ا ق ش تۇركيانى جويعىش ۇشاعىن قۇرۋ باعدارلاماسىنان شىعارىپ جىبەردى
سەبەبى رەسمي ۆاشينگتون انكارانى F-35 جويعىش ۇشاعىنقۇرۋ باعدارلاماسىنان شىعارىپ جىبەردى. سەبەبى تۇركيا ا ق ش پەن ناتو- نىڭقارسىلىعىنا قاراماستان رەسەيدەن س-400 زىمىرانعا قارسى جۇيەسىن ساتىپ العان.
بۇلمالىمدەمەدەن سوڭ تاراپتار اراسىندا تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر تۋىنداپ جاتىر. تۇركيانىڭرەسەيمەن سەرىكتەستىگى انكارا ءۇشىن جاعىمسىز جاڭالىقتارمەن اياقتالدى. بۇگىن ا ق شرەسمي تۇردە تۇركيانى F-35 جويعىشىن قۇرۋعا ارنالعان ورتاق باعدارلامادان شىعارىپجىبەردى. ودان بولەك ەندى بۇل ۇشاق انكاراعا ساتىلمايدى. بۇعان دەيىن رەجەپ تايىپەردوعان ءدال وسى F-35 جويعىشىنىڭ 100 داناسىن ساتىپ الامىن دەپ 1,5 ميلليارددوللار العاشقى جارناسىن تولەپ قويعان ەدى. ەندى سالعان قاراجاتىن دا، اۋە فلوتىنجاڭارتۋعا ارنالعان ۇشاقتاردى دا الا المايدى.
ال پەنتاگونبولسا جويعىشتى قۇراستىرۋ ءۇشىن جاڭا سەرىكتەستەر ىزدەيدى. سەبەبى ءدال وسى تۇركياF-35 ءۇشىن 900 ءتۇرلى بولشەكتى ءوندىرۋى كەرەك بولاتىن. دەمەك تۇركيا كەلىسىمنەنبولەك 9 ميلليارد دوللارلىق تابىس كوزىنەن دە ايىرىلدى دەگەن ءسوز.
ەللەن لورد، ا قش قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى:
- بۇگىن ا ق ش جانە وسى كەلىسىم بويىنشا باسقا داسەرىكتەستەر بىرىگىپ تۇركيانى باعدارلامادان شىعارۋ شەشىمىن قابىلدادىق. وكىنىشكەقاراي، انكارا ءبىرقاتار ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەن قاعىلدى. ەگەر ءبىزدىڭۋلتيماتۋمدى تىڭداعاندا، F-35-كە قاجەتتى بولشەكتەردى ءوندىرىپ، 9 ميلليارد دوللاركىرىس تاباتىن ەدى. ودان بولەك ەلدە جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلاتىن ەدى. ەندىتۇركيالىق وندىرۋشىلەرمەن كەلىسىمدى توقتاتاتىن بولامىز.
ا ق ش- تىڭبۇلاي ءۇزىلدى- كەسىلدى مالىمدەمە جاساۋىنا تۇركيانىڭ رەسەيمەن ورناتقانسەرىكتەستىگى سەبەپ بولىپ وتىر. ۆاشينگتون مەن ناتو- نىڭ قارسىلىعىنا قاراماستانانكارا ماسكەۋدەن زىمىرانعا قارسى س-400 جۇيەسىن ساتىپ الادى. ءتىپتى وتكەن جۇمادابۇل قۇرىلعى انكارانىڭ ميۋرتەد اۋە باسازىنا جەتكىزىلگەن بولاتىن. بۇل جاڭالىقتىەستىپ ا ق ش اشۋعا بۋلىقتى.
ولاردىڭايتۋىنشا، تۇركيانىڭ اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانۋ جۇيەسىندە رەسەيلىكتەر بولسا،F-35-كە قاتىستى قۇندى اقپارلاردى ءبىلىپ قويادى. سوندىقتان دا ۋلتيماتۋمدا ءيارەسەيلىك، ءيا امەريكالىق تاراپتى تاڭداۋ ۇسىنىلعان ەدى. ەندى تىعىرىققا تىرەلگەنتۇركيا ا ق ش- تان تاعى ءبىر مۇمكىندىك بەرۋىن سۇراپ وتىر.
تۇركيا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى: «بۇل دەگەنىمىز ا ق شتاراپىنىڭ ماسەلەنى ادال جولمەن شەشكىسى كەلمەيتىنىن اڭعارتادى. بۇگىندەستراتەگيالىق قارىم- قاتىناسىمىزعا سىزات تۇسىرمەۋ ءۇشىن بۇل قاتەلىكتىڭ ورنىنتولتىرۋدى ۇسىنىپ وتىرمىز». شىنىندا، بۇل شيەلىنسكەن جاعدايدىڭ وزىندىك تاريحىبار. بۇعان دەيىن ا ق ش ۋلتيماتۋم قويعاندا تۇركياعا رەسەيلىك س-400- ءدىڭ ورنىناامەريكالىق «پەتريوت» زىمىرانعا قارسى جۇيەسىن الۋدى ۇسىنعان ەدى. دەگەنمەنۆاشينگتون ۇسىنىستى كەش جاسادى. تۇركيا رەسەيمەن 2017 -جىلى كەلىسىمگە كەلىپقويعان. قۇرىلعىنى ساتىپ الۋعا جارتى اقشاسىن تولەپ تە قويدى. ال قالعان بولىگىننەسيەمەن وتەيدى. تۇبىندە شيەلەنىسكەن كەلىسىمدەردەن تۇركيانىڭ ءوزى تىعىرىققاتىرەلىپ وتىر.
دونالد ترامپ، اق ش پرەزيدەنتى:
- ءبىزدىڭ تۇركيامەن قارىم- قاتىناسىمىز جاقسى.دەگەنمەن قازىر قيىن جاعدايدا قالىپ وتىرمىز. انكارا بىزدەن «پەتريوتتى» ساتىپالماق بولعان كەزدە باراك وبامامەن كەلىسىمگە كەلە الماعان. سوندىقتان ولار س-400-ءدى الىپ وتىر. ال ءبىز «پەتريوتتى» ءتيىمدى كەلىسىممەن ۇسىنعاندا كەش بولدى.سەبەبى ولار رەسەيمەن كەلىسىمگە كەلىپ قويدى. دەگەنمەن تۇركيا ناتو- نىڭ مۇشەسىەكەنىن ۇمىتپاۋى كەرەك ەدى. ەندى F-35 ولار ءۇشىن قولجەتىمسىز.
بۇل قادام ا ق شتان بولەك ناتو- عا مۇشە وزگە ەلدەردىڭ دە اشۋىنا ءتيدى. ويتكەنى سولتۇستىك اتلانتيكالىقاليانس ەلدەرى ءۇشىن رەسەيدەن قارۋ الۋ تۇبەگەيلى رۇقسات ەتىلمەگەن، ەرەجەگە قارسىجاعدايمەن تەڭ. بۇگىندە ا ق ش تۇركياعا دايىن بولعان ۇشاقتار تاسىمالىن جانە تۇرىكۇشقىشتارىن وقىتۋ ۇدەرىسىن توقتاتىپ تاستادى.
نيكوس دەندياس، گرەكيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى:
- ءبىزبارلىعىمىز ءبىراۋىزدان تۇركيانىڭ س-400- ءدى ساتىپ الۋىنا قارسى بولدىق. ولارناتو- عا مۇشە بولا تۇرا، ورتاق كەلىسىمگە قاتىسىپ وتىرىپ، ەسكەرتۋلەرگەقاراماستان قۇرىلعىنى ساتىپ الىپتى. بۇل - ءبىزدىڭ جۇيەگە قاراما- قايشى ارەكەت. مەنىڭ ويىمشا، رەسەيلىك قارۋدى الۋوڭىردەگى تۇراقتىلىققا كەرى اسەر ەتەدى.
وسىلايشا ناتو- عا مۇشە وزگە ەلدەر دە ءوزىنىڭنارازىلىعىن ءبىلدىردى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، تاراپتاردىڭ ورتاق مامىلەگە كەلۋىەكىتالاي. ال كەيبىر باسىلىمدار تۇركيا ءۇشىن ءوندىرىلىپ جاتقان 30 شاقتى F-35جويعىشىنىڭ ەندى قاي ەلگە ساتىلاتىنىن تۇسپالداۋعا كىرىسكەن.
Defense One گازەتى «ەگەر ا ق ش پۋتيننىڭ اشۋىنا تيگىسىكەلسە، دايىن جويعىشتاردى ۋكرايناعا ساتۋى مۇمكىن» دەپ جازىپتى. باسىلىمدارعاسەنسەك، ف-35- ءتىڭ 30 داناسى وندىرىستە. 4 داناسى تۇرىك ۇشقىشتارىن دايىنداۋءۇشىن قولدانىستا بولعان. نەگىزى كەلىسىمگە ساي 2020 -جىلعا قاراي تۇركيا 10 داناجويعىشتى الۋى كەرەك بولاتىن.
www.24.kz