راكتى ەمدەۋدىڭ جاڭا ءادىسىن جاسادىق - مانات ماۋلەنباي ۇلى
ونكولوگيا فيزيكاسى سالاسىندا ۇلكەن زەرتتەۋگەقاتىسىپ، وكپە راگىن لازەر ساۋلەسىمەن ەمدەۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن تاپقان.
نۇر- سۇلتاندا وزگەرىس كوپ
- اعا، نۇر- سۇلتان قالاسىنا ءبىرىنشى رەت كەلۋىڭىز بە؟ جاسمەملەكەتتىڭ جاڭا استاناسى قانداي اسەر سىيلادى؟
- بۇل - ەكىنشى رەت كەلۋىم. العاش رەت 2006 -جىلى كەلگەم. ول كەزدەاستانا بولاتىن. ال قازىر قالانىڭ اتى دا، زاتى دا بولەك، كوپ نارسە وزگەرگەن.شىنىمدى ايتسام، بۇل قالا 10 جىلدا ءدال وسىلاي وزگەرەدى دەپ ويلاعان جوقپىن.شاعىن ەدى. ال قازىر قالانىڭ ىرگەسى كەڭەيىپ، اسەمدىگى ارتا ءتۇسىپتى. الەمدەگىكوركەم قالالاردان ەش كەم ەمەس. جاڭادان تاۋەلسىزدىك العان ءبىر ەلدىڭ قىسقا عاناۋاقىت ىشىندە استاناسىن كوشىرىپ، وسىنداي ايتۋلى ەلوردا سالۋى وڭاي شارۋا ەمەس.بۇل - ۇلتىن سۇيەتىن ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنە سەنىم، كوڭىلىنە قۋانىش سىيلايتىنۇلكەن جەتىستىك. قازاقستاننىڭ وسى كۇنگە جەتۋى، قازاقستانداعى قازاق حالقىن ۇيىتقىەتكەن - ءار ۇلتتىڭ بىرلىگىنىڭ ارقاسى.
التايدان ا ق ش- قا دەيىن…
- وقىرماندارعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن وسى ارادا ءوزىڭىز جايلى ايتاكەتسەڭىز…
- مەن قىتايدىڭ التاي ايماعىنا قاراستى بۋىرشىن اۋدانىندا تۋدىم.1983 -جىلى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيزيكا فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، 1988 - جىلعادەيىن قىتاي عىلىم اكادەمياسىنىڭ شىڭجاڭداعى فيليالىندا ماماندىعىم بويىنشا قىزمەتىستەدىم. 1988 -جىلى ءبىلىمىمدى تەرەڭدەتۋ ماقساتىندا شۆەيتسارياعا بارىپ، جەنيەۆاقالاسىنداعى اتوم ەنەرگياسىن زەرتتەۋ ورنىندا حالىقارالىق زەرتتەۋگە قاتىستىم ءارىوسى عىلىمي ورتالىقتا 8 جىل قىزمەت ىستەپ، اتوم كۇشى جونىندە دوكتورلىقديسسەرتاتسيا قورعادىم. 1995 - جىلى ا ق ش- قا قونىس اۋداردىم. قازىر سول ەلدىڭازاماتىمىن. حالىقارالىق Refletion madical كومپانياسىنىڭ باس ينجەنەرىمىن،زەرتتەۋمەن اينالىسام. نەگىزگى زەرتتەۋ تاقىرىبىم - ونكولوگيا فيزيكاسى.
- ونكولوگيا فيزيكاسى دەمەكشى، سىزدەر راكتى ەمدەۋدىڭ جاڭاتەحنولوگياسىن تاپتىڭىزدار ەمەس پە؟
- ونكولوگيا فيزيكاسى دەگەنىمىز - قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا،راكتى لازەر ساۋلەسىمەن كۇيدىرۋ. ءبىزدىڭ زەرتتەۋ ورنىمىز ەمحانالارمەن بىرلەسىپ،راكتى ەمدەۋ جۇمىسىن كوبىرەك زەرتتەدى. وسى سالادا جاڭالىق تا اشتىق. قازىر راكتىەمدەگەندە نۇرمەن كۇيدىرەدى عوي. الايدا بۇل ءادىس راك جايىلماعان نەمەسە ءبىر-ەكى جەرگە شوعىرلانعان جاعدايدا عانا جاسالادى. ال دەنەگە جايىلىپ كەتسە، ونىڭءبارىن كۇيدىرۋگە قازىرگى تەحنولوگيانىڭ شاماسى جەتپەيدى.
مىسالعا وكپە راگىن الساق، ادام تىنىسالعان سايىن راكتىڭ ورنى قوزعالىپ تۇرادى. ونى تازالاپ الۋ ءۇشىن وسپە شىققانورىندى ۇلكەيتىپ بارىپ كۇيدىرەدى (جاڭعاقتىڭ ۇلكەندىگىندەي راكتى كۇيدىرۋ ءۇشىنونىڭ كولەمىن الماداي قىپ ۇلكەيتۋ كەرەك). كۇيدىرگەندە ساۋ ورگانداردى دازاقىمدايدى. ەگەر دە راك ءبىر جەردە بولسا، ونى كۇيدىرگەندە وعان ادام شىدايدى، الەكى- ءۇش جەردى سولاي كۇيدىرسە، ادام ومىرىنە قاۋىپ تونەدى. ءبىز وسى ماسەلەنى شەشۋءۇشىن لازەر ساۋلەسى ارقىلى وسپەنى ۇلكەيتپەي- اق كۇيدىرۋدىڭ ءادىسىن تاپتىق.
اسقىنۋ دارەجەسىنە قاراي راكتى ءتورتتۇرگە بولەدى. مۇنىڭ ەڭ قاتەرلىسى - ءتورتىنشى دارەجەلى راك. ول راك كلەتكالارىبۇكىل دەنەگە جايىلىپ كەتكەنىن مەڭزەيدى. ەگەر ول وكپەدەن ىلىنگەن راك بولسا، ونداءۇمىت جوق، ادامنىڭ جارتى نەمەسە ءبىر جىل عانا عۇمىرى قالدى دەگەن ءسوز. قازىرگىءبىزدىڭ ىستەپ جاتقان جۇمىسىمىز - وسىنداي راكپەن اۋىرعان ادامدارعا ءۇمىت سىيلاۋ.
ەمدەۋدىڭ جاڭا ادىستەرى تابىلدى
- بۇل ەمدەۋ ءادىسى قازىر قانشالىق زەرتتەلدى؟ قولدانىسقا ەندى مە؟
- بۇل زەرتتەۋ تاقىرىبىن Refletion madical كومپانياسىقارجىلاندىرعان. زەرتتەگەنىمىزگە 10 شاقتى جىل بولدى. جوعارىدا ايتقانىمداي،جايىلىپ كەتكەن راكتى، قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، لازەر ساۋلەسى ارقىلى قۋالاپءجۇرىپ كۇيدىرەتىن قۇرالدى جاساپ شىعاردىق. قازىر ا ق ش- تىڭ ازىق- تۇلىك، ءدارى-دارمەك ساپاسىن باقىلاۋ، باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ رۇقساتىن عانا كۇتىپ تۇرمىز. رۇقساتالساق، رەسمي قولدانىسقا ەنەدى.
- زەرتتەۋ ورنىندا سىزدەن باسقا قازاق بار ما؟
- ءبىزدىڭ كومپانيادا جوق. ءبىراق باسقا ورىنداردا زەرتتەۋمەنشۇعىلدانىپ جۇرگەن قازاقتار بار. سونىڭ ءبىرى - قاسىم دەيتىن ازامات. ول قازىر راكبيولوگياسىن زەرتتەيدى. دالىرەك ايتقاندا، ول كىسىنىڭ زەرتتەۋ ءتۇيىنى - راكمولەكۋلاسىنىڭ گەنى، ال ءبىز ەمدەۋ جاعىن زەرتتەيمىز.
- سوندا قازىر ادامزات راكتى ەمدەپ، جازا الاتىن دەڭگەيگە جەتتىمە؟
- راكتى داۋالاۋدىڭ جاڭا ادىستەرى تابىلدى. سونىڭ ءبىرى - ادامنىڭيممۋنيتەت قۋاتىن پايدالانىپ راكتى داۋالاۋ. ەندى ءبىرى - ادام دەنەسىندەگى تكلەتكاسىن تارتىپ الىپ، وعان راكتى جوياتىن كلەتكا قوسىپ، ادام دەنەسىنە قايتا قۇيۋارقىلى ەمدەۋ. بۇل ادىستەر قازىر ا ق ش- تا قولدانىلا باستادى. ءبىراق بۇل راكتىجەڭدىك دەگەن ءسوز ەمەس، تەك ونى ەمدەۋدىڭ العاشقى باسقىشىنداعى جەتىستىك دەپايتۋعا بولادى. مىسالى، جوعارىدا ايتقان ەكى ءتۇرلى ەمدەۋ ءادىسى كەيبىر ادامدارعاوڭ اسەر بەرەدى، ال كەيبىر ادامدارعا مۇلدەم اسەر ەتپەيدى، مۇنىڭ سەبەبى ءالىزەرتتەلىپ بولعان جوق.
ءبىلىمدىنى باعالاعان ەل وزادى
- قازاقستانعا كەلىپ زەرتتەۋمەن اينالىسۋ ويىڭىزدا جوق پا؟
- الەمنىڭ قاي تۇكپىرىندە جۇرسە دە قازاقتى ويلامايتىن،قازاقستاندى اڭسامايتىن قازاق جوق شىعار. سول سياقتى ءبىزدى دە ءبىر كۇش وسىتوپىراققا قاراي تارتادى دا تۇرادى. بۇل ەلگە العاش كەلگەن كەزدە «كومپيۋتەرتوموگرافياسى جاعىنان ماماندىعىم بار، وسى جاعىنان جۇمىس ىستەيىن» دەگەن وي بولدى.ءبىراق زەرتتەۋ سالاما قاتىستى جاعداي جاسالماعان سوڭ توقتاپ قالدىم. دامىعانەلدەردە ەشكىمنىڭ ۇلتى مەن ورنىنا، دوكەيلەردى جاعالاعان قارىم- قاتىناسىناقارامايدى. زەرتتەگەن تاقىرىبى ادامزاتقا پايدالى بولسا بولدى، جۇمىسقا تارتىپ،بارلىق جاعدايدى جاساۋعا تىرىسادى. ءبىز نەگە امەريكاعا بارامىز؟ ول ەلدە باستىسى- ءبىزدىڭ ەڭبەگىمىز كورىنەدى جانە قىزىققان تاقىرىپتى زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بار.بۇل ەلدە سەن قازاقسىڭ با، باسقا ۇلتسىڭ با، ونىمەن شارۋاسى جوق. مەملەكەتتىڭ،ادامزاتتىڭ دامۋىنا پايدالى جوباڭ بولسا، اياماي قارجىلاندىرادى. وسى ءداستۇرقازاقستانعا دا كەرەك سياقتى.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
سۇحباتتاسقان
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى
«استانا اقشامى» گازەتى