ءومىردىڭ ءوزى قارىزبەن ولشەنەتىن كەزەڭ - الەم الاپات داعدارىس قارساڭىندا ءتۇر

استانا. قازاقپارات - الەمدىك ەكونوميكاعا تاعى داعدارىس قاۋپى ءتونىپ تۇر.

سەبەپ - ۇكىمەتتەردىڭ، كاسىپكەرلەردىڭ، حالىقتىڭ قارىز مولشەرى تىم ۇلعايىپ كەتكەن. كەيبىر جەكەلەگەن مەملەكەتتەردىڭ بانك سەكتورى تۇتاس حالىقارالىق قارجى جۇيەسىنە قاتەر توندىرەتىن جاعدايعا دەيىن جەتكەن.

جاھانداعى قارىز مولشەرى 233 تريلليون دوللاردان اسىپ كەتتى. ادامزات قارىزبەن ءومىر سۇرۋگە بوي ۇيرەتىپ، ادەتكە اينالدىردى. حالىقارالىق ەسەپ ايىرىسۋ بانك ساراپشىلارى كەلتىرگەن مالىمەتكە قاراعاندا، قىتاي، گونكگونگ جانە كانادا قارىزعا باتۋ قاتەرىنە تەز ۇشىرايتىن ەلدەردىڭ قاتارىندا كوش باسىندا تۇر.

ماسەلەن، كانادالىقتاردىڭ ءوزى بانككە 1,8 تريلليون دوللار قارىز. ياعني، ءبىر كانادالىق ازاماتقا شاققاندا (يپوتەكالىق قارىزىن ەسكەرمەگەندە) 22,8 مىڭ دوللاردان اينالادى. بۇل ءوز كەزەگىندە اتالعان ەلدىڭ بانك سەكتورىن « مۇرتتاي ۇشىرۋى» مۇمكىن قاتەرلى كورسەتكىشكە اينالىپ وتىر. ەگەر ەكونوميكاداعى قولايسىزدىققا قارسى شارالار قولدانىلماسا، قولدانعان كۇننىڭ وزىندە ودان وڭدى ناتيجە شىقپاسا، كانادا ەلى كوپ ۇزاماي داعدارىسقا ۇشىرايدى.

وسىعان ۇقساس جاعداي قىتايدىڭ باسىندا دا بار: وتكەن جىلى S جانە P جانە Moody's حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرى قىتايدىڭ ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان نەسيەلىك رەيتينگىسىن تومەندەتكەنى بەكەر ەمەس. نەسيە كوبىرشىگى امەريكالىقتار مەن بەلگيا، وڭتۇستىك كورەيا، اۆستراليانىڭ ەكونوميكاسىنا دا كولەڭكەسىن تۇسىرگەن. ءبىر عانا ا ق ش- تىڭ سىرتقى قارىزى 21 تريلليون دوللارعا جەتكەن.

الەمدەگى ەڭ الىپ دەرجاۆانىڭ تۇبىنە جەتەتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى رەتىندە ونىڭ وسى شەكتەن تىس قارىزى اتالىپ ءجۇر. « ينفلاتسيانىڭ كەسىرىنەن نەمەسە قارىزدىڭ كەشىرىلۋى ويلاماعان جەردەن عالامدىق قارجى داعدارىسىنا اپارىپ سوقتىرۋى مۇمكىن»، - دەدى الەمدىك ەكونوميكانىڭ قازىرگى جاي-كۇيىن باعامداعان ساراپشىلار.

قازىرگى ۋاقىتتا جاھانداعى قارىز مولشەرى 233 تريلليونعا جەتسە، وسىدان نەبارى 17 جىل بۇرىن عانا، ياعني، 2000 - جىلى بۇل كورسەتكىش 87 تريلليون دوللاردان اسپاپ ەدى. ياعني، ساناۋلى جىلداردىڭ ىشىندە ءۇش ەسە ارتقان. وتكەن جىلى جاھانداعى قارىز مولشەرى الەمدىك جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 27 ن قۇراعان بولاتىن. ال 2015 - جىلى - "5.

ساراپشىلار بۇل اپاتقا الىپ كەلەتىن جاعىمسىز قۇبىلىستى، ياعني، عالامدىق قارىز مولشەرىنىڭ از جىلدىڭ ىشىندە وسىنشالىق شاپشاڭ ءوسۋىن رەتتەۋ ستاۆكىلەرىنىڭ وتە تومەندىگىمەن بايلانىستىرىپ ءتۇسىندىرىپ وتىر.

2008 - جىلى الەمنىڭ كوپتەگەن ورتالىق بانكتەرى ۇلتتىق ەكونوميكانى قولداۋ ءۇشىن ستاۆكىنى تومەندكەن بولىپ شىقتى. ورتالىق بانكتەر جۇمساق  ا ق شا ساياساتىنان باس تارتپايىنشا جاعداي تۇزەلمەيدى. وسىدان كەيىن ستاۆكىنى كوتەرىپ جىبەرسە، بۇل قارىز الۋشىلاردىڭ قارىزدى قايتارۋىندا پروبلەما تۋدىرادى.

رەسەي بانكى قارجى ۇيىمىنىڭ بۇرىنعى جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى كونستانتين كوريشەنكونىڭ پىكىرى وسىنداي.

ءسوز ورايى كەلگەندە ايتا كەتۋ كەرەك، ادەتتە الەمدىك قارجى داعدارىسى ا ق ش-تان باستاۋ الىپ جاتادى. ساراپشىلاردىڭ پيتۋىنشا، وسى جولى دا ا ق ش الەمدىك داعدارىسقا سەبەپ بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى، ا ق ش- تىڭ سىرتقى قارىزى الدەقاشان ماكيسمالدى شەگىنەن اسىپ كەتكەن، ەكىنشىدەن،  ا ق ش بيۋدجەتىنىڭ تاپشىلىعى رەكوردتىق دەڭگەيگە، ياعني، قاتەرلى دەڭگەيگە جەتكەن. اق ءۇي قوجايىنى دونالد ترامپنىڭ كورپوراتسيالار ءۇشىن سالىقتى ازايتقانى دا بۇعان سەپ بولىپ وتىر. بيىلدىڭ وزىندە اتلانت مۇحيتىنىڭ ارعى جاعىنداعى الىپ ەلدە بيۋدجەت تاپشىلىعى 1 تريلليون دوللاردان اسادى. ادەتتە جىل سايىن ارى كەتكەندە 150-200 ميلليارد دوللاردان اسپايتىن بيۋدجەت تاپشىلىعى.

ارزان نەسيەنىڭ كۇنى باتۋعا تاياۋ. بيىل  ا ق ش-تىڭ فەدەرالدى رەزەرۆى ستاۆكانى بىرنەشە ەسەگە كوتەرۋگە بەل بايلاپ وتىر. وزگە ەلدەر دە  ا ق ش-تىڭ ىزىمەن جۇرەتىنى بەلگىلى. ويتكەنى، الەم قارجىسى دوللارعا بايلانعان.

رەسەيلىك « فيناما» ساراپشىسى الەكسەي كورەنيەۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، جاقىن قالعان الداعى داعدارىستىڭ اۋىرلىعى مەن ۇزاقتىعى جانە سالدارى الەمدىك ەكونوميكانىڭ قارىز مولشەرىنە بايلانىستى ءوربيدى.

وسى ورايدا مىنانى ەستەرىڭىزگە سالا كەتكەندى ءجون كورىپ وتىرمىز: ەل بيلىگى مەن حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ داعدارىسدىڭ الدىن الۋ مەن قارسى تۇرۋ شارالارى شەكتەۋلى - پايىزدىق ستاۆكا، ناشار اكتيۆتەردى سۇراپتاۋ، ەڭبەك نارىعىنا، تۇتىنۋشىلار سەكتورىنا ىقپال ەتۋ، ت. ب. بولدى.

تاعى ءبىر جولى - G20، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى، ت. ب. حالىقارالىق ۇيىمدار كۇش بىرىكتىرىپ، ەكونوميكاسى كەنجەلەپ قالعان كەدەي ەلدەردىڭ قارىزىن كەشىرۋ جولدارىن قاراستىرۋ دا داعدارىستى جەڭىلدەتۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.

ساراپشىلاردىڭ تاعى ءبىر قاۋىپتەنەتىن تۇسى داعدارىسقا بايلانىستى: ەكونوميكالىق پروبلەمانى شەشە الماعان بيلىكتىڭ دەنى ساياسي تەتىكتەرگە جۇگىرەدى، اتاپ ايتقاندا، سانكسيا سالۋ، جانجال تۋدىرۋ، ارانداتۋ، ساۋدا سوعىسى، ت. ب. بۇل داعدارىستى شەشپەيدى، كەرىسىنشە شيەلەنىستىرەدى.

islam.kz