جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ: ۇلتجاندى جازۋشىنىڭ قيىن ءومىرى

 نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - قالامىنان «قارتقوجا»، «اقبىلەك»، «كۇنەكەيدىڭ جازىعى» سەكىلدى قازاق ادەبيەتىندەگى ايتۋلى تۋىندىلار تۋعان جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ۇلتشىلدىلدارمەن بايلانىستا بولدى دەگەن جالانى ارقالاپ، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان تۇلعا.

ول 1929 -جىلى باستالعان تەرگەۋدەن كەيىن 1931 -جىلى سىرتتاي اتۋ جازاسىنا كەسىلەدى. ءبىراق، كەڭەستىك قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇربانى بولعان جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ وسىناۋ قىسقا عۇمىرىندا حالقىنا اسا ۇلكەن باي مۇرا قالدىرىپ كەتتى. ول جازۋشىنىڭ باعالى ادەبي، عىلىمي مۇرالارى.

بۇگىن ءبىز سان الۋان پۋبليتسيستىك ماقالالار جازىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا ولمەيتىن شىعارمالار قالدىرىپ كەتكەن جازۋشىنىڭ ءومىربايانىن ۇسىنامىز.

جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ اۋمالى- توكپەلى زاماندا 1889 -جىلى قازىرگى پاۆلودار وبلىسى باياناۋىل اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى ايماۋىت وزىندىك شاعىن كۇن كورىسى بار قاراپايىم، مومىن شارۋا بولعان. جۇسىپبەك ءوزى جايلى قالدىرىپ كەتكەن ماعلۇماتىندا تۇرمىسى جايلى باياندايدى. ول وندا 1917 -جىلدارعا دەيىن اكەسىنىڭ مالى 6-7 -قارادان اسپاعانىن ايتادى. سوندىقتان، اكەلەرى بالالارىن مال باعۋعا دايىنداپتى. سودان جۇسىپبەك باۋىرلارىمەن توقال تۇقىمىنىڭ ۋاق بالالارىن وقىتىپ، كەبەجە، شكافتاردى جوندەپ ەڭبەك ەتكەن ەكەن. ال، اپالارى الاشا باۋلارىن توقىپ، ورامال، جاستىق تىستارىن كەستەلەپتى.

جۇسىپبەك تۋرالى تۋرا ايتىلماي جۇرگەن دەرەكتەردىڭ ءبىرى ونىڭ تۋعان جىلىنا قاتىستى. ماسكەۋدەن تابىلعان قۇجاتتاردا، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ 1895 -جىلى تۋعان دەلىنەدى. سونداي-اق، جازۋشى ءوزى تۋرالى بايانداعان حاتتارىنىڭ بىرىندە سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتان 2 جاس كىشى ەكەنىن جازعان. وعان سۇيەنسەك، جازۋشى 1895 -جىلى تۋعان بولىپ شىعادى. ءبىراق، كوپ دەرەكتەردە جۇسىپبەك 1889 -جىلى دۇنيەگە كەلگەن دەپ كورسەتىلەدى.

بولاشاق جازۋشىنىڭ العاش ساۋات اشقان جەرى ءابدىلدا حازىرەت سالدىرعان مەدرەسە. ول جەردە جۇسىپبەك 5-6 جىل ءدارىس الدى. ءتىپتى، بالا مولدا اتانىپ، شاكىرت وقىتقان. ساۋاتىن اۋىل مولداسىنان اشقان جۇسىپبەك باياناۋىلدا، پاۆلوداردا ورىس-قازاق مەكتەپتەرىندە وقيدى. دەگەنمەن، ول كەرەكۋدەگى ەكى سىنىپتى ورىس-قازاق مەكتەبىن ءتيىپ- قاشىپ وقىدى. سەبەبى، بولاشاق جازۋشى ول كەزدە بالا وقىتىپ، اقشا تاۋىپ ءجۇردى. سودان 14-1911 -جىلدارى اۋىلدا مۇعالىم بولىپ جۇمىس ىستەپ، اۋىل بالالارىنىڭ ساۋاتىن اشادى. ال 1914 -جىلى سەمەيدەگى مۇعالىمدەر سەمينارياسىنا قاتىسادى.

سەمەي سەمينارياسىندا وقىپ جۇرگەن كەزىندە-اق شىعارماشىلىققا بەت بۇرعان جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ 1918 -جىلدارى «اباي» جۋرنالىن شىعارۋعا ات سالىسادى. ءبىراق جۋرنال قارجى تاپشىلىعىنان جابىلىپ قالىپ، جازۋشى ماقالالارىن «سارىارقا» گازەتىنە شىعارا باستايدى. اتالعان باسىلىمنىڭ ەكىنشى سانىندا «تۇر بۇقارا، جينال كەدەي، ۇمتىل جاستار» دەپ ماقالا دا جاريالاعان. 1919 -جىلى جۇسىپبەك بۇل سەميناريانى ۇزدىك بىتىرەدى. كولچاگ ۇكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن سەمەيدەگى «توڭكەرىسشىل» گۋبەرنيالىق كوميتەتىندە جۇمىس ىستەيدى. سونداي-اق، «كەدەي تاڭى» گازەتىنىڭ رەداكتورى بولدى. وسى كەزدە كوممۋنيستىك پارتيا قاتارىنا ءوتىپ، 1920 -جىلدىڭ قازان ايىندا قازاق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى جانە وقۋ- اعارتۋ ناركومىنىڭ ورىنباسارى بولىپ سايلاندى.

1921 -جىلى سەمەي گۋبەرنيالىق وقۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولادى.

جۇسىپبەك ايماۋىت ۇلىنىڭ العاشقى شىعارماشىلىعى ادىما اقىندىعى. جازۋشى «ءوز جايىمنان ماعلۇمات» اتتى جازباسىندا 13 جاسىنان ولەڭ جازا باستاعانىن، ابايعا ەلىكتەگەنىن، بولىس بولامىن دەپ ەلگە الدانعان الىپساتاردىڭ اپەندە ارەكەتىن ءاجۋالايتىن ولەڭىن 1913 -جىلى «قازاق» گازەتىنە جاريالاعانىن ايتادى. ول الاشتىڭ ۇرانىن جازعان. جۇسىپبەك ولەڭدەرىنىڭ وزىندىك ورنەگى بار. ايتالىق، «سارىارقا سالەمى»، «ءجاميلا»، «احاحاۋ»، «ۇرشىق»، «كوشۋ» اتتى شىعارمالارى ۇساق دەتالداردى سۋرەتتەۋ ارقىلى ۇلكەن قوعامدىق قۇبىلىستاردان حابار بەرەدى.

ونىڭ پوەمالىق مۇراسىن «نۇر كۇيى» اتتى پوەماسى تولىقتىرادى. اقىندىق ونەرى اۋدارما ەڭبەكتەرىنەن جاقسى بايقالادى. ول الىس-جاقىنىنىڭ، بەلگىلى قالامگەرلەردىڭ كلاسسيكاسىن اۋدارعان. اۋدارماشىلىق ونىڭ شىعارماشىلىعىنىڭ ءبىر قىرى بولىپ سانالادى. سونىمەن قاتار، ول 17-1916 -جىلداردان باستالعان قازاق دراما ونەرىنە دە ءوزىنىڭ ءتول شىعارمالارىن ارنادى. ابايدىڭ قايتىس بولعانىنا 10 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان سەمەيدەگى ادەبي كەشتەردە، ساۋىق كەشتەردە وسى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ درامالىق تۋىندىلارىنىڭ باسىم بولىگى ساحنالانعان.

سوندا اۋەزوۆ، ايماۋىتوۆ وزدەرى سۋفلەر بولىپ، جازعان دۇنيەلەرىن حالىققا ۇسىندى. سوندىقتان، قازاق تەاترىنىڭ باستاۋىندا، بەلگىلى ءبىر مولشەرمەن العان كەزدە جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءتول شىعارمالارى جانە ونىڭ اۆتور، رەجيسسەر رەتىندە اتى اتالادى.

جۇسىپبەك ايماۋىت ۇلىنىڭ قالام قۋاتىن تانىتاتىن دۇنيەلەرى -  پروزاسى. «كۇنەكەيدىڭ جازىعى» پوۆەسى، «قارتقوجا» جانە «اقبىلەك» روماندارى ءسوزسىز كلاسسيكا. ول ءبىردى- ەكىلى كەيىپكەردىڭ تاعدىرىن سۋرەتتەۋ ارقىلى ءبۇتىن ءبىر ءداۋىردىڭ شىندىعىن، تۇتاس ءبىر ۇلتتىڭ تاعدىرىن كورسەتەدى. ال شاعىن اڭگىمەلەرىنىڭ كوتەرگەن جۇگى رومانعا بەرگىسىز.

«جۇسىپبەكتىڭ «ەلەس» دەگەن اڭگىمەسى بار. بۇل كلاسسيكالىق اڭگىمە.

ءبىراق، كلاسسيكالىق اڭگىمەنىڭ ۇلكەن يدەياسى - سەن اقىنسىڭ، جازۋشىسىڭ، كوركەم شىعارمانىڭ ادامىسىڭ، جانىڭا نە اسەر ەتەدى سونىڭ فورماسىن تاۋىپ جاز دەگەنگە كەلەدى. ءسويتىپ، «ەلەس» ءبارىن كورىپ وتىرىپ، «سەن انانى جازبادىڭ، نەگە جازبايسىڭ» دەيدى. ونىسى ءبىر كەزدە قيال بولىپ شىعادى. سويتسە، ادام ءتۇس كورىپ وتىر ەكەن. جازۋشى شىعارمانى وسىلاي سۋرەتتەيدى»، - دەيدى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ديحان قامزابەك.

جۇسىپبەك شىنىندا دا، ءوز زامانىندا اقىن رەتىندە، جازۋشى، دراماتۋرگ رەتىندە كوڭىلىندەگىنى، ويىنداعىنى ايتا العان قالامگەر. الايدا، جۇسىپبەكتىڭ وسى شىعارماسىن قىزىل شيقانداي بولىپ سىناعاندار دا بولدى. عابباس توعجانوۆ ءوزىنىڭ «ادەبيەت جانە سىن ماسەلەسى اتتى» كىتابىندا «ەلەستى» ساياسي استارى بار اڭگىمە، اڭگىمە تۇرىندە جازىلعان ساياسي ماقالا، ءتىپتى كونترريەۆوليۋتسيا دەپ باعالايدى. اتالعان كىتاپتا جۇسىپبەكتىڭ جازۋ ءادىسى مەن شىعارماشىلىعىن كوپە- كورنەۋ قارالاپ، مانسۇق ەتۋ پيعىلى بىردەن اڭعارىلادى. زىميان زاماننىڭ قول شوقپارى بولعان عابباس توعجانوۆ الاش ارىستارىن يدولوگيالىق تۇرعىدان قارالاۋعا كەلگەندە الدىنا جان سالماعان.

ايتالىق، «ماعجاننىڭ اقىندىعى»، «جۇسىپبەكتىڭ سىنى»، «ابايدى ءالى تولىق بىلگەنىمىز جوق» دەگەن ماقالالارىندا ول جۇسىپبەكتى عانا ەمەس، الاش كوسەمدەرى ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتاردىڭ ساياسي، عىلىمي، ادەبي ماقالالارى مەن كىتاپتارىن تۇككە تۇرعىسىز، ناداندىقتىڭ ءيىسى اڭقيدى، اۋىلداعى قارا نادان قازاقتاي جازادى دەيدى دە، وزىنشە كەسىم جاسايدى.

عابباس توعجانوۆ 1935 -جىلى قازاندا شىققان «اباي» جۋرنالىنداعى ماقالاسىندا: «وتكەن زامان بىزگە ۇلگى ەمەس. سول سياقتى قازاق ۇلتشىلدارى دا بىزگە ءبۇتىن ولشەم بولا المايدى. بىزگە ورنەك- ۇلگى - ماركس، ەنگەلس، لەنين، ستالين سىقىلدى پرولەتاريات كوسەمدەرى. ءبىز وسىلاردان ۇيرەنەمىز»، - دەگەن.

جۇسىپبەكتىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋشىلەر ونىڭ شەبەر مۋزىكانت بولعانىن، 6-7 ءانى بارىن العا تارتادى. ايتالىق، حالىققا كەڭ تارالعان «ەكى جيرەن» ءانىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ تورعايعا مال ايداپ بارا جاتىپ تەرىس اققان وزەننىڭ بويىندا، تاباندى جۋساتىپ جاتقاندا جولىققان ءبىر كەلىنشەككە ارناپ شىعارعان ەكەن دەگەن اڭگىمەنى كەزىندە باۋىرجان مومىش ۇلى، سەركە قوجامقۇلوۆ، عابيت مۇسىرەپوۆتەردىڭ ءوزى راستاعان كورىنەدى.

قىزىل ۇكىمەتتىڭ قاندى قىرعىنىنا جۇسىپبەك نەگە ەرتە ءىلىندى... 60 جىل بويى ن ك ۆ د مۇراعاتىندا توسىن كوزدەردەن تىعۋلى جاتقان اسا قۇندى قۇجاتتاردى جارىققا الىپ شىققان عالىم تۇرسىن جۇرتباي مەن جازۋشى دۇكەنباي دوسجان ەدى. سول قۇجاتتار نەگىزىندە ءبىرى ىرگەلى ەڭبەك جازىپ شىقسا، ەكىنشىسى اباقتى تارامىن باستى.

دۇكەنباي دوسجاننىڭ جاريالانىمىندا: « قىزىلوردا قالاسى، كارل ماركس كوشەسى 54-ۇيدە تۇراتىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ۇيىنە 1929 -جىل 14 -مامىر كۇنى جۇرگىزىلگەن تىنتۋدە تاركىلەنگەن زاتتار: 1. حاتتار، بارلىعى -  88 دانا. 2. ەسكى فوتوسۋرەت. 3. جەكە باسىنىڭ قۇجاتتارى -  20 دانا. 4. ايماۋىتوۆتىڭ قولجازبالارى جانە گازەت قيىندىلارى -  34 بۋما. 5. قالىڭ داپتەردەگى قولجازبالار -  33 دانا. كىتاپتا -  6 دانا. كۋا رەتىندە ازامات ىسقاقوۆ قاتىسقان. تۇتقىنداعان -  دىنشە ادىلەتوۆتى بەتپاقدالادا قۋعىنداپ ءجۇرىپ، اتىس ۇستىندە قولعا تۇسىرگەن و گ پ ۋ-دىڭ وكىلەتتى وكىلى ي. ا. شۋميلەۆ»، - دەلىنگەن بولاتىن.

ال، عالىم تۇرسىن جۇرتباي جۇسىپبەكتىڭ اتىلىپ كەتۋىنە شاكىرتتەرى دە سەبەپكەر دەپ جازدى. 28-1926-جىلدار ارالىعىندا ايماۋىتوۆ شىمكەنتتەگى پەداگوگيكالىق تەحنيكۋمدا ۇستاز بولعان. تەرگەۋ كەزىندە سوندا وقىعان قالاباي بەكدۋللايەۆ باستاعان ءۇش ستۋدەنتىنەن جاۋاپ الىنعان. سوندا ولار تىيىم سالىنعان ادەبيەتتى وقىتتى، شاكىرتتەرىن كوتەرىلىسكە ۇندەدى دەپ، ۇستازدارىن حالىق جاۋى ەتىپ كورسەتەدى.

جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ بار قىلمىسى ۇلتجاندىلىعى. وسى قاسيەتىنىڭ كەسىرىنەن ول بۇعان دەيىن دە ءىستى بولعان. بۇل تورعاي ءىسى دەگەن تاريحتا قالعان قىلمىستىق ءىس. 1922 -جىلى جۇتقا ۇشىراعان حالىققا جاردەمدەسەمىن دەگەن جۇسىپبەكتىڭ باسى داۋعا قالادى. تورعايداعى اشارشىلىققا ۇشىراعان قازاقتارعا سەمەي گۋبەرنياسىنان جىلۋ جيناپ، ادام ۇيىمداستىرىپ، 7000 باس مالدى تورعايعا ايداپ بارادى. جول جونەكەي اشتان قىرىلىپ جاتقان ەل- جۇرتقا مال ۇلەستىرەدى. اقىرىندا تاراتقان مالعا قولحات المادى. سول كەزدە، جىلۋدى باي- باعلاندارعا بەردى. مەملەكەتتىڭ مۇلكىن تالان-تاراجعا سالدى دەپ سوتقا تارتىلادى.

جۇسىپبەك سوندا قازاقتىڭ ەسكى ادەت زاڭىنا سۇيەنىپ سوتتا بىلاي دەپ جاۋاپ بەرگەن: «قازاق ەجەلدەن قارىز بەرىپ، قارىز الادى، قۇن بەرىپ، قۇن الادى. قالىڭمال بەرەدى، قالىڭمال الادى. سوندا ول بىرىنەن- ءبىرى ەشۋاقىتتا قولحات المايدى، ەشبىر پروتوكول جاسامايدى، ءبارى اۋىزشا، سوزبەن جۇرگىزىلەدى. بۇل ابدەن ادەت بولىپ كەتكەن. اشتارعا جاردەم ۇلەستىرگەندە مەنىڭ بويىمدا دا، ويىمدا دا وسى زاڭ كۇشتى بولدى. مەن اتام قازاقتىڭ وسى زاڭىن ۇستاندىم. اشتارعا نە بەرسەم دە، ەشقايسىسىنان قولحات المادىم. حات بىلمەيتىن، اشتان كوزى قارايىپ، ولەيىن دەپ وتىرعان ادامنان قولحات سۇراۋدى قولايسىز كوردىم».

اقىرى 1926 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا تورعايدا اشىرشىلىققا شالدىققاندارعا كومەكتەسەمىن دەپ، باسى داۋدا قالعاندارعا شەشىم شىعارادى. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتى جانە سول تورعايدىڭ اش حالقىنا مال تاراتۋ ىسىنە قاتىسقان شايقى قۇلجانوۆ، ءىلياس بايمەنوۆ، رۇستەم ءابدىعاپاروۆ جانە احمەت يساباي ءجۇسىپوۆتى 1 جىلدان 2 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۋرالى سوت شەشىمى شىعادى. ءبىراق، ارتىنان قازاق ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ارالاسۋىمەن سول جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا، 26 -ساۋىردە، ولارعا كەشىرىم جاساۋ تۋرالى قايتا شەشىم شىعارىلىپ، ءسويتىپ جۇسىپبەكتەر اقتالىپ شىعادى.

ەڭ ۇزاق سوت پروتسەسى رەتىندە تاريحتا 12 توپ بولىپ، قاتتالىپ قالعان سول ءىستىڭ الەگى ەندى ءبىتتى مە دەگەندە جۇسىپبەكتىڭ ءىزىن اڭدۋشىلار ونى اقىرى اياعىنان شالىپ جىقتى.

«1928 -جىلى العاش ۇستالۋ سەبەبى ورىنبورداعى حالىق تەاترىنىڭ تۇڭعىش ديرەكتورى دىنمۇحامەد ءادىلوۆ ەكەۋىنىڭ جاقىن دوس بولعانىندا. ءادىلوۆتىڭ اعالارىنىڭ ءبارى سوزاق كوتەرىلىسىنىڭ باسشىلارى. ول زاماندا جەر- جەردە كوتەرىلىس بولدى. سولاردىڭ ءبىرى سوزاق كوتەرىلىسى. سول كوتەرىلىستىڭ ساياسي پلاتفورماسىن دىنشەگە كەزىندە جۇسىپبەك جازىپ بەرگەن. سونى بىرەۋ كورسەتىپ، سول ارقىلى دىنشە ەكەۋىنىڭ كەزدەسكەنىن ءبىر-اق جاپقان. قازاق توڭگەرىسى كەزىندە ساياسي ەليتا رەتىندە كوزگە ءتۇستى»، - دەيدى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ اۋىلىنىڭ تۇرعىنى رامازان نۇرعالييەۆ.

«شىن مانىدە، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ بۇل سوزاق كوتەرىلىسىنە قاتىسى جوق دەۋگە بولادى. سول تەرگەۋ بارىسىندا جۇسىپبەك ايماۋىتوۆقا «ءسىز دىنمۇحامەد ءادىلوۆتى تانىعان ەكەنسىز، ول سىزگە شىمكەنتتە جۇرگەن كەزىڭىزدە كەلىپ، وسى گولوشەكينگە قارسى استىرتىن شارا ۇيىمداستىرايىق دەگەن ۇسىنىس جاساپتى» دەيدى. تەرگەۋ ماتەريالدارىن قاراساق، وعان جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى: 1928 -جىلى شىمكەنتكە دىنمۇحامەد ءادىلوۆ كەلدى، مەنىمەن جولىقتى. گولوشەكيننىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنا كوڭىلى تولمايتىندىعىن، سول ءۇشىن ونى بيلىكتەن كەتىرۋ قاجەت دەگەن سياقتى وي ايتتى دەيدى. ءبىراق، مەن وعان بۇل بيلىكتەن گولوشەكين كەتكەنىمەن، ەرتەڭ ونىڭ ەكىنشىسى، ءۇشىنشىسى كەلەدى. بۇنىمەن ەشتەڭە وزگەرمەيتىنىن ايتتىم دەيدى. جانە ول وسى ويدى ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆقا جەتكىزۋ تۋرالى جۇسىپبەككە ءوتىنىش جاساعان ەكەن. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ «مەن بۇنى ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆقا ايتقان كەزدە دە، ول دا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولدى» دەيدى»، - دەدى تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى تەڭگەش قالەنوۆا.

تەرگەۋ كەزىندە جۇسىپبەكتىڭ كىناسى ەش دالەلدەنبەسە دە وعان التى ءتۇرلى ايىپ تاعىلدى. ياعني، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆقا كەڭەس ۇكىمەتىن قۇلاتۋ ءۇشىن استىرتىن كونترريەۆوليۋتسيالىق ۇيىم قۇردى، اسكەري جاساق قۇرۋعا ۇمتىلدى.

ءسويتىپ، قارۋلى كوتەرىلىس ارقىلى قازاقستاندى رەسەيدىڭ قۇرامىنان ءبولىپ الىپ كەتپەك بولدى. انگليامەن استىرتىن بايلانىس ورناتىپ، قىردا كوتەرىلىس ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاعان. ءتىپتى، قازاق ولكەلىك كوميتەتىنىڭ حاتشىسى گولوشەكين جولداسقا قاستاندىق جاساپ، اتىپ ولتىرمەك بولعان دەگەن جالا جابىلدى.

وسىنداي جالانى ارقالاعان جازۋشى كىناسى دالەلدەنبەسە دە جازىقسىزدان جازىقسىز ايدالىپ كەتە باردى. ال بوزداقتاردىڭ بۋتىركاعا جونەلتەر ءساتى ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ قىزى گۇلناردىڭ ەستەلىگىندە بار.

«تۇتقىنداردى موسكۆاعا الىپ كەتەدى ەكەن دەگەن حاباردى ەستىدىك. ەرتەمەن، كۇن شىعار- شىقپاستا قاسىمدا ءۇش بىردەي قاتار قۇربىلارىم بار، ولار - جۇسىپبەكتىڭ بالاسى - بەكتۇر، اباي تۋىستارى ءومىرتايدىڭ قىزى - اۋەن، يۋسۋپوۆ احمەتسافانىڭ قىزى - فاريدا بولاتىن. ەكى وكپەمىزدى قولىمىزعا الىپ ۆوكزالعا جەتتىك. جۇك تاسيتىن ۆاگونداردىڭ قاتارىنداعى شەتكى ءبىر ۆاگوننىڭ تەمىر تورلى تەرەزەسىنەن اكەم مەن جۇسىپبەك قاراپ تۇر ەكەن. كۇزەتشىلەر ۆاگونعا جولاتپاي: «قايت، اتامىن!»، - دەپ جەكىپ، جاسقاي بەردى. بەكتۇر قورقىپ، كىدىرىپ قالدى. جۇسىپبەك اعا انادايدان ايقاي سالدى: «بەكتۇر! جاقىندا، قورىقپا!..»، - دەپ. ايتاتىن ءبىر ءسوزى بولۋى كەرەك. كۇزەتشىلەر بالانى اكەسىنە جولاتپادى، جىلاپ- ەڭىرەپ ءجۇرىپ پويىزدى كوزبەن شىعارىپ سالدىق. بۇل 1929 -جىلعى 24 -ماۋسىم كۇنى بولاتىن»، - دەگەن ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ قىزى ءوز ەستەلىگىندە.

جۇسىپبەكتىڭ ارتىندا بەكتۇر، جاناق، ءمارۋا اتتى ءۇش ۇرپاق قالعان. الايدا، تاعدىردىڭ اساۋ اعىسى ءارقايسىسىن ءار تاراپقا اعىزىپ اكەتتى. ءبىرى، جاستايىنان جات جەرگە كەتىپ جان ساقتادى. ءبىرى، حالىق جاۋىنىڭ بالاسى ەكەنى ءبىلىنىپ قالىپ، كوپ كۇنىن قاپاستا وتكىزدى. ءبىرى، جات جۇرتقا ءسىڭىپ تامىرىن جوعالتتى. سارقىلماس ءمولدىر بۇلاقتان بۇلكىلدەپ اققان تۇنىق سۋ باستاۋىنان ۇزاعان سايىن ارناسى تارىلىپ، قۇمعا ءسىڭىپ جوق بولدى. الايدا، سول قاينار بۇلاقتىڭ قازاق رۋحانياتىنا سارىلداپ كەپ قۇيعان ساعاسى ەشقاشاندا سۋ المايدى.