قوستانايداعى «كوكپار تارتار قۇستوبە» تۋرالى نە بىلەمىز - فوتو، ۆيدەو

قوستاناي. قازاقپارات - كونەكوز قاريالاردىڭ ايتۋىنشا، ناۋرىز تويىن مەرەكەلەۋگە توبىل- تورعاي ءوڭىرى ەرتە كەزدەن-اق ايرىقشا ءمان بەرگەن.

ماسەلەن، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە اۋىل ادامدارى ءبىر قىراتقا جيىلىپ، ات شاپتىرىپ، كوكپار ويناتقان دەسەدى. سونداي قاسيەتتى مەكەندەردىڭ ءبىرى - قۇستوبە.

قازىرگى قۇستوبە ەلدى مەكەنى امانگەلدى اۋدىنىنا قاراستى قۇمكەشۋ اۋىلىنان 7 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان. حالىق اۋزىندا «قۇستوبە»، «قىش توبە»، «زەر تاس» دەگەن اتاۋلار بار. اۋدان تۇرعىنى، 86 جاستاعى دامەش ءابدىراحمان قىزىنىڭ ايتۋىنشا، قۇستوبە قىراتى ەرتەرەكتە ناۋرىز تويىن وتكىزەتىن مەكەننىڭ ءبىرى بولعان.

  


  

«قۇستوبە قىراتى - ءبىزدىڭ اتالارىمىزدىڭ ناۋرىز مەيرامىن وتكىزگەن باستى ورنى. ول ۋاقىتتا قاريالار 22 ناۋرىزدى « قىزىلباس كۇنى» دەپ اتايدى ەكەن. وسى كۇنى ولار قۇستوبەگە بارىپ، كوكپار تارتىپ، بايگە ۇيىمداستىرادى ەكەن. كوكپار تارتۋ سول ماڭنان ارىدە، شامامەن 3-4 شاقىرىم جەردەگى زەرتاس دەگەن توبەدەن باستالادى. سەركەنى ءبىرىنشى كوتەرگەن سالىمشى قۇستوبەگە دەيىن جەتىپ، ءبىر بايشىكەشتىڭ نەمەسە باسقارمانىڭ ءۇيىنىڭ الدىنا اكەلىپ تاستاعان. كەيىن سەركە اكەلگەنگە ءۇي يەسى قۇرمەت كورسەتىپ، سىي بەرگەن دەسەدى»، - دەيدى دامەش اجەي.

 

كورگەندە كەيدە بارىپ قۇستوبەنى،

بويىما ول ەرەكشە كۇش بەرەدى.

ساعىنىپ باۋىر باسقان سارى بەلىن

كوكتەمدە سالىپ ۇرىپ قۇس كەلەدى.

 

تۇرامىن قۇستوبەنىڭ بەلەسىندە،

بۇلتتارعا بوي سوزامىن تەڭەسۋگە.

وسىنشا مەنى كوككە بيىكتەتكەن

تۇرادى ءاردايىم دا ەل ەسىمدە.

بۇل - بەلگىلى اقىن بايداق مولداشەۆتىڭ «قۇستوبە» پوەماسىنان ءۇزىندى. ەل اراسىندا اتاعى جايىلعان، تالاي بايگەنىڭ الدىن بەرمەگەن تۇلپارلار كوكشاعىر مەن قايقى تورى دا وسى قۇستوبەدەن شىققان. سونداي-اق، حالىق اراسىندا «كوكپار تارتار قۇستوبە» دەگەن ءان قالعان.

وسىعان ۇقساس وقيعانى بەلگىلى ولكەتانۋشى ءشوپتىباي بايدىلديننىڭ دە اۋزىنان ەستىدىك. ونىڭ سوزىنشە، ۇلى جىلانشىقتىڭ بويىنداعى ناۋرىز تويى كوكپار ويىنىمەن باستالاتىن.

«مەنىڭ اكەم ءبايدىلدا 1893 -جىلى تۋعان. اكەم جاس كەزىنەن كوكپارعا ءتۇسىپتى. ناۋرىز مەرەكەسىندە وتەتىن كوكپارعا تەك ايعىرلار قاتىستىرىلادى ەكەن. توسىنە قوس تارتپا، ومىلدىرىك تاعىنعان ەكى ايعىر ورتاعا شىعارىلادى. قاتار تۇرىپ، سالىمشىلار تاقىمعا باسادى. نوقتادان شىلبىردى وتكىزىپ، قالعان قاتىسۋشىلار ەكى جاققا كەرەدى. كوكپاردى قاي جاعى تارتىپ الادى، جەڭىس سولاردا. سالىمدى جۇلىپ الىپ كەتكەن جاق اۋىل بايلارىنىڭ ءۇيىنىڭ الدىنا تاستايدى. ءوز كەزەگىندە ءۇي يەسى كادە ۇسىنادى. ول كەزدە تەك سەركەنىڭ تەرىسىن عانا سالعان. سەبەبى، ول جىرتىلمايدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ولكەتانۋشى.

 

ءشوپتىباي بايدىلدين ايتقانداي، 1913 -جىلعى مال ساناعى بويىنشا، جىلانشىقتىڭ ءبىر وزىندە 25 مىڭعا تارتا جىلقى بولعان. سول سەبەپتى، توبىل- تورعاي بويىن جايلاعان قازاقتىڭ ناۋرىز تويى ات بايگەسى، ارقان تارتىس، كوكپارسىز وتپەگەن.

ناۋرىز مەيرامى قازاقستاندا 1988 -جىلدان باستاپ رەسمي تويلانىپ كەلەدى. تومەندەگى بەينەجازبا توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا تۇسىرىلگەن. وعان قاراپ، سول ۋاقىتتا جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ۇلىق مەرەكەنى اۋىل- اۋىل بولىپ تويلاعانىن كورۋگە بولادى.

اۆتور: قاسقىرباي قويشىمانوۆ