بەرىك ءابدىعالي: الاش اسكەرى ساربازدارىنىڭ ۇرپاقتارىن ىزدەيتىن بولامىز

استانا. قازاقپارات - بەلگىلى تاريحشى، «قاسيەتتى قازاقستان» عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى بەرىك ءابدىعالي ۇلى استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا «الاش اسكەرى: تاريحتان تاعىلىم» تاقىرىبىندا ءدارىس وقىدى. ءدارىستىڭ وتۋىنە تۇركى اكادەمياسى حالىقارالىق ۇيىمى مۇرىندىق بولىپ وتىر، دەپ حابارلايدى «قازاقپارات» ح ا ا ءتىلشىسى.

«الاش اسكەرى قازاق حالقىنىڭ جادىندا ۇشان- تەڭىز ەڭبەگىمەن قالدى. 1917 -جىلى قازاق جەرىنىڭ بارلىق ايماقتارىندا قازاق كوميتەتتەرى قۇرىلىپ جاتتى. كەيىن ونىڭ بارلىعى دا الاش كوميتەتىنە اينالدى. سونىڭ ءبارى ءالى دە مول زەرتتەۋدى تالاپ ەتىپ جاتىر. زەرتتەلمەي جاتقان تاقىرىپتىڭ ءبىرى - الاش اسكەرى ەدى. ءبىزدىڭ عالىمدارىمىز بەن تاريحشىلارىمىزدىڭ جەكەلەگەن ەڭبەگى بولماسا، تولىققاندى الاش اسكەرىنىڭ سانى قانشا بولدى، كىمدەر ونى باسقاردى، ماقساتى مەن قۇرىلىم قانداي بولدى دەگەن سۇراقتار مەنى بۇرىننان- اق مازالاپ ءجۇر ەدى. سوندىقتان، رەسەي مەن ءبىزدىڭ ەلدەگى ارحيۆتەردەن ءبىراز قۇجاتتاردى جينادىق»، - دەيدى بەرىك ءابدىعالي.

ونىڭ ايتۋىنشا، تولاعاي ەڭبەكتىڭ ناتيجەسىندە قۇجاتتار جيىنتىعى مەن اۆتوردىڭ تالداۋى تۇركى اكادەمياسىنىڭ قولداۋىمەن كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىققان.

«بۇل تەك باستاما عانا. مەنى بۇرىننان- اق «نەلىكتەن وسى ۋاقىتقا دەيىن تاريحشىلار الاش اسكەرىنىڭ تاريحىن زەرتتەمەدى؟» دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابى مازالاپ جۇرەتىن. بۇرىننان بەرگى زەرتتەۋ ماتەريالدارىنىڭ شەت- شەتىن كورگەنىمىزبەن، بۇرىنعى قۇجاتتاردىڭ جوقتىعىنان ءبىز الاش اسكەرى تۋرالى تولىققاندى بىلمەدىك. رەسەيدە تاريحي- اسكەري قۇجاتتارىنىڭ جيىنتىعىن ۇسىناتىن - «بەلىي فوند» دەگەن ارحيۆ بار. سول جەردە ازامات سوعىسىنان بەرى كوپتەگەن تاريحي قۇجاتتار ساقتالىپ قالعان. ءبىزدىڭ الماتى، سەمەي ارحيۆتەرىندە، تومسك، ومبى ارحيۆتەرىندە كەزدەسەدى. سونىڭ بارلىعىن دا جينادىق. ەندى ەڭ باستىسى وسىنى ارى قاراي زەرتتەسە ەكەن دەپ تىلەيمىز»، - دەيدى ول.

بەرىك ءابدىعالي كىتاپتا الاش ساربازدارىنىڭ ءتىزىمى جاريالانعانىن تىلگە تيەك ەتتى.

«ءتىزىم جەتىسۋ وڭىرىندە ساقتالعان. سول الاش ساربازدارىنىڭ ۇرپاقتارىن ىزدەسەك دەيمىز. اتا- بابالارى الاشتىڭ ايبىندى ساربازى بولسا دا، ۇرپاعى اتالارىنىڭ كىم بولعانىن بىلە بەرمەۋى مۇمكىن. كەڭەستىك داۋىردە الاش تۋرالى اۋىز اشۋعا تىيىم سالىنعانىن بىلەسىزدەر. مىسالى، تالدىقورعانعا جاقىن اقسۋ اۋدانىندا ءبىر جۇزدىك تىزىمىمەن تۇر. ءۇرجار، اياگوز، ءۇشارال، ماقانشىدان سول تۇستا جينالعان الاشتىڭ 200 ساربازىنىڭ 700- ءىن تاپتىق. سونىڭ ۇرپاقتارىن ىزدەسەك، شەجىرەلەردەن تابارمىز. ەستەلىكتەر جيناۋ كەرەك. وسى تاقىرىپتى كەڭىنەن اشۋ ءۇشىن جازدا ارنايى ەكسپەديتسيا جاسايمىز دەپ وتىرمىز»، - دەيدى بەرىك ءابدىعالي.

جيىن سوڭىندا تۇركى اكادەمياسى حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ (TWESCO) باسشىسى دارحان قىدىرالى بەرىك ءابدىعاليعا ۇيىمنىڭ العىس حاتىن تابىس ەتتى.

ەسكە سالا كەتسەك، بۇعان دەيىن بەرىك ءابدىعاليدىڭ «الاش اسكەرى» اتتى تۋىندىسى جارىققا شىققان بولاتىن.

اۆتور: ايان بەكەن ۇلى