ۋفادا قازاق زيالىلارىنا ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلادى
ۋفا دەگەندە ءتىلىمىزدىڭ ۇشىنا ەڭ الدىمەن «عاليا» مەدرەسەسى كەلەرى انىق. زەرتتەۋشىلەردىڭ دەرەگىنە قاراعاندا، 1906-1919 -جىلدارى ۋفاداعى «عاليا» مەدرەسەسىندە جالپى سانى 154 قازاق ۇلانى ءبىلىم العان ەكەن. ولاردىڭ ىشىندە ەلگە تانىمال ماعجان جۇمابايەۆ، بەيىمبەت مايلين، نۇعمان مانايەۆ، جيەنعالي تىلەپبەرگەنوۆ، احمەت مامەتوۆ، بەكمۇحامەد سەركەبايەۆ بار.
«عاليا» شاكىرتتەرى ءوز زامانىنىڭ وزىق ويلى جاستارى بولعان. ولار 1913-1918 -جىلدار ارالىعىندا قولجازبا «ساداق» جۋرنالىنىڭ 40 شاقتى سانىن شىعارعان. مەدرەسە شاكىرتتەرى سول كەزدەرى قازاق تىلىندە جارىق كورگەن باسىلىمداردىڭ بارىنە حابار- وشار، ماقالا جازىپ، قازاق بالالارىنىڭ ساۋات اشۋى ءۇشىن الىپپە كىتابىن شىعاردى. توڭكەرىستەن كەيىن وقۋ جۇيەسى قوجىراي باستاعان تۇستا ەل ىشىندە مۇعالىمدىك كۋرستار ۇيىمداستىرىپ، قازاق ەلىن اعارتۋعا بەلسەنە ارالاستى.
ايگىلى مۇحتار اۋەزوۆ «عاليا» مەدرەسەسىندە وقىعان جاستاردى - «قازاقتىڭ ەرتە ويانعان توبى» دەپ باعالاعان ەدى.
«قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى ماعجان جۇمابايەۆ پەن قازاق پروزاسىنىڭ مايتالمانى بەيىمبەت مايليننىڭ ۋفاداعى «عاليا» مەدرەسەسىن بىتىرگەنىنە 100 جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى. ولاردان كەيىن دە قانشاما قازاق ستۋدەنتى ۋفا قالاسىندا ءبىلىم الدى. سولاردىڭ ءبىرى - ءبىز. تاريحى تەرەڭ قالادا وقىپ ءجۇرىپ، ءبىر عاسىر بۇرىن مۇندا وقىعان اتالارىمىزعا ەسكەرتكىش تاقتا ورناتۋدى وزىمىزگە مىندەت ءھام پارىز دەپ سانادىق» ، - دەيدى بۇگىندە م. اقموللا اتىنداعى باشقۇرت مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيستراتۋراسىندا وقىپ جۇرگەن ورالدىق ءالي ءنابي مەن ايبولات سەرىكجانوۆ.
قازاق زيالىلارى تۇلەپ ۇشقان «عاليا» مەدرەسەسى بۇگىندە - رەسەي يسلام ۋنيۆەرسيتەتى. عيمارات تاريحي ەسكەرتكىش رەتىندە ۇكىمەت قورعاۋىنا الىنعان. وسى وقۋ ورنىنىڭ قابىرعاسىندا شاحيزادا بابيچ، عالىمجان يبراگيموۆ سىندى تاتار، باشقۇرت زيالىلارىنا ارنالعان تاقتايشالاردى كورىپ، « ءبىزدىڭ قازاق زيالىلارىنا وسىنداي تاقتانى نەگە ورناتپاسقا؟ !» دەگەن وي اۋەلى ورالدىق جاندوس حامزاعا كەلىپتى. ءسويتىپ بۇكىل قازاققا تانىمال ماعجان مەن بەيىمبەتتىڭ اتى- ءجونى جازىلعان ءمارمار تاقتانى ورال قالاسىندا ءوز قارجىسىنا جاساتىپ، ۋفاعا الىپ بارعاندا، كۇتپەگەن قيىندىققا كەزدەسكەن. ياعني، مۇنداي تاقتانى مەملەكەت قورعاۋىنداعى عيمارات قابىرعاسىنا ورناتۋ ءۇشىن مۋنيتسيپالدىق بيلىكتىڭ ارنايى شەشىمى قاجەت بولاتىنىن ءبىزدىڭ جاستار ەسكەرمەي قالىپتى.
«مىنە، جىلعا تاياپ قالدى، ءبىز قالا باسشىلىعىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتىرمىز. ءوز جولىمىزدى جوندەپ، ورال قالاسىنداعى باتىس قازاقستان وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى اتىنان ءوتىنىش حات اكەلدىك. ول حات قازىر ۋفا قالاسى اكىمدىگىندە قارالۋدا. بۇل ىسكە تاريحي عيماراتتىڭ قازىرگى يەسى - رەسەي يسلام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى مۋرسال البەرت ۇلى بارىنشا قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىر. جالپى، باشقۇرت اعايىنداردىڭ قازاققا ىقىلاس- پەيىلى دۇرىس» ، - دەيدى ءالي ءنابي.
ۋفادا وقىپ جاتقان بۇگىنگى قازاق جاستارىنىڭ دا ىزدەنىمپازدىعىنا، ۇلتجاندىلىعىنا ريزا بولماسقا بولمايدى. ستۋدەنت بولسا دا ۋفاداعى مادەني- عىلىمي ورتاداعى ءىس- شارالارعا دا بەلسەنە اتسالىسىپ جۇرەدى. ولار بوس ۋاقىتىندا باشقۇرتستان مەملەكەتتىك ارحيۆىندە ساقتالعان قازاق تاريحىنا قاتىستى قۇجاتتاردى زەرتتەپ، ۋفاداعى كونە مۇسىلماندار قورىمىنان كىشى ءجۇزدىڭ حانى نۇرالى ءابىلقايىر ۇلىنىڭ زيراتىن ىزدەستىرىپ جاتىر. «ءار قازاق جوقتاۋشىسىز قالماسىن!»، - دەيدى ولار.