قازاقتىڭ قارا سابىنى جايلى نە بىلەمىز؟
دالاسى قالاي تازا بولسا، ءۇي - ءىشى دە سونداي رەتتى، ويۋلى سىرماعى قاعۋلى، تۇسكيىز، شىمىلدىعى جۋۋلى تۇراتىن. اسىرەسە، حالىق ءوزى قولدان جاسايتىن قارا سابىنى كىردى كەتىرۋىمەن، ەمدىك قاسيەتىمەن، ۇنەمدىلىگىمەن ەرەكشە. بۇگىندەرى ۇمىت بولىپ بارا جاتقان بۇل سابىندى جاساۋدىڭ ءوزى وڭاي شارۋا ەمەس.
قارا سابىندى جاساۋدىڭ بىرنەشە كەزەڭى بار. اۋەلى، سارى كۇزدە بۋىنى ءپىسىپ، ساباعى قاتايعان الابوتانى ءبىر جەرگە جيناپ ورتەيدى. كەيىنىرەكتە كۇنباعىستى سوعىپ العان سوڭ، ونىڭ قاپاعىن كەپتىرىپ، سونىڭ دا كۇلىن پايدالاناتىن بولدى. الابوتانىڭ كۇلىن سۋىتىپ، كەندىر قالتاعا سالادى.
اسىرەسە، كەسەك - كەسەك بوپ ۇيىعان كۇل قورىتپاسىنان ساقار كوپ شىعادى. كۇلىڭ قانشا كوپ بولسا، سونشا جاقسى، سەبەبى، ءتورت - بەس قالتا (داعار) كۇلدەن، جارتى قالتا ساقار الىنادى. قالتاداعى كۇلدى شيدەن جاسالعان شىپتانىڭ ۇستىنە جۇقا بۇل جايىپ، اينالاسىن كەنەۋلەپ، ويىققا توگىپ، استىنا ۇلكەن تەگەنە قويادى، كۇلدىڭ ۇستىنەن ساقىلداپ قايناعان سۋدى قۇيادى. سول كەزدە كۇلدىڭ ءسولى، ءنارى سۋمەن بىرگە اعىپ، تەگەنەگە جينالادى. سول سۋدى تۇنىتىپ، استىنداعى تۇنباسىنا قوسپاستان مايلانعان قازانعا قۇيىپ قايناتۋ كەرەك. ءنىلى سورعىعان كۇلدى اۋىستىرىپ، جاڭالاپ، استىنداعى جينالعان سۋدى تۇندىرىپ، مايلانعان قازانعا دەر ۋاقىتىندا قۇيىپ الۋ كەرەك.
قاراعاي، قايىڭ، توراڭعى سەكىلدى ءبىر قالىپتى مازداپ جاناتىن اعاشتارمەن قايناعان كۇلدىڭ سۋى قۇرعاق ساقارعا اينالادى. ءتورت - بەس قازان كۇلدىڭ ءسولدى سۋىنان جارتى قازان ساقار جيناۋعا بولاتىنىن ەسكەرسەڭىز، قىرۋار ەڭبەكتىڭ جەمىسى ارقىلى كەلەتىنىن باعامداي بەرىڭىز. مۇندا ەسكەرەتىن ءبىر جايت، كۇنباعىستىڭ ياكي الابوتانىڭ كۇلى بولسا دا، ونىڭ ۇستىنەن قۇيعان سۋمەن اعاتىن اشى ءنىلى كوبىرەك بولعانى وتە ماڭىزدى.
ادەتتە، تەگەنەدەگى كۇل سۋىنىڭ ءتۇسى قىزىلكۇرەڭ بوياۋعا جۋىق. ونى قايناتۋ بارىسىندا، العان ساقارىڭىز مايدا، ۋىتتى بولادى. بۇل ءوزارا قوسپالار ارقىلى اجىراتۋ ءادىسى. بۇرىنعى اپالارىمىز كۇز كەلسە بولدى، الابوتانى ورتەپ، نەعۇرلىم كوبىرەك ساقار جيناۋعا ۇمتىلاتىن. سەبەبى، العان ساقارى ءبىر جىل بويى سابىن جاساۋعا جەتۋى كەرەك.
قارا سابىننىڭ ەمدىك قاسيەتىنە كەلەر بولساق شيپاگەر ماماندار «كوبىندە كەزدەسەتىن ىلمە، شەتپەگە دە قولدانىلادى. قارا سابىننان ءبىراز قىرىپ الىپ، بالانىڭ ارقاسىن ىسىپ تارايمىز. ونى دەنەگە جاعىپ، ءبىراز سىڭىرگەنشە سىلاپ- سيپايمىز. سىرتىن تابيعي، ماقتادان جاسالعان شۇبەرەكتەرمەن وراپ تاستايمىز. ءسويتىپ، ەت پەن تەرىنىڭ ورتاسىنداعى جەلدى كەتىرىپ، شەتپە، ىلمە بولعان ادامداردى ەمدەۋگە بولادى.
ءتۇرلى تەرى اۋرۋلارى، سيىر تەمىرەتكىسى دە ەت پەن تەرىنىڭ ورتاسىنداعى ازىقىق جەتىسپەۋىنەن، جۇيكە- جۇيەنىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەمەۋىنەن تۋىندايدى. اۋرۋدىڭ اسقىنباعان جاعدايىندا قارا سابىنمەن شومىلدىرىپ دا، سىرقاتتى قۇلان- تازا ايىقتىرۋعا بولادى» - دەيدى.
سابىن جاساعان كۇن وتباسى ءۇشىن ۇلكەن مەرەكە سىندى. بۇل ءوزى ميحناتى كوپ جۇمىس بولعاندىقتان ءارى كىم كورىنگەن جاساي بەرمەيتىندىكتەن، اۋىل جۇرتشىلىعى كىم سابىن جاساسا سوعان سالەم ايتا كەلىپ، سابىن قالاپ - سۇرايتىنى بار. قازانداعى سابىندى ۇلكەن شۇبەرەكتەرگە ءارتۇرلى دەڭگەيدە وراعان سوڭ، قازاننىڭ تۇبىندە قالعان ازىراق بولىگىن كىشكەنتاي عىپ، ادەمىلەپ دومالاقتاپ، بالالارعا ساقتايدى. مۇنى بۇزاۋشىق دەپ اتايدى. بۇزاۋشىق بالانى شومىلدىرعاندا ىستەتىلەدى. مىناۋ سەنىڭ بۇزاۋشىعىڭ دەپ، قىز بالالارعا مەنشىكتەپ بەرەتىن دە ءداستۇر بولعان.
كەيدە كورشى - قولاڭنىڭ كەلىندەرى قاسىنا جاس بالاسىن ەرتىپ كەلەتىندىكتەن، بالاسىنا ارنايى بۇزاۋشىق جاساپ تا بەرەتىن بولعان. اۋىل - ايماق سابىن سۇراپ كەلسە، وزىنەن ارتىلعانىن بەرۋ داعدىلى ءىس.
دەرەككوزى: "پ ت" توپتاماسىنان