شىڭعىسحاننان قالعان التى اۋىز ءسوز
«شىڭعىس حان» (تۇركى تىلدەرىندەگى «تەڭىز» دەگەن سوزدەنشىققان دەپ ەسەپتەلەدى) لاۋازىمىن العان.
بۇگىن ءبىز اتتى كۇللى الەمگە ءماشھۇر بولعانشىڭعىسحاننان قالعان ۇلاعاتتى سوزدەردى ۇسىنىپ وتىرمىز.
1. ەگەر ۇلدار اكەسىنىڭ جولىن قۋماسا، ىنىلەرى اعاسىنىڭءسوزىن تىڭداماسا، كۇيەۋىنىڭ ايەلىنە سەنىمى بولماسا، ايەلى كۇيەۋىن جۇرە تىڭداسا،ەنەلەرى كەلىندەرىن ۇناتپاسا، كەلىندەر ەنەلەرىن قۇرمەت تۇتپاسا، ۇلى ادامدارقورعانسىزعا پانا بولماسا، پاقىرلار دانالار ءسوزىن قۇپتاماسا، باسشىلارقىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇرەگىنە جول تاپپاسا، اينالاسىنداعى ادامداردى سوڭىنان ەرتەالماسا، يگىلىكتى باسقا جانداردان مول يگەرىپ، بايىعان ادامدار باسقالاردىڭ دابايۋىنا كومەكتەسىپ، قول ۇشىن بەرمەسە، باسقا حالىقتىڭ ادەت-عۇرپى مەن زاڭىنا، اقىل-پاراساتىمەن ادامگەرشىلىگىنە مەنمەندىكپەن قاراسا، مەملەكەت ءتارتىبىن مويىنداماسا، وندايەلدە ۇرىلار مەن سۋايتتار، قىلمىسكەرلەر مەن باسقا دا بۇزىق جولعا تۇسكەندەر وزوتانىنىڭ باسىنا قارا تۇنەك ورناتادى. باسقاشا ايتقاندا، ول ەلدىڭ بايلىعىۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا كەتەدى، جىلقىلارى مەن تابىندارىنىڭتىنىشتىعى بۇزىلادى، جورىققا مىنگەن اتتارى زورىعىپ ولەدى، ءسويتىپ بۇكىل حالىقتۇككە تۇرمايتىن دارمەنسىز بەيشاراعا اينالادى.
2. ەگەر اركىم ءوز پيعىلىن ارامدىق ويدان تازارتاتىن بولسا، بۇكىلەل ۇرى-قارىدان، زياندى ادەتتەن پاك بولار ەدى.
3. مومىن حالىقتىڭ اراسىندا جۇرگەندە قوشاقانداي مومىن بول، الشايقاسقا شىققاندا، جەمتىك كورگەن اش بۇركىتتەي شۇيلىك.
4. ءسوزدى ايتتىڭ با، - ولجاقسى ما، جامان با، شىن با، ءازىل مە، ءبارىبىر قايتارا المايسىڭ. سوندىقتان،ءسوزىڭدى بەزبەنمەن ولشەگەندەي سالماقتاپ بارىپ ايت.
5. ەر كىسى ءبىر مەزگىلىندە بارلىق جەردى جارىق ەتىپ وتىراتىن كۇنەمەس. ولاي بولسا، ەرى اڭعا نە جورىققا كەتكەندە، ايەلى ەرىنىڭ وتباسىنكوڭىرسىتپەي، ءۇي ءىشىن ۇلبىرەتىپ وتىرۋى كەرەك.
كەلگەن كىسىگە ەرىنىڭ جوقتىعىن بىلدىرمەي، قۇرمەتپەنقارسى الىپ، ءدامدى تاعام بەرىپ، ادال پەيىلمەن سىيلاپ جىبەرسە، ءوزىنىڭ ابىرويىنارتتىرىپ قانا قويمايدى، ەل اراسىندا ەرىنىڭ دە ابىروي- بەدەلىن اسقار شىڭعاشىعارادى. ەر كىسىنىڭ ابىرويى ايەلىنىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىنە تىكەلەي بايلانىستى.كەرىسىنشە، ايەل پارىقسىز، جۇرگەن جەرىندە ابىرويسىز، ار- نامىسىن اياققا باسىپجۇرگەن بادىك بولسا، كۇيەۋىنىڭ دە ابىرويى بولمايدى، اۋىزداعى ءسوزى اياقتىعا جولبولادى.
6. شەربەتتەن اقىل دا، پايدا دا، ابىروي دا، قايىرىمدى مىنەز-قۇلىقتا، ادامگەرشىلىك تە كۇتپە. ءىشۋدى تاستاي تىيۋعا جىگەرىڭ جەتپەسە، شاماڭدىبايقاپ، مولشەرلەپ ىشكىن. مۇلدەم ىشپەيتىن ادام - ناعىز قادىرلى ادام!
بۇل التى ءسوزدىڭ بارلىعى شىڭعىسحاننىڭ اۋزىنان شىققانءسوز بولسىن، بولماسىن كۇللى كوشپەندىلەرگە ورتاق ۇستانىپ بولاتىنداي ۇستانىمدارەكەنى كورىنىپ تۇر.