ەمدىك شوپتەر: جان مەن ءتان تەراپياسى
سونداي- اق، كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ الدىن الىپ، ەمدەۋگە اسەر ەتەتىنىن دالەلدەدى. ەلىمىزدە دارىلىك وسىمدىك ءتۇرى وتە كوپ. اتاپ ايتساق، ارشا، التىن تامىر، جولجەلكەن، جۋسان، يتمۇرىن، ت. ب. شوپتەردىڭ كەز كەلگەن اۋرۋدى جازاتىن ەمدىك قاسيەتى بار.
التىن تامىر بۇل - ساباعى تىك وسەتىن، كوپ جىلدىق ءشوپ تەكتەس وسىمدىك. دارىلىك شيكىزات رەتىندە 2,5-3 -جىلعا دەيىن شيپالىق قاسيەتىن جويمايدى. التىن تامىردىڭ قۇرامىنداعى ەكستراكت اعزانىڭ دەنە جۇمىسىنا شىدامدىلىعىن ارتتىرادى، جۇرەك- قان تامىرلارى جۇيەسىن جاقسارتادى، جوعارعى جۇيكە جۇيەسىنىڭ ىرعاعىنا جاعىمدى اسەر ەتەدى، قان قىسىمىن رەتتەيدى. ونى ورنىمەن قولدانباسا، كەيبىر ادامداردىڭ قان قىسىمىن ارتتىرىپ جىبەرەدى.
ارشا - ارشا بيىكتىگى 1-3,5 مەتر، قىسى- جازى كوگەرىپ تۇراتىن، بۇتالى وسىمدىك. حالىق ەمىندە ارشا جەمىسى نەسەپ ايدايتىن جانە قۋىقتىڭ قابىنۋىن باساتىن ءدارى رەتىندە قولدانىلىپ كەلەدى. سونداي- اق، ارشامەن ءتىس تازالاۋ پايدالى.
دەرمەنە جۋسان - جۋساندى ىشەك قۇرتى اۋرۋىنا قارسى قولدانعان. بابالارىمىز بۇل وسىمدىكتى اتام زاماننان بەرى شەت ەلدەرگە ساۋدا كەرۋەندەرى ارقىلى كوپ مولشەردە جىبەرىپ وتىردى. قارا جۋساننىڭ تامىرىن تابەت اشۋعا، ىشەك، اسقازان، باۋىر، ءوت قالتاسى اۋرۋىنا پايدالانادى.
يتمۇرىن - يتمۇرىن جەمىسىنىڭ قۇرامىندا س، ك، ر، ە، ۆ توبىنداعى دارۋمەندەر، كاروتين، قانت، ليمون، الما قىشقىلدارى، ازداعان مولشەردە بەلوك، ماي، گليكوزيدتەر بار. يتمۇرىن جەمىسى، تۇنباسى مالعا دا، ادامعا دا وتە پايدالى.
جالبىز - ەرىن گۇلدىلەر تۇقىمداسى، حوش ءيىستى، كوپ جىلدىق، كەيدە ءبىر جىلدىق شوپتەسىن وسىمدىك. جالبىزدىڭ جاپىراعىندا مەنتول بار. بۇل وسىمدىكتەن جاسالاتىن دارىلەر جۇرەك، ءوت جولدارىن ەمدەۋگە شيپالى. ول جاعىمدى ءيىس بەرەتىن ءارى انتيسەپتيكالىق زات رەتىندە سۇيىق دارىلەردىڭ، ءتىس تازالىعىش ۇنتاقتاردىڭ قۇرامىنا كىرەدى.
جولجەلكەن - جولجەلكەن الماتى وبلىسىنىڭ بارلىق جەرلەرىندە وسەدى. ونىڭ قۇرامىندا ادام اعزاسىنا قاجەتتى كوپتەگەن زاتتار بار. ءدارى ماقساتىندا جولجەلكەننىڭ جاپىراقتارى، ساباقتارى، ۇرىعى جانە تامىرلارى پايدالانىلادى. جاپىراقتارىن ماۋسىم- شىلدە ايلارىندا جينايدى. جاپىراقتاردى كولەنكەلى اشىق اۋادا، جەلدەتكىشى بار ۇيدە جايىپ كەپتىرەدى.
جۇپارگۇل بۇل وسىمدىك برونحيت، پنيەۆمونيا كەزىندە قاقىرىق ءتۇسىرۋ ماقساتىندا قولدانادى. باسقا شوپتەردىڭ قوسىندىسىمەن ءبرونحيالدى استمانى دا ەمدەۋگە قولدانادى. جۇپارگۇل تۇنباسىنان ەكزەما، قىشىما دەرماتوز، فۋرۋنكۋلەز، ءىرىڭدى ىسىك، دياتەز كەزدەرىندە كومپرەسس نەمەسە شيپالىق ۆاننا جاساعان دۇرىس. باس ءجيى اۋىرعان كەزدە دە جىلى قايناتپاسىمەن باستى جۋعان ابزال. ءبىراق، جۇپارگۇلدەن جاسالعان تۇنبالاردى ەكىقابات ايەلدەرگە، سوزىلمالى گاستريتتىڭ گيپەراتسيدتىك ءتۇرى كەزىندە، اسقازان نەمەسە ۇلتابار جارالارى بارلارعا، گيپەرتونيكالىق اۋىرۋى بارلارعا ىشۋگە بولمايدى.
قازىرگى كەزدە اۋرۋدى وسىمدىكتەرمەن ەمدەۋ ءۇي جاعدايىندا قولايلى بولا باستادى. «مىڭ تەڭگە تۇراتىن ءدارى شارباعىڭنىڭ ءدال تۇبىندە ءوسىپ تۇر» دەگەن حالىق دانالىعى بەكەر ايتىلماعان. ءدارى- دارمەك جاساۋ ىسىندە وسىمدىكتەردىڭ الاتىن ءرولى اسا زور.
Massaget.kz