لوندونداعى قازاقتار. كارينا بەكتۇر عىلىمي قىزمەت پەن وتباسىلىق ءومىردى قاتار الىپ ءجۇرۋ جايىندا
كوشىپ كەتۋى جايىندا
باستاپقىدا مەن باكالاۆريات باعدارلاماسى بويىنشا ۇلى بريتانيادا وقىدىم. بۇل 2009 بەن 2013 -جىلدار ارالىعىن قامتىدى. كەلەسى 3 جىل قازاقستاندا تۇردىق، 2016 -جىلى ماگيستراتۋرانى بىتىرگەننەن كەيىن، لوندونعا كوشىپ كەتتىك.
مەن كىشكەنتاي كەزىمنەن عالىم بولۋدى ارماندادىم، ماعان فارماكولوگيا جانە ونىمەن بايلانىستى بارلىق نارسەلەر ۇنايتىن. «بولاشاق» باعدارلاماسىنا قۇجاتتارىمدى تاپسىردىم، كەيىن سول باعدارلامادان ءوتتىم. وقۋدى بىتىرگەسىن، باعدارلامانىڭ شارتى بويىنشا قازاقستانعا ورالدىم. ءبىر ايدان كەيىن، ۋنيۆەرسيتەتتى ءبىتىرۋ قاعازىنا يە بولدىم جانە مەنى نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندەگى جۇمىسقا قابىلدادى. وسىلايشا مەنىڭ عىلىمي جۇمىسىم باستالدى.
ءبىز كۇيەۋىمىزبەن لوندوندا وقىعان كەزدە تانىستىق. باكالاۆريات باعدارلاماسىن اياقتاعاننان كەيىن، ۇيلەندىك، كەيىن استانادا تۇرىپ، جۇمىس ىستەدىك. قىزىمىز ءبىر جاسقا تولعان كەزدە، قايتادان لوندونعا كوشىپ كەتتىك.
وقۋ جايىندا
ەگەر سەن عىلىم سالاسىنداعى قىزمەتكە بارساڭ - بۇل اكادەميالىق ءوسۋدى مەڭزەيدى. عىلىم رەتىندە تانىلۋ ءۇشىن ءبىرىنشى، ەكىنشى، كەيىن ءۇشىنشى دارەجەگە يە بولۋ كەرەك دەگەن ءسوز. بارلىق جوبالاردى وزدىگىنەن جۇرگىزە الاتىنىڭدى دالەلدەۋ كەرەك.
مەن باسىندا ماگيستراتۋرادا تاڭداي الۋعا مۇمكىن بولاتىن باعىتقا يە بولۋ ءۇشىن، جۇمىس تاجىريبەسىن جينادىم. نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندەگى جۇمىسىم دەنساۋلىق ساقتاۋ باعدارلامالارىن تالداۋمەن بايلانىستى بولعاندىقتان، ەكونوميكادا، مەملەكەتتىك باعدارلامالار سالاسىنداعى جۇيەلەنگەن بىلىمگە يە بولۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىم.
مەن نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ Graduate School of Public policy ماگيستراتۋرالىق باعدارلاماسىنا ءتۇستىم. Master of public policy - ەكى جىلدىق باعدارلاما، مەن ونى 2016 -جىلى ءبىتىردىم. سوڭعى سەمەستر كەزىندە، PhD باعدارلاماسى بويىنشا ءارتۇرلى گرانتتارعا قۇجاتتارىمدى تاپسىردىم، 2017 -جىلى گرانتتاردىڭ بىرىنە يە بولدىم. وقۋىم 2017 -جىلى باستالدى. مەنىڭ باعىتىم ەكونوميكا جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا بولعاندىقتان، بۇنداي تار باعىتتا دارەجە بەرەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەر كوپ بولعان جوق. ۇلى بريتانيا بۇل باعىتتا الدىڭعى قاتاردا تۇر جانە مەن ۇزدىك ورىندى قالادىم، سول سەبەپتى تاڭداۋىم لوندونعا ءتۇستى.
العاشقى اسەر مەن ادامدار جايىندا
ۋنيۆەرسيتەتتەر، كىتاپحانالار، ستۋدەنتتەرگە ۇسىنىلاتىن رەسۋرستار جانە وقۋدى ۇيىمداستىرۋ جۇيەسى اسەر ەتكەنى ەسىمدە. مەن وقۋدى جاقسى كورەمىن، سول سەبەپتى بۇل مەن ءۇشىن ماڭىزدى بولدى.
بۇل قالا بارلىق ادامدارعا ساي بولا بەرمەيدى، ءبىراق ماعان سول كەزدە وسىنداعى ءومىر ىرعاعى ۇنادى
مەن ءوز جولىمدا عىلىممەن قىزىعاتىن ادامداردى كەزىكتىرەمىن. استاناعى نەمەسە لوندونداعى ادامدار بولسىن، ولاردىڭ بارلىعى ءوز جوبالارىن ۇناتادى. مەندە بارلىق جەردەگى عىلىمي جەتەكشىلەرىم جاقسى بولدى. عىلىم جانە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قۇرىلىمى جاعىنان، بىرىنشىدەن، مەنىڭ بايقاعانىم - وسىندا كولدەنەڭ يەرارحيا ورناعان. ياعني مەن ءوزىمنىڭ جەكە ماسەلەلەرىمدى دەپارتامەنت باسشىسىمەن تالقىلاي الامىن، ەسىكتەر ءارقاشان اشىق، شەنگە باس ۇرۋشىلىق دەگەن جوق. ەكىنشىسى - وزىنە سىن كوزبەن قاراۋشىلىق: ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەت ءاردايىم ءوز بەتىنشە كەمەلدەنۋ ۇستىندە بولادى، ياعني بىردەڭە دۇرىس بولماي جاتسا، سونى مويىندايدى، مىسالى pay gap ماسەلەسىن اتاپ وتۋگە بولادى. قازىردە بۇل قاتتى تالقىلانىپ جاتىر، بىزدە ايەلدەر- زەرتتەۋشىلەرىن قولداۋ بويىنشا ءارتۇرلى باعدارلامالار جۇمىس ىستەپ جاتىر.
وسىندا بارلىعى ايقىن جۇمىس ىستەيدى. زەرتتەۋ توبىمىزدىڭ سايتىندا جوبالار، قارجىلاندىرۋ، مەرزىمدەر جايىنداعى اقپاراتتار بەرىلگەن. ياعني زەرتتەۋلەرگە، ەسەپكە جانە مەنەدجمەنتكە دەگەن قاتىناس جوعارى دەڭگەيدە.
باكالاۆريات كەزىندە كورگەن لوندون قازىرگى تۇرىپ جاتقان لوندوننان ەرەكشەلەنەدى. قازىرگى كەزدە كولىكتەن باستاپ تۇراتىن اۋدانعا دەيىن - بارلىعى وتباسىلىق ومىرگە باعىتتالعان.
ءومىردىڭ ەرەكشەلىكتەرى جايىندا
استانا مەن لوندوندى سالىستىرعان كەزدە، بىرەۋدىڭ پىكىرىنشە، لوندوندا تۇرۋ الدەقايدا جايلىراق، ءبىراق مەن ءۇشىن ولاي ەمەس. وتباسىمىزبەن انگلياعا كوشكەن كەزدە، ماعان قيىن بولدى. مەن جايلى زونادان شىعىپ كەتتىم دەسەم دە بولادى. استانادا بىزگە دوستارىمىز جانە اتا- انالارىمىز كومەكتەسەتىن، ال لوندوندا ءوز بەتىمىزبەن ءومىر سۇرەمىز، جاس وتباسى رەتىندە بىزگە قيىن بولدى.
لوندوندا سالىقتار كوپ. بۇل كۇردەلى جۇيە، سەبەبى قالانىڭ ءاربىر اۋدانىندا سالىق مولشەرى ءارتۇرلى بولىپ تابىلادى. ءاربىر جەردىڭ ەرەجەلەرى ءارتۇرلى. ولار قوقىستى سۇرىپتاۋ ەرەجەلەرىنە دەيىن ەرەكشەلەنە الادى. جالپى، اعىلشىن ادامدارى ەرەجەلەردى جاقسى كورەدى جانە ولاردى ساقتاۋعا تىرىسادى.
انگليادا ءبىلىم بەرۋ سالاسى دامىعان. وسىندا بالالار ءۇشىن جاقسى جاعدايلار جاسالعان. جەكەمەنشىك جانە مەملەكەتتىك بالاباقشالار بار. جەكەمەنشىك بالاباقشاعا بالانى ءۇش اي كەزىندە بەرۋگە بولادى. قىزمەت كورسەتۋلەردى ءارتۇرلى قولدانۋعا بولادى، بارلىعى قاجەت ەتەتىن ۋاقىتىڭىزعا بايلانىستى: جارتى كۇن، تولىق كۇن.
وسىندا بالا باعۋشىلاردىڭ قىزمەتى قاتال قاداعالانادى. ولاردىڭ اربىرەۋىندە قىزمەت كورسەتۋ تۋرالى مەملەكەتتىك ليتسەنزياسى بولادى. بالا باعۋشىنى جالداعان كەزدە، انالار الاڭدامايدى، سەبەبى ءاربىر بالا باعۋشىنىڭ ارنايى ءبىلىمى بار جانە بارلىق تاجىريبەسى جايىندا اقپارات بەرىلەدى.
قازىردە ءبىزدىڭ قىزىمىز ەكى جاستا جانە ول بالاباقشاعا بارادى.
وتباسى سالتىنا كەلسەك، وسىندا بالا تابۋدى كەيىنگە قالدىرادى. نەگىزىنەن، انا اتانعان قۇربىلارىم مەنەن 10-15 جاسقا ۇلكەن. ياعني، لوندوندا جۇبايلار جۇمىس ىستەيدى، وزدەرى ءۇشىن ءومىر سۇرەدى، كەيىن 35-40 جاسقا وراي بالالى بولادى. ەكىنشىدەن، اكەنىڭ بالا تاربيەسىنە قاتىسۋىن اتاپ وتكىم كەلەدى. قازاقستاندا ەمشەكتەگى بالالاردى انالارىمەن عانا كورەتىنمىن، لوندوندا بارلىق دامىتاتىن ورتالىقتاردا، باسسەينداردا نەمەسە بالەت ساباقتارىندا اكەلەرى قىزدارىمەن جۇرەدى. بۇل ورايدا اناعا دا، اكەگە دە يكەمدى جۇمىس كەستەسىن قۇرىپ، بالالاردىڭ شارۋالارىمەن اينالىسا الادى. كەيبىر كەزدە اكەلەر دەكرەتتىك دەمالىسقا شىعادى، ال انالار جۇمىس ىستەۋدى جالعاستىرادى.
تاعى دا ءبىر ايىرماشىلىق - ولار بالالاردى باسقاشا شىنىقتىرادى: ولاردى جىلى كيىندىرمەيدى، بالالار باس كيىمسىز ءجيى جۇرەدى، كىشكەنتايىنان جەڭىل كيىنىپ جۇرەدى. جوتەل جانە تۇماۋ - بالاباقشاعا بارماۋدىڭ سەبەبى ەمەس. ەگەر قىزۋ كوتەرىلسە، ارينە، ۇيدە قالادى. ال جالپى بۇل كىشكەنتاي بالالار يممۋنيتەتىنىڭ قالىپتى پروتسەسى دەپ سانالادى.
دارىگەرلەر ەشقاشان كوپ ءدارى- دارمەكتەردى جازىپ بەرمەيدى. قازاقستاندا «دارىلەردى» دالەلدىك قورسىز جازىپ بەرەتىنى مەنى ءاردايىم تاڭ قالدىراتىن. لوندوندا انتيبيوتيكتەردى ابايلاپ جازىپ بەرەدى، بۇل ماعان ۇنايدى. جالپى، مەديتسينا بالالار ءۇشىن تەگىن جانە بارلىعى تەز جۇمىس ىستەيدى. ءبىراق بارلىق جەردە ولاي ەمەس: باسقا اتا- انالاردان كەزەكتەر جايىندا جاعىمسىز پىكىرلەردى ەستىگەنىم بار.
ۇلى بريتانيانىڭ وزىندە childcare vouchers دەگەن جۇيە بار - بۇل جالاقىدان جينالاتىن بەلگىلى سومالار جانە ولارعا سالىق سالىنبايدى، اتا-انالار سول اقشانى بالاباقشاعا نەمەسە بالا كۇتۋشىگە جۇمساي الادى. جاقسى سومانى جيناپ الۋ ءۇشىن، كەيبىر اتا-انالار بۇل ۆاۋچەرلەردى الدىن- الا جينايدى، سەبەبى بالاباقشالار قىمباتقا تۇسەدى. ەگەر اتا-انانىڭ ەكەۋى كۇنى بويى جۇمىس ىستەسە، مەملەكەت بالاباقشانىڭ اپتاداعى 30 ساعاتىن وتەيدى، ەگەر اتا-انانىڭ بىرەۋى full time ىستەسە - 15 ساعاتىن وتەيدى، وعان قوسا جىلىنا كەتەتىن ءتۇسىمنىڭ شارتى بار.
تاعى دا ءبىر ايىرماشىلىق - اتالاردىڭ جانە اپالاردىڭ بالالاردىڭ كۇتىمى مەن تاربيەسىنە بەلسەندى قاتىسۋى. مەنىڭ ويىمشا، قازاقستاندا بۇل قالىپتى جاعداي. لوندوندا - ولاي ەمەس. ەگەر مەن اتا-اپالاردى نەمەرەلەرىمەن كورسەم، ولار ازيادان نەمەسە رەسەيدەن كەلگەن بولار دەيپ ويلايتىنمىن.
وسىندا بالالارمەن ەرەسەك ادامدارمەن سياقتى سويلەسەتىندەرى ۇنايدى. ەكى جاستاعى بالالار ساۋاتتى سويلەيدى. جالپى كىشكەنتاي بالالارعا قۇرمەتپەن قارايدى: بارلىعى ادەپتى تۇردە ايتىلادى، بالالار دا سولاي جاۋاپ بەرەدى. ۇلكەن جاستاعى بالالارمەن ارالاسىپ كورمەدىم، سول سەبەپتى مەكتەپ الدى بالالار جايىندا عانا ايتا الامىن. ايتپاقشى، مەكتەپ 4 جاستان باستالادى.
سونىمەن قاتار لوندوندا ارالاسقان نەكەلەر مەن قوسءتىلدى بالالار كوپ. مىسالى، قىزىمىزدىڭ بالاباقشاسىندا بارلىق دەرلىك بالالار ەكى ءتىلدى بىلەدى. اتا-انالارى باسقا مەملەكەتتەن كوشىپ كەلدى نەمەسە اتا- انالارى ەكى ءارتۇرلى ەلدەن، ءارتۇرلى مادەنيەتتەن شىققان بولۋى ءتيىس.
لوندوننىڭ ۇيرەتكەن نارسەلەرى
مەن لوندوندا تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىم. ارينە، ستۋدەنتتىك كەزىمدى وسىندا وتكىزگەندىكتەن، وزدىگىنشە ارەكەت ەتۋگە ۇيرەندىم. اسىرەسە وقۋ جاعىنان العاندا.
ۇلى بريتانياداعى ستۋدەنتتەر وقۋعا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى. ۇستاز ستۋدەنتتىڭ وقۋىنا اقشا جۇمسالسا، دەمەك بۇل وعان قاجەت دەپ كۇتەدى. جانە بۇل شىندىق، سەبەبى ءاربىر ادام ءوزى ءۇشىن وقيدى.
مەن لوندوندا تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىم
وسىندا سىني ويلاۋعا ۇرەندىم. مەكتەپتەگى بارلىق 11 جىل بويى مەنى دۇرىس جاۋاپتى بىلۋگە ۇيرەتتى. ال لوندوندا ستۋدەنتتەن سىني تۇرعىدان ويلاۋدى كۇتەدى. ەسسەنى باعالاۋدىڭ بريتاندىق جۇيەسى مىنسىزدىككە قول جەتكىزۋگە مۇمكىن ەمەس دەگەن يدەياعا نەگىزدەلەدى. وسىندا «ۇزدىك» دەگەن باعا 70 باللمەن ولشەنەدى، ال ماكسيمالدى 100 بالل الۋدى قالاعان مەن ءۇشىن ولاي بولا المايتىنىن ءتۇسىندىرىپ بەردى. وقۋدىڭ ءمانى باللداردا ەمەس، ءوز بەتىنشە جەتىلۋگە - زەرتتەۋلەر وتكىزۋگە، مىسالداردى ىزدەۋگە، تالداۋعا نەگىزدەلەدى.
زەرتتەۋلەردە ەتيكالىق قۇرىلىمعا ءمان بەرۋ ماڭىزدى. انگليادا بارلىق دەرلىك نارسەلەر رەتتەلەدى. سۇحباتتاسۋدى، ساۋالنامانى قالاي جۇرگىزۋ كەرەكتىگى ايتىلادى. وسىندا پاتسيەنتتەر تۋرالى دەرەكتەردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن قۇپيالىلىعى ماڭىزدى ورىن الادى. ەتيكالىق تۇرعىدان كورسەتىلەتىن قۇرمەت عىلىمنىڭ دەڭگەيىن اڭعارتادى.
عىلىمي قىزمەت پەن وتباسىلىق ءومىردى قاتار الىپ ءجۇرۋ جايىندا
كۇيەۋىمنىڭ جۇمىسىن، مەنىڭ زەرتتەۋلەرىمدى، بالامىزدى - بارلىعىن قاتار الىپ جۇرە الامىز
ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا بارلىق قىزمەت تۇرلەرىن قاتار الىپ ءجۇرۋ قولىمىزدان كەلەدى، سەبەبى ءبىز تالاپكەر جانە ەڭبەكقورمىز. كۇيەۋىمنىڭ جۇمىسىن، مەنىڭ زەرتتەۋلەرىمدى، بالامىزدى - بارلىعىن قاتار الىپ جۇرە الامىز. بۇل قولىمىزدان كەلەدى، سەبەبى ءبىز كوماندامىز. مىندەتتەرىمىز ءوزارا ۇلەستىرىلگەن جانە اربىرەۋىمىز ولاردى ورىندايمىز. كۇيەۋىم ۇلكەن قولداۋ كورسەتەدى، عىلىم سالاسىندا دامۋىما سەپتىگىن تيگىزەدى.
ءبىز دەمالىس كۇندەرىمىزدى پايدامەن وتكىزۋگە تىرىسامىز. قايدا جانە قالاي باراتىنىمىزدى الدىن- الا جوسپارلايمىز. ءارتۇرلى دامىتاتىن جەرلەرگە بارامىز. قىزىمىزعا قىزىقتى بولعانىن جانە ونىڭ وقىپ، جەتىلۋگە ىنتالى بولعانىن قالايمىز. مىسالى، لوندوندا عىلىم مۇراجايى بار، سول جەردە بالالارعا ارنالعان ءارتۇرلى كورمەلەر بولادى. بۇل ورىننىڭ تەگىن بولعانى ۇنايدى. ۇكىمەت بىلىمگە جانە دامۋعا باعىتتالعان ۇلەس بيلەتتەر ساتىلىمدارىنان الاتىن تۇسىمنەن الدەقايدا جوعارى دەپ شەشتى.
ماعان انا بولۋ ۇنايدى. قىزىمدى ۇيرەتىپ، ونىڭ دامىپ جەتىلۋىنە سەپتىگىمدى تيگىزە الاتىنىم ۇنايدى. ول اعىلشىندار سياقتى تولەرانتتى جانە سىپايى. بۇل ورايدا ءومىر اسەر ەتتى دەپ ويلايمىن.
جوسپارلار جايىندا
PhD باعدارلاماسىن اياقتاعاننان كەيىن، قازاقستانعا ورالۋ جوسپارى بار. اينالىسىپ جاتقان جوبام قازاقستان جايىندا. زەرتتەۋلەرىمنىڭ ناتيجەلەرى شەشىمدەردى قابىلدايتىن تۇلعالارعا دەنساۋلىق سالاسىنداعى وزگەرىستەر قانشالىقتى پايدالى بولاتىنىن جەتكىزەتىنىنە ۇمىتتەنەمىن. زەرتتەۋلەرىمنىڭ دالەلدەرى جەتكىلىكتى بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىن. ولاردىڭ ىسكە اسىرىلعانىن قالايمىن. نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە جۇمىس ىستەۋدى جالعاستىرۋدى جوسپارلايمىن.
weproject.media