بايىت قابان ۇلى: ءقالاۋلىم

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - بالا كۇنىمنەن ارتىنان ەرىپاعالاپ وسكەن ءبىر اعام بار ەدى، جاسى الپىسقا ەندى عانا جەتكەندە وسى بىرنەشە-اقاي بۇرىن دۇنيەدەن ءوتتى جارىقتىق...

جاس كەزىندە جىگىتىڭ قايسى دەسە مىناۋ دەيتىندەيالپامساداي دەنەسى بار التى قانات اق وردانىڭ تورىنە مالداس قۇرىپ وتىرعاندا باسقاادامعا ورىن قالمايتىنداي كورىنەتىن ەكى يىعىنا ەكى كىسى مىنگەسكەندەي بالۋاندەنەلى ءوزى تالپىنىپ ىستەيمىن دەسە تىلىنەن دە، قولىنان دا كەلەتىن اقىلى مەنايلاسى ءبىر باسىنا جەتەتىن سەرى دە سەرگەك ازامات ەدى.

ءوزى دە جاراتىلىسىنان وزگەشە جارالعان ەر كوڭىل،جاياۋ-جالقى كەز كەلسە استىنداعى جالعىز اتىن ءتۇسىپ بەرەتىن ەش كىرى جوق ازاماتبولاتىن.

ءوزى ءانشى بولماسا دا اسقان ءانقۇمار، ءبىر جەردەن ءبىرادەمى ءان ەستىپ قالسا باسقا جۇمىسىنىڭ ءبارىن جاۋىپ قويىپ اتتان ءتۇسىپ بەلىنشەشىپ سول انگە قۇمارىن قاندىرۋعا وتىراتىن ەدى. بۇرىننان كەلە جاتقان حالىقاندەرىن ەستىگەندە تاڭداي قاعىپ تامسانىپ «پاي- پاي» دەپ قاراداي تىنىشى كەتەتىڭدايتىن.

ال ءوزى اتتىلى جاياۋ قاي ۋاقىتتا اۋزىنان تاستامايسىبىرلاپ، سىڭسىپ ايتىپ جۇرەتىن ءبىر ءانى كادىمگى «ءقالاۋلىم» ءانى. ۇيدە دە،تۇزە دە ايتادى دا جۇرەدى وسى ءاندى،

بىردە مەن سول ءقالاۋلىم ءانىن وزىنە ايتىپ بەرىپ:

- اعا، نەگە وسى ءاندى اۋزىڭىزدان تاستامايسىز، ءبىر سىرى بارشىعار ايتىڭىزشى - دەپ قيىلىپ ەدىم،

- ەە باۋىرىم-اي، ونىڭ نەسىن سۇرايسىڭ. قىسقاسى: سونوۋ جالىن اتقانجيىرما جاسىمدا ءۇردىڭ قىزىنداي ءبىر پەريزاتقا عاشىق بولىپ ەدىم. سۇلۋلىعىن ساعانقالاي ايتىپ جەتكىزسەم ەكەن باۋىرىم... ءسىرا ادامبالاسى ونداي سۇلۋ جارالمايدىەندى... سۇيەمىن دەپ سۇيمەي كەتتى، تيەمىن دەپ تيمەي كەتتى. جووق... جووق... مەنقاتە سويلەدىم. قىزدىڭ جولى جىڭىشكە عوي، سول جىڭىشكە جول ايلانىمعا كەلمەدى.ءبىزدىڭ تاعدىر بىرىكپەدى... سەن بىلەسىڭ عوي ءقالاۋلىم ءانىنىڭ:

«الىستان ءبىر بيىك تاۋ مۇنارلانعان

باسىنان دونگولەنىپ كۇن اۋناعان

ەسىمە سەن تۇسكەندە بەۋ قاراعىم

كوزىمنىڭ الدى جاس بوپ تۇماندانعان...» - دەيتىن تەك مەنايتقانداي جولدارى بار. شاماسى مەن سىقىلدى ءبىر شەرلى جىگىت ايتقان عوي...

كۇز ەدى...

انا- ا- اۋ ءبىر كوز ۇشىندا مۇنارلانعان قىزىل تاۋدىكوردىڭ بە، سودان ارى كەتكەن ەدى سول ارۋ. كەش سايىن باسىنان دوڭگەلەنىپ كۇن اۋناپباتىپ بارا جاتادى. جانارىم تۇماندانە- ە- ەپ مەن تۇرامىن وسى ءاندى ىشىمنەنايتىپ...- دەگەنى ەدى.

ءاي قاراكوز قىزدار-اي، ءاي سەرى سەزىم-اي دە...جالىنداعان جيىرما جاستان الپىسقا دەيىن الىپ ازاماتتىڭ جانىن جەگىدەي جەگەننەتكەن جالىن ەدى دەشى. سول شەمەن بوپ قاتقان شەردى ءجىبىتىپ ەر سەزىمگە ەم بولىپتيگەن قالقىعان اسەم ءاندى ايتشى...

كەيىن ينتەرنەتتەن سول ءقالاۋلىم ءانىن كەزىكتىردىم.كادىمگى وزدەرىڭىز جاقسى تانيتىن پەريزات تۇراروۆا دەيتىن سۇلۋ كەلىنشەك قايدا،سول ايتىپ وتىر ەكەن. ءاندى بىرنەشە قايتارا تىڭدادىم دا وزىمە كوشىرىپ تەك سولءاندى قيدىرىپ تەلەفونىما ءتۇسىرتىپ الدىم. سودان كەشىكپەي ەل جاققا ءبىر جولتۇسكەندە ادەيىلەپ وتىرىپ الگى اعاما بارىپ قوي سويعىزىپ ەتتى استىرىپ قويىپ ءاندىتىڭداتايىن. العاش ءان شىرقالا باستاعاندا-اق اعام استىنان سۋ شىققانداي ورنىناناتىپ تۇرىپ مەنىڭ جانىما كەلدى. تەلەفوننىڭ كىشكەندەي ەكرانىنان ءانشى كەلىنشەكتىڭالپەتىن كورىپ ءانىن تىڭداپ از وتىردى، سوسىن ماعان قيىلا قاراپ:

- باۋىرىم مىنانى انا تەلەديدارعا شىعارۋعا بولا ما - دەپ سۇرادى.

- ارينە بولادى اعا - دەدىم دا ءاندى تەلەديدارعا جالعادىم. اعاميىعىنا جامىلىپ وتىرعان جۇقا شاپانىن سەرپىپ تاستاپ تىپ-تىنىش وتىرىپ تىڭدادى.تەلەديدەردان كوز الماي وتىرىپ بىرنەشە رەت قايتالاپ كوردى. سوسون بارىپ باسىنكوتەرىپ:

- ەە دۇنيە دە... ءانى دە ءاننىڭ تورەسى، ءانشىسى دە ءانشىنىڭپەرىسى ەكەن. شىركىن-اي انداعى كەلىنشەكتى وسى جەرگە الىپ كەلىپ وسى ءاندىايتقىزار ما ەدى - دەپ ارماندادى. ال مەن سول باياعى قالجىڭعا باسىپ:

- امال قانشا اعا، سونووووۋ جيىرماداعى شاعىم بولسا الىپ قاشىپكەلىن قىلىپ اكەلىپ بەرەر ەدىم، بۇل ءانشى كەلىنشەكتى... - دەپ ەدىم، اعام ءوزىنىڭكوز الدىندا وتكەن مەنىڭ جىگىت شاعىمدى ەلەستەتىپ وي ەلەگىنەن ءبىر وتكىزگەندەيبولدى دا مىرس ەتىپ كۇلىپ:

- ءاي بايىت باۋىرىم-اي كازىر دە قارتايىپ تۇرعان جوقسىڭ عوي،اۋىزدىعىن الماي، ايىلىن بوساتپاي، اياعىن دامىلداتپاي، ارقاسىن سۋىتپاي ايلىقجەرگە سالدىرعاندا اۋىرسىنبايتىن ساۋىرىنان سۋ توگىلمەس سەگىز قۇلاشتىق قاراجورعادان ەكىنى بەرەيىن؛ التىن تۇرمان ەر سالىپ ءبىرىن ءمىنىپ، ءبىرىن قوسارعاالىپ جەڭىل كيىنىپ، جەلپىنە ۇمتىلىپ جەر تۇبىندە بولسا دا امالىڭدى اسىرىپ، التىالاشتان جاسىرىپ وسى كەلىنشەكتى دومبىراسىمەن بىرگە الىپ قاشىپ وسى التايتاۋلارىنىڭ باسىنا اكەلشى.

قۋعىنشىسى قۇماي بولسا دا تاپتىرماي مىنا التايدىڭ بيىكتاۋلارىنىڭ ءبىر قۋىسىنا ايلاندىرا ءۇي تىگىپ، بەلدەۋىنە ارقىراتىپ ات بايلاپ،بەتەگەلى ادىرىنا شۇرقىراتىپ جىلقى ءيىرىپ سەگىز قانات اق ورداعا كىرگىزىپ استىناالتى قابات ارقار ءمۇيىز ويۋى بار سىرماق سالىپ، الدىنا الا مايلى تاباق تارتىپ،ايقايلاپ اشىعان اق بيەنىڭ بەستى قىمىزىن قۇيىپ، اق بىلەگىن سىبانتىپ، ايدايءجۇزىن قۇلپىرتىپ، اق بەتىنە جەل دە تيگىزبەي اينالاسىن قورشاپ ورتاعا الىپ وتىرىپماپەلەپ باپتاپ التى اي بويى ءان سالدىرىپ قۇمارىمنان شىققانشا ءبىر تىڭدايىن» -دەمەسى بار ما. مەن اعامنىڭ كوزىنە قارادىم. الپىس جاستى اياق استى لاقتىرىپتاستاپ قىزىل كورگەن قىرانداي قىلعىنىپ وتىر ەكەن...

امال قانشا بۇگىن جوق.

ەندى اندا-ساندا ءوزىم تانىمايتىن سول پەريزات دەگەنكەلىنشەكتىڭ سول ءاندى ايتىپ وتىرعانىن جەلى بەتىنەن كورگەن سايىن سول اعامنىڭجاراتۋلى تۇرعان سەگىز قۇلاشتىق ەكى قارا جورعاسىن ءمىنىپ جەڭىل كيىنىپ جەلپىنەۇمتىلىپ ءانشى كەلىنشەكتى دومبىراسىمەن قوسا الىپ قاشۋعا اتتانسام با ەكە- ە- ە-ەن دەپ ءالسىن ءالى ۇشاتىن قۇستاي قومدانىپ قويامىن.

ەەح ءقالاۋلىم...

قارا جورعا

ءتۇستىم قولعا

توزەرمىن نەدە بولسا وسى جولعا ءقالاۋلىم-اي...

2019

«قىسقا اڭگىمەلەر» كىتابىنان

اۆتوردىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جەكەپاراقشاسىنان الىندى