوۆ.
امىرلىكتەر تاراپىنان قازاقستان مەن ب ا ءا اراسىنداعىساۋدا- ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىق ب ا ءا پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى - ب ا ءا پرەزيدەنتى ىستەرى جونىندەگى ءمينيسترى شەيحمانسۋر بەن زايد ءال ناحاياننىڭ تۇراقتى نازارىندا ەكەندىگىن اتاپ وتكەن ءجون. بۇلەكى ەلدىڭ بيزنەسى اراسىنداعى ەكسپورت- يمپورتتىق قاتىناستاردىڭ دامۋىن ايتارلىقتايدارەجەدە ىنتالاندىرادى.
ب ا ءا- ءنىڭ ت م د ەلدەرىمەن حالىقارالىق بايلانىسىبويىنشا ۇيلەستىرۋشىسى، دوكتور مۇحامماد اريكا مىرزانىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان مەنامىرلىكتەر اراسىنداعى اۋىل شارۋاشىلىعى جانە، اتاپ ايتقاندا، ازىق- تۇلىكونىمدەرى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق الەۋەتى وتە پەرسپەكتيۆالى بولىپ تابىلادى.
«قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى مەن مال شارۋاشىلىعى سالاسىنداءبىرقاتار ماڭىزدى باسەكەلەستىك ارتىقشىلىقتارعا يە. سىزدەردىڭ ارتىقشىلىعىڭىز -ءوندىرىستىڭ تابيعي جاعدايلارى جانە ءونىمنىڭ ەكولوگيالىق تازالىعىنىڭ جوعارىدارەجەسى»، - دەپ ءبولىستى ءوز ويىمەن م. اريكي.
- «ەگەر قازاقستاندىق وندىرۋشىلەردىڭ اگرارلىقرەسۋرستارىن تەحنيكالىق جانە يننوۆاتسيالىق تۇرعىدان كوتەرسە جانە ب ا ءاستاندارتتارىمەن قاتار بولۋىن قامتاماسىز ەتسە، ب ا ءا- ءنىڭ ازىق- تۇلىكپەن قامتۋسالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتارى شەڭبەرىندە جانە قىسقا جانە ۇزاق مەرزىمدىپەرسپەكتيۆادا تۇتىنۋدىڭ ارتۋى بولجامىن ەسكەرە وتىرىپ، تۇراقتى جانە ۇزاقمەرزىمدى سەرىكتەستىكتى دامىتۋعا بولادى. ب ا ءا- گە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىمەن ازىق- تۇلىكتەردىڭ ساپالى يمپورتىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ب ا ءا بيزنەسىقازاقستاننىڭ اگرارلىق سەكتورىنا ينۆەستيتسيا سالۋعا دايىن بولادى دەگەنسەنىمدەمىن. قازاقستاننان ەكسپورتتاۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىق قازاقستانعا ناقتىينۆەستيتسيالىق سالىمداردى قامتاماسىز ەتۋى مۇمكىن»، - دەپ تۇجىرىمدادى ب ا ءا وكىلى.
قازاقستاندىق ەت ونىمدەرى امىرلىكتەر تۇتىنۋشىلارىنىڭكوڭىلىنەن شىعۋدا. ءبىز وسى ەكسپورتتىق باعىتتىڭ ءار ءتۇرلى اسپەكتىلەرىنىڭ دامۋىتۋرالى جۇرتشىلىقتى حاباردار ەتۋدى جالعاستىرماقپىز.