كوپ بالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتۋ تەتىكتەرى قانداي؟

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى ن. نازاربايەۆتىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ اياسىندا ەلىمىزدە كوپ بالالى وتباسىلارعا تۇرعىن ءۇي بەرۋ جۇمىستارى باستالدى.

كوپ بالالى وتباسىلاردى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى العا قويىلعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋ بارىسى تۋرالى РrimeМinister.kz-كە بەرگەن سۇحباتىندا ق ر ي ي د م قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي- كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ىستەرى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى م. جايىمبەتوۆ ايتىپ بەردى.

- مارحابات جايىمبەت ۇلى، تۇرعىن ءۇي بەرۋ پروتسەسى قالاي رەتتەلەدى؟ كوپ بالالى وتباسىلار مەملەكەتتەن تۇرعىن ءۇيدى قانداي شارتتارمەن الا الادى؟

- ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا كوپ بالالى وتباسىلارعا كومەك بەرۋ تۇرعىسىنان ءتيىستى نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق اكتىلەرگە ۇلكەن وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ جاتىر. ءۇي بەرۋ ماسەلەسى، ءبىرىنشى كەزەكتە، تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى زاڭعا بايلانىستى رەتتەلەدى. بيىل 30 -ءساۋىر كۇنى كوپ بالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلارعا جالدامالى تۇرعىن ءۇي بەرۋ ماسەلەلەرىن رەتتەۋ بويىنشا «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ايتا كەتۋ كەرەك، كەزەككە تۇرۋ ءۇشىن 5 جىل بويى وزىڭىزدە تۇرعىن ءۇي بولماۋى ءتيىس. ال، نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارىندا 3 جىل تىركەۋدە بولۋىڭىز كەرەك. سونداي-اق، جەكە ءتىزىم دە بار، وعان سايكەس كوپ بالالى وتباسىلارعا (4 جانە ودان كوپ بالالى)، «التىن القا»، «كۇمىس القا» يەگەرلەرىنە باسپانا ءبىرىنشى كەزەكتە بەرىلەدى.

- بۇعان دەيىن تۇرعىن ءۇي كەزەگى وزەكتەندىرىلىپ، كوپ بالالى وتباسىلار جەكە كەزەككە ەنگىزىلەدى دەلىنگەن بولاتىن. بۇل جۇمىس اياقتالدى ما؟ تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە قانشا كوپ بالالى وتباسى بار؟

- ەلىمىز بويىنشا 340 مىڭ كوپ بالالى وتباسى بار. 2019 -جىلعى 1 -قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا كەزەكتە 487 مىڭ ادام تۇر. ولاردىڭ ىشىندە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ءالسىز توبىنىڭ قاتارىنان - 220 مىڭ ادام. كوپ بالالى، از قامتىلعان وتباسىلار - 28126 ادام. ءى توقساندا بۇل سان 3 مىڭ ادامعا ءوستى. بۇگىندە كەزەكتە 31700-دەن استام ادام تۇر. زاڭعا وزگەرىس ەنگىزىلىپ جاتىر. كوپ بالالى وتباسىلارعا جەكە كەزەك بولادى. بۇرىن ۇوس ارداگەرلەرى مەن جەتىم بالالارعا ءبىرىنشى كەزەكتە بەرىلەتىن بولسا، قازىر وسى ساناتقا كوپ بالالى وتباسىلار دا قوسىلىپ وتىر.

- قازىر كوپ بالالى وتباسىلار نەگىزىنەن ءىرى قالالاردا تۇرادى. تۇرعىن ءۇي بەرۋدە بۇل ەسكەرىلە مە؟

- تۇرعىن ءۇي جالپى كەزەكتە تۇرعان ازاماتتارعا بەرىلەدى. 7 جىلداي ۋاقىت ىشىندە 50 ميللياردتان استام تەڭگەگە 40 مىڭنان استام جالعا بەرىلەتىن ۇيلەر سالىنادى دەگەن جوسپار بار. بۇل وسى 28 مىڭ كەزەكتە تۇرعان ازاماتتىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كەزەكتە تۇرعانداردىڭ ەڭ كوبى تۇركىستان وبلىسىندا، الماتى وبلىسىندا جانە نۇر-سۇلتان قالاسىندا تىركەلگەن. سول سەبەپتى دە قاراجاتتىڭ باسىم بولىگى وسى وڭىرلەرگە بولىنەدى.

- كوپ بالالى وتباسىلار ءوز كەزەگىن قالاي تەكسەرە الادى؟ ءبىرىڭعاي بازا بار ما؟

- ءبىرىڭعاي بازا بار، egov.kz ەلەكتروندىق ۇكىمەت پورتالىندا نەمەسە ءار اكىمدىكتىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىندە - e-akimat پورتالىندا ازاماتتار وزدەرىنىڭ كەزەكتىڭ قاي جەرىندە تۇرعانىن كورە الادى.

- بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي قانداي ستاندارتتارعا ساي بولۋى ءتيىس، ساپاسىن كىم تەكسەرەدى؟

- تۇرعىن ءۇيدىڭ ساپاسىنا قاتىستى ايتار بولساق، وعان تاپسىرىس بەرۋشى، مەردىگەر، تەحنيكالىق جانە اۆتورلىق قاداعالاۋشى - وسى سۋبەكتىلەر وزدەرى جاۋاپ بەرەتىن بولادى. ال ەندى ستاندارتتارعا توقتالساق، مەملەكەتتىك باعدارلامامەن سالىناتىن ۇيلەر ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى كومفورت جۇيەسىندە سالىناتىن بولادى. بيىل مەملەكەت قاراجاتى ەسەبىنەن 29 مىڭعا جۋىق تۇرعىن ءۇي بەرىلەتىن بولادى، ونىڭ ىشىندە 13 مىڭى - جالعا بەرىلەتىن ۇيلەر، 13 مىڭى - نەسيەلىك ۇيلەر، قالعان 3 مىڭى - جەكەمەنشىك كومپانيالاردىڭ نەسيەلەرىن سۋبسيديالاۋ ارقىلى بەرىلەتىن ۇيلەر.

 - قازاقستاندا كوپ بالالى وتباسىلاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتۋدىڭ تاعى قانداي تۇرلەرى بار؟

- كەزەگىن كۇتپەي بىردەن ءۇي الامىن دەيتىن ازاماتتارعا جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر بەرىلەيىن دەپ وتىر، بۇل مەملەكەت تاراپىنان جاسالىپ جاتقان ۇلكەن كومەكتىڭ ءبىرى دەۋگە بولادى. ونى «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق ارقىلى الۋعا بولادى. 3 جىلدىڭ ىشىندە 150 ميلليارد تگ، جىل سايىن 50 ميلليارد تەڭگەدەن تاعى دا 6 مىڭ زاەم بەرۋگە مۇمكىندىك بار. جىل سايىن 6 مىڭ جالعا بەرىلەتىن ءۇي، 6 مىڭ كرەديتتىك ءۇي بەرىلەتىن بولسا، جىلىنا 12 مىڭ ءۇي بەرىلەدى. بۇعان دەيىن مەملەكەتىمىزدە كوپ بالالى وتباسىلارعا ورتا ەسەپپەن 600-گە جۋىق ءۇي بەرىلگەن بولسا، ءقازىر ول 20 ەسە كوبەيگەلى تۇر.

تالاپتارىنا توقتالىپ وتەيىك، 6 مىڭ جەڭىلدەتىلگەن نەسيە كوپ بالالى وتباسىلارعا، تولىق ەمەس وتباسىلارعا (بالانى جالعىز تاربيەلەپ وتىرعان ازاماتتارعا) جانە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا تاربيەلەپ وتىرعان ازاماتتارعا بەرىلەدى. 20 جىلعا دەيىن %2 جىلدىق مولشەرلەمەمەن، باستاپقى جارناسى  بەن بەرىلەدى. سونىمەن قاتار، باسپانا 10 ميلليون تەڭگە تۇراتىن بولسا، باستاپقى جارناسىنا 1 ميلليون تەڭگە سالا المايتىن ازاماتتار بار، وسى ماسەلەنى ەسكەرە وتىرىپ، «تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتى» تۇسىنىگى ەنگىزىلدى. ول ارقىلى اكىمدىكتەر، كاسىپكەرلەر نەمەسە ءىرى كاسىپورىندار كومەكتەسە الادى.

بولاشاقتا «7-20-25» باعدارلاماسى، «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى جانە جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر باعدارلاماسى بويىنشا ءار وڭىردە اتالعان سەرتيفيكاتتارعا 1 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن قارجى بەرىلەدى دەگەن جوسپار بار. بۇل ماقساتتا كوپ بالالى وتباسىلار مەن الەۋمەتتىك ءالجۋاز توپتارعا كومەك رەتىدە 5 جىل ىشىندە 85 ميلليارد ت گ قارجى بولىنەدى دەپ جوسپارلانعان. بۇل، ءبىرىنشى كەزەكتە، دارىگەرلەرگە، مۇعالىمدەرگە، ىشكى ىستەر قىزمەتكەرلەرىنە بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتتارى.

- جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار تاراپىنان كوپ بالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردى قولداۋدىڭ قانداي شارالارى قاراستىرىلعان؟

- جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار، اكىمدىكتەر وزدەرى دە جالعا بەرىلەتىن ۇيلەردى سالا الادى. ۇلكەن كومەگى - وسى تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتتارى، بيۋدجەت مۇمكىندىگىنە بايلانىستى كومەك بەرە الادى. وعان مەملەكەت تاراپىنان كوپ قاراجات ءبولىنىپ وتىر. جالعا بەرىلەتىن ۇيلەرگە جىل سايىن 90 ميلليارد ت گ بولىنسە، ينفراقۇرىلىمعا 100 ميلليارد ت گ قارجى، نەسيەلىك تۇرعىن ۇيلەرگە 100 ميلليارد ت گ بولىنۋدە.

ايتا كەتۋ كەرەك، ەلىمىز ت م د مەملەكەتتەرى اراسىندا ءار ادامعا شاققاندا ءۇيدى ەڭ كوپ سالاتىن ەل. بىلتىر، مىسالى، 12,5 ميلليون شارشى مەتر ءۇي بەرىلدى، 1 ادامعا شاققاندا - 0,68 ش. م.، سالىستىرمالى تۇردە كورشىلەس رەسەي مەملەكەتىندە - 0,50 ش. م.، بەلارۋستە - 0,4 ش. م.، وزبەكستاندا - 0,4 ش. م. سوندىقتان دا، بۇرىنعى كەڭەس وداعى مەملەكەتتەرىنىڭ اراسىندا ءبىرىنشى ورىندامىز دەپ ايتۋعا بولادى. بۇعان قوسا، «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنىڭ تيىمدىلىگىنە توقتالىپ وتكەن ءجون. 1 تەڭگە سالىنعان مەملەكەت قارجىسىنا 8 تەڭگە جەكەمەنشىكتەن كەلىپ وتىر. بۇل - كەز كەلگەن مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتەدى. سوندىقتان دا وسى مەملەكەتتىك باعدارلاما قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا، تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋعا ۇلكەن كومەگىن تيگىزەدى دەگەن ويىمىز بار.

 - سۇحباتىڭىزعا راقمەت!