قىتايدىڭ تۇڭعىش جاساندى جەر سەرىگىن ۇشىرۋعا اتسالىسقان قازاق عالىمىن بىلەسىز بە؟ - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ
شىڭجاڭ ولكەسىنەن بىلتىر 4500 - گە جۋىق كونە مادەني جادىگەرلەر تابىلدى - «جەنمين جيباو» (People Daily)
2017 -جىلى شىڭجاڭنىڭ ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسياسى تابىستى جۇمىستار اتقاردى. ولار قازبا اۋماعى 7410 شارشى مەتر بولاتىن، 927 كونە قورىمنان 4500-گە جۋىق مادەني جادىگەرلەر قازىپ الدى، دەپ حابارلايدى kazakh.people.com.cn سايتى.
اتالعان دەرەككوزدىڭ مالىمەتىنشە، وتكەن جىلى شىڭجاڭداعى جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ بارىسىندا التاي ايماعىنىڭ جەمەنەي اۋدانىنان «تۇڭتيانتۇڭ» ەسكى جۇرتى تابىلعان بولاتىن. بۇل 2017 جىلعى قىتاي ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىندا انىقتالعان 6 ۇلكەن تاريحي ماڭىزى بار نىساننىڭ ءبىرى بولىپ باعالاندى.
«ءۇرىمجى قالاسىندا 2017 -جىلعى شىڭجاڭنىڭ ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ ءبىر جىلدىق ناتيجەسى قورتىندىلانعان القالى جيىن ءوتتى. اتالعان شاراعا شىڭجاڭ مادەني مۇرالاردى زەرتتەۋ ورتالىعى، قىتاي قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ ارحەولوگيا زەرتتەۋ ورتالىعى، بەيجىڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ارحەولوگيالىق مادەني مۇرا - مۇراجاي ينستيتۋتى سەكىلدى ءتۇرلى زەرىتتەۋ ورىندارىنىڭ ماماندارى قاتىستى. ولار جيىن بارىسىندا وزدەرى باسقارعان نەمەسە قاتىسقان ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ ناتيجەلەرى مەن قازبا نىساندارى جونىندە بايانداما جاسادى. وسى جىلعى ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ باسىم بولەگى كونە تاس قۇرالدار ءداۋىرى، قىتايدىڭ حان - تاڭ ديناستياسى مەن قۇبىلاي حان قۇرعان يۋان پاتشالىعى كەزەڭدەرىنەن سىر شەرتەتىن تاريحي نىساندار بولىپ تابىلادى»، - دەپ جازادى People Daily.
موڭعولياداعى قانداسىمىز دزيۋدودان وتكەن رەسپۋبليكالىق جارىستا قولا مەدال ەنشىلەدى - kaznews.mn
موڭعوليا استاناسى ۇلانباتىردا وتكەن جاستار اراسىنداعى ەل بىرىنشىلىگىندە، 90 كەلى سالماقتا سىنعا تۇسكەن دزيۋدوشى جاندوس بولاشاق ۇلى قولا مەدال الدى، دەپ جازادى KAZNEWS اقپاراتتىق پورتالى.
1999 -جىلى بايان- ولگەي ايماعىندا تۋعان قانداسىمىز، دزيۋدوشى جاندوس بولاشاق ۇلى KazNews تىلشىسىنە سۇحبات بەرىپ، الداعى جوسپارلارىمەن بولىسكەن ەكەن.
«بۇل جولعى جارىسقا جاقسى دايىندالدىم. ورتالىق سپورت كەشەنىندە جاتتىقتىرۋشىم ش. دوجو، ت. ەنحتسەتسەگ ۇستازداردىڭ وقۋ- جاتتىعۋ جيىندارىندا ۇيرەتكەن جاتتىعۋلارى مەن تاپسىرمالارىن ءبارىن ورىندادىم. ازداپ تاجىريبەم جەتىسپەدى. مەملەكەتتىك «لاشىن» سەرىك بەردىمۇرات ۇلى اعامىز جاتتىعۋ كەزىندە كومەكتەسىپ، اقىل كەڭەسىن ايتىپ وتىرادى. قولا مەدالدى قاناعات تۇتتىم، شۇكىر دەيمىن. بۇل تەك باستاماسى عانا. الدا كوپتەگەن جارىستار بار. دزيۋدودان ستۋدەنتتەر اراسىنداعى ەل بىرىنشىلىگى، ەرەسەكتەر اراسىنداعى ەل بىرىنشىلىگى جانە سامبودان جاستار اراسىنداعى ەل بىرىنشىلىكتەرى بار. بۇل جارىستارعا 81 كەلى سالماقتا بەلدەسەتىن بولامىن. بۇيىرسا سوعان دايىندالامىن»، - دەيدى دزيۋدوشى جاندوس بولاشاق ۇلى KAZNEWS اقپاراتتىق پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىندا.
قىتايدا قازاق عالىمدارى تۋرالى جازىلعان «پاراسات» اتتى كىتاپ جارىق كوردى - قىتايدىڭ «ورتالىق حالىق راديوسى» (CNK)
قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسىنىڭ ورتالىعى ءۇرىمجى قالاسىندا قىتايداعى قازاقتار اراسىنان شىققان بىلىكتى ماماندار تۋرالى جازىلعان «پاراسات» اتتى ەڭبەكتىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى ءوتتى، دەپ حابارلايدى kazakcnr.com سايتى.
اتالعان اقپارات كوزىنىڭ جازۋىنشا، قىتاي ەلىندە تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ اراسىنان شىققان، عىلىم جولىندا بەلگىلى جەتىستىكتەرگە جەتكەن، ۇزدىك ماماندار تۋرالى جازىلعان «پاراسات» اتتى ەڭبەكتىڭ اۆتورى «شىڭجاڭ عىلىمي- تەحنيكا» گازەتى باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى باقىتحان ءبىلال ۇلى ەكەن. اۆتور كىتابىندا عىلىم سالاسىنداعى ۇزدىكتەردىڭ ەرشىمدى ەڭبەكتەرىن سارالاپ، ولاردىڭ ماماندىعى مەن جەتىستىكتەرى جايىندا جان- جاقتى تانىستىرىپ جازعان.
كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەر راسىمىندە ءسوز العان بەلگىلى تاريحشى، جازۋشى جاقىپ مىرزاقانوۆ، «پاراسات» كىتابىنىڭ جارىققا شىعۋى جاقسى ءۇردىس بولعانىن تىلگە تيەك ەتتى. «بۇل كىتاپ بىلىكتى قازاق ماماندارىنىڭ ەڭبەگىن باعالاپ، كوپشىلىك قاۋىمعا ناسيحاتتاۋمەن بىرگە، كەيىنگى بۋىن جاستارعا ۇلگى- ونەگە بولماق»، - دەيدى جاقىپ مىرزاقانوۆ.
ايتا كەتەرلىگى، تۇساۋكەسەر راسىمىنە قىتايدىڭ تۇڭعىش جاساندى جەر سەرىگىن ۇشىرۋعا اتسالىسقان اعا ينجەنەر گۇلادان سەكەن قىزى ارنايى شاقىرىلىپتى.
ول سول ۋاقىتتاردا عارىش اپاراتتارىنا پايدالانىلاتىن ەرەكشە بولشەك «تەرميستوردى» زەرتتەۋگە جەتەكشىلىك ەتكەن ەكەن. گۇلادان سەكەن قىزى «پاراسات» كىتابىندا «اعا ينجەنەردىڭ ەڭبەگى الەم اياسىندا» دەگەن تاقىرىپپەن تانىستىرىلعان.
«وتكەن كۇندەردىڭ ەستەلىگى ايتىلىپ، ەڭبەگىمىزدىڭ جۇرتقا ناسيحاتتالىپ، جاستارعا ۇلگى ەتىپ كورسەتىلىپ جاتقانىنا قۋانشتىمىز. كىتاپتا 80 نەن استام ماماندار تانىستىرىلىپتى. الداعى ۋاقىتتا حالقىمىزدان ءتىپتى دە كوپ ءبىلىمدى جاستاردىڭ شىعاتىنىنا سەنەمىن»، - دەيدى سالتاناتتى شارادا ءسوز الىپ، اقجارما تىلەگىن بىلدىرگەن گۇلادان سەكەن قىزى.
اتالعان ەڭبەكتە، ۇلتىمىزدىڭ ەرتەدەگى قۇرىلىس ونەرىنىڭ قۇندىلىقتارىن دۇنيە جۇزىنە تانىتىپ جۇرگەن، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى سەرجان حالىق ۇلى، حالىقارالىق اعىلشىن تىلىندەگى باسىلىمداردا تۇڭعىش رەت قازاقتىڭ ءداستۇرلى مەديتسينالىق اتاۋلارىن جاريالاعان، الەمدە العاش رەت تىلەرسەك زاقىمدالۋ وتاسىنان كەيىنگى قيمىلدىق ەمدەۋدى جۇزەگە اسىرعان مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور جاسارات جالەل ۇلى، حالىقارالىق دارەجەدەگى «قۇسجولى جۇيەسىندەگى تىعىز تۇماندىقتىڭ كەڭ كولەمدە قالىپتاسۋىن باقىلاۋ جانە زەرتتەۋ» عىلىمي جۇمىسىمەن اينالىسىپ جۇرگەن استرونوميا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى جارقىن ەسىمبەك ۇلى، جۇرەك- قان تامىر اۋرۋلارىن زەرتتەۋ- ەمدەۋ سالاسىنداعى ۇزدىك دارىگەر، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مۇقيات ورازحان ۇلى، 2008 -جىلعى حالىقارالىق حيميالىق ماتەريال قوعامى جاعىنان «ەڭ ۇزدىك 21 دوكتوردىڭ ءبىرى» بولىپ باعالانعان، امەريكا ماسساچۋسەتس جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى ينستيتۋتىنىڭ دوكتورى، تەحاس جاراتىلىستانۋ عىلىمدار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى نۇرشات نۇراجى ۇلى، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قىتاي مەملەكەتتىك باۋگاڭ ءبىلىم سىيلىعىنىڭ يەگەرى سەنباي دالاباي ۇلى، شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، بەلگىلى ماتەماتيك تۇردىبەك نۇردىبەك ۇلى سەكىلدى كوپتەگەن ءوز سالاسىنىڭ بىلىكتى، بىلگىر ماماندارى تانىستىرىلعان.
كولساي - تابيعاتتىڭ ءىنجۋى - TRT
قازاقستاننىڭ الماتى قالاسىنىڭ شامامەن 200 ك م شىعىسىندا، تيان-شان تاۋىنىڭ ەتەگىندە ورنالاسقان كولساي كولى - تابيعات سۇيەر وتاندىق جانە شەتەلدىك تۋريستەر ءۇشىن تارتىمدى جەرلەردىڭ ءبىرى، دەپ جازادى تۇركيا راديو تەلەديدار پورتالى.
«كولساي - الماتى قالاسىنا 200 ك م، شارىن شاتقالىنا جاقىن جەردە ورنالاسقان ءۇش كولدىڭ ورتاق ەسىمى. «سولتۇستىك تيان- شان تاۋلارىنىڭ ءىنجۋى» دەپ اتاعى شىققان كولسايدىڭ تابيعاتىنا ادامنىڭ كوزى تويمايدى، كوكپەڭبەك سۋىمەن بارشانى تاڭعالدىرادى. وسى ۋاقىتتارعا دەيىن كولگە جەتۋ قيىن بولعاندىقتان، اسا تانىلا قويماعان. ءبىراق سوڭعى كەزدەرى وتاندىق جانە شەتەلدىك تۋريستەر كوپ كەلەتىن جەرلەردىڭ بىرىنە اينالدى.
كولسايعا ساياحات تۋرلارىمەن نەمەسە ءوز مۇمكىنشىلىگىڭىزبەن كەلۋگە بولادى. 1700 مەتر بيىكتىكتە ورنالاسقان ءبىرىنشى كولگە كولىكپەن كەلۋ مۇمكىندىگى بار. 2250 جانە 2650 مەتر بيىكتىكتەگى ەكىنشى جانە ءۇشىنشى كولدەرگە جەتۋ ءۇشىن 9 جانە 6 كم ءجۇرىپ بارۋ كەرەك. بۇل كولدەرگە اتقا ءمىنىپ جەتۋگە دە بولادى. كولدەرگە باراتىن جولدا ءتۇرلى جەمىس جيناپ، بالىق اۋلاپ تاماشا ۋاقىت وتكىزۋ مۇمكىندىگى دە بار. كولگە جاقىن جەردەن قوناقۇيلەردە تابىلادى»، - دەپ جازادى TRT پورتالى.
پحەنچحاندا قازاق سپورتشىسى قىتاي قۇراماسى ساپىندا ونەر كورسەتتى - CCTV
قىتاي قۇراماسى ساپىنداعى 22 جاستاعى قازاق سپورتشىسى ارشىنعازى شاكەن ۇلى وڭتۇستىك كورەيانىڭ پحەنچحان قالاسىندا ءوتىپ جاتقان XXIII قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا ونەر كورسەتتى، دەپ حابارلايدى قىتايدىڭ CCTV تەلەارناسىنىڭ قازاق تىلىندە شىعاتىن kazakh.cctv.com سايتى.
ارشىنعازى شاكەن ۇلى بايراقتى باسەكەدە ەرلەر اراسىنداعى 1500 مەترگە كونكيمەن جۇگىرۋ سىنىندا ونەر كورسەتتى. قورتىندىسىندا، قانداسىمىز اتالمىش قاشىقتىقتى 1:50.16 ۋاقىتتا باعىندىرىپ، 35 سپورتشى اراسىنان 32-ورىندى قاناعات ەتتى. ارشىنعازى كەلەسى كەزەكتە 24 اقپان كۇنى پحەنچحان وليمپياداسىندا كونكيمەن جۇگىرۋدەن ەرلەر اراسىنداعى جاپپاي- ستارت باسەكەسىندە ونەر كورسەتەدى.
ارشىنعازى قىتايلىق ب ا ق- قا بەرگەن سۇحباتىندا جارىستا ءوزىنىڭ قوبالجۋعا بوي الدىرعانىن جاسىرمادى.
«بەيجىڭدەگى باسەكەدە 1 مينۋت 50.74 سەكۋند ناتيجەسىن كورسەتكەن ەدىم، بۇگىن سول ناتيجەنى جاڭالادىم. ارينە، وليمپيادا ويىندارىنا العاش قاتىسىپ وتىرعاندىقتان تولقۋ جانە قوبالجۋ سەزىمى بولدى. ەندىگى ماقسات الداعى باسەكەلەرگە دايىندالا ءتۇسۋ»، - دەدى قانداسىمىز.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، ارشىنعازى شاكەن ۇلى قىتايدىڭ شىڭجاڭ- ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسىندە قازاق وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول شىڭجاڭنىڭ كونكيمەن جۇگىرۋ قۇراماسىنا 2010 -جىلى قوسىلىپ، 1500 مەترگە جۇگىرۋدە قىتايدىڭ ىشكى بىرىنشىلىگىنىڭ جەڭىمپازى اتانعان.
قازاقستاندا ەكونوميكالىق داعدارىس اياقتالدى - «فارس» اقپارات اگەنتتىگى
قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەلدە ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ اياقتالعانىن حابارلادى، دەپ جازادى parstoday اقپارات اگەنتتىگى.
Fars حابار اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى رۋسلان دالەنوۆ باسپا ءسوز وتىرىسىندا ەلدەگى ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ اياقتالعانىن، وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ 4 پايىزدى قۇراعانىن، 2017 -جىلى وڭدەلەتىن ونەركاسىپتىڭ دامۋىن 5,1 پايىز دەپ اتاپ، وسى كەزەڭدە قازاقستاندا ءدارى ءوندىرىسىنىڭ 41,8 پايىزعا ارتقانىن حابارلادى.
«مينيستر ورىنباسارىنىڭ ايتۋى بويىنشا، وتكەن جىلى 11,2 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي ەكسپلۋاتاتسياعا بەرىلىپ، كۇرە جولدىڭ 4000-نان استام شاقىرىمى جوندەۋدەن وتكىزىلگەن. سونىمەن قاتار قازاقستاندىق 400 كومپانياعا ءارتۇرلى قولداۋ كورسەتىلگەن. قازاقستاننىڭ حالىقارالىق سالادا جاساعان مامىلەلەرىنىڭ كولەمى 2016 -جىلمەن سالىستىرعاندا 25 پايىزدان (69,5 ميلليارد دوللار)، ەكسپورتى 31,6 پايىزعا (43,1 ميلليارد دوللار) ارتقان. وسى كەزەڭدە مۇنايدان تىس ونىمدەردىڭ ەكسپورتى 14 ميلليارد دوللاردى قۇراعان. بۇل 32,7 پايىزدىق ءوسىمدى كورسەتەدى»، - دەپ جازادى parstoday.
اۆتور: باقىتجول كاكەش