كەندى التايداعى كيەلى ورىندار كارتاسى

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا تۋعان ەلدى، تۋعان جەردى تانۋعا ايرىقشا نازار اۋدارىلىپ، ەلىمىزدەگى كيەلى جەرلەردىڭ كارتاسىن ازىرلەۋ جونىندە تاپسىرما بەرىلگەن ەدى.

 الىپ ابايدى، شالقار شاكارىمدى، مۇحيت مۇحتاردى دۇنيەگە اكەلگەن شىعىس توپىراعىندا قاسيەتتى مەكەندەر از ەمەس. قازىرگى ۋاقىتتا بولاشاقتا «قازاقستاننىڭ كيەلى ورىندار كارتاسىنا» ەنەتىن شىعىس قازاقستاننىڭ ءوزىنىڭ كيەلى ورىندار كارتاسى ءتۇزىلىپ جاتىر. ازىرگە بۇل تىزىمگە وبلىس اۋماعىنداعى 8 تاريحي ورىن ەنىپتى. ولار: زايسان اۋدانىنداعى شىلىكتى جازىعى، كاتونقاراعايداعى بەرەل قورىمى، ۇلان اۋدانىنداعى «ابلايكيت» عيباداتحاناسى، مۇزتاۋ شىڭى، كۇرشىم اۋدانىنداعى قيىن كەرىش، اباي اۋدانىنداعى قوڭىر اۋليە ۇڭگىرى، تارباعاتايداعى ىرعىزباي دوسحانا ۇلى كەسەنەسى مەن سەمەيدەگى ابايدىڭ «جيدەباي- ءبورىلى» مەملەكەتتىك تاريحي- مادەني جانە ادەبي- مەموريالدىق قورىق- مۋزەيى. جاقىندا وبلىسىمىزعا «قاسيەتتى قازاقستان» عىلىمي ورتالىعىنىڭ باسشىسى، تاريحشى بەرىك ءابدىعالي ارنايى كەلىپ، وڭىردەگى عالىمدارمەن، زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، ايماقتىڭ كيەلى ورىندار كارتاسى تىزىمىنە ەنگىزىلەتىن جەرلەردىڭ جايىن بىرلەسە تالقىلاعان بولاتىن. ب. ءابدىعاليدىڭ سوزىنەن اڭعارعانىمىز، رەسپۋبليكالىق ساراپشى كوميسسيا شىعىس قازاقستانداعى 8 نىساندى تاڭداپ العان ەكەن. وسى نىساندار كەلەشەكتە ازىرلەنەتىن «قازاقستاننىڭ كيەلى ورىندارى كارتاسىنىڭ» تىزىمىنە ەنۋى مۇمكىن. بۇلار قانداي نىساندار؟ ولار: سەمەيدەگى ف. دوستويەۆسكيدىڭ مۋزەي- ءۇيى، وسى قالاداعى «الاش ارىستارى» مۋزەي- ءۇيى، بەرەل قورىمى، قوڭىر اۋليە ۇڭگىرى، ابايدىڭ «جيدەباي- ءبورىلى» مەملەكەتتىك تاريحي- مادەني جانە ادەبي- مەموريالدىق قورىق- مۋزەيى، ىرعىزباي اۋليە كەسەنەسى، اياگوزدەگى «قوزى كورپەش- بايان سۇلۋ» مازارى جانە «ولىمنەن دە كۇشتى» مەموريالى. ارينە، بۇل تىزىمگە الداعى ۋاقىتتا وزگەرىستەر ەنۋى دە مۇمكىن. ويتكەنى، ۇلان اۋدانىنداعى اقباۋىر ۇڭگىرى مەن تارباعاتايداعى ءبورىتاستاعان سەكىلدى قاسيەتتى ورىندار بۇل تىزىمگە ەنبەگەن ەكەن. وڭىردەگى زيالى قاۋىم وكىلدەرى مۇنداي قاستەرلى جەرلەر مىندەتتى تۇردە تىزىمگە ەنۋى ءتيىس دەپ سانايدى.

  5 قورىم مۋزەيگە اينالادى

قازىرگى ۋاقىتتا وڭىردە جوعارىداعى تىزىمگە ەنگەن ايگىلى بەرەل جازىعى مەن شىلىكتى قورعاندارىندا قازبا جۇمىستارى قارقىندى تۇردە جۇرگىزىلىپ جاتىر. جاقىندا تۇركىنىڭ ءتورى، الاشتىڭ اتاجۇرتى بولعان ءتور التايداعى ايگىلى پاتشالار جازىعىنداعى №5 قورىمنان قۇندى جادىگەرلەر تابىلعان ەدى. «قازبا جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسى مەنى تاڭعالدىردى. مۇردەنىڭ جانىنان ەكى اتپەن بىرگە قانجاردىڭ تابىلۋى ونىڭ تەگىن ادام بولماعانىن كورسەتەدى. بۇل ايەل جاي عانا اقسۇيەك ەمەس، جاۋىنگەر بولۋى دا عاجاپ ەمەس. جادىگەرلەر ەكى ماڭىزدى دۇنيەنى اڭعارتادى. بىرىنشىدەن، زەينوللا ساماشيەۆ ايتىپ جۇرگەن «دالا امازونكالارى» جايىنداعى يدەولوگيا راسقا اينالۋى مۇمكىن. ياعني، بابالارىمىز ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى 2-3 عاسىرلاردا- اق ايەلدەردى ەرلەرمەن تەڭ ساناعان. دالا دەموكراتياسىنىڭ ارتىقشىلىعى وسىندا.

 ەكىنشىدەن، تابىلعان التىندار قاعازداي جۇقا ەتىپ وڭدەلگەن. سول زاماندا وسىنداي نازىك زەرگەرلىك بۇيىمنىڭ بولۋى ءبىزدىڭ بابالارىمىز ءوز زامانىنىڭ وزىق تەحنولوگياسىنا يە بولعانىن ايعاقتايدى. سونى الەمگە پاش ەتىپ، دالەلدەۋ ءۇشىن كونە مەتاللۋرگيالىق وشاقتاردىڭ ورنىن قازۋ قاجەت» ، -  دەگەن- دى جۋىقتا وسى جەرگە ارنايى بارعان ايماق باسشىسى دانيال احمەتوۆ. بۇل قورىمنىڭ جادىگەرلەرى تۋرالى قورىتىندى اقپارات 8-10 قىركۇيەك كۇندەرى وسكەمەندە وتەتىن حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا تولىق باياندالماق. وبلىس اكىمىنىڭ ايتۋىنشا، بەرەل جازىعىندا №2 قورعانداعىدان 10 ەسە ۇلكەن كەشەن سالىنادى. ال №5 قورعاننىڭ جادىگەرلەرى وسى كۇيىندە كونسەرۆىلەنەدى. ول ءۇشىن شەتەلدەن ارنايى ماماندار شاقىرتىلىپ، قاسىنا مۇردەنىڭ جاڭعىرتىلعان كوشىرمەسى قويىلادى. سول ارقىلى كەلۋشىلەر ونىڭ قويىلعاندا قانداي بولعانىن، بىزگە قانداي كۇيدە جەتكەنىن كورە الادى. كەشەننىڭ ءبىر بولىگىندە كونفەرەنتسيا زالى، شاعىن زەرتحانا سياقتى اسا قاجەتتى بولمەلەر جابدىقتالادى.


 قاراتالداعى قازبا جۇمىستارى

قازىرگى ۋاقىتتا تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ابدەش تولەۋبايەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن زايسان اۋدانى اۋماعىنداعى قاراتال جانە اينابۇلاق قورىمدارى دا زەرتتەلىپ جاتىر ەكەن. عالىمنىڭ شاكىرتى، ءا. مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيالىق ينستيتۋتتىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى مامبەت شاعىربايەۆتىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى قازبا جۇمىستارى ماۋسىمنىڭ 26-سىندا شىلىكتىدەن باستالىپتى. «ءبىرىنشى باعىتىمىز شىلىكتىدەگى بىلتىرعى زەرتتەلگەن №16 وبانى تولىق سكانەرلەپ، كەيبىر جەرلەرىنە شۋرفتىق زەرتتەۋ سالۋ بولاتىن. شامامەن ون كۇندەي سول جەردە جۇمىس ىستەدىك. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ول جەردەن بىلتىر التىن جادىگەرلەر شىققان. ەكىنشى باعىتىمىز - وسى زايسان وڭىرىندەگى اينابۇلاق جانە قاراتال قورىمدارىن زەرتتەپ، پاسپورت جۇرگىزۋ. بۇل پاسپورت جۇرگىزۋ جۇمىسى شىلدەنىڭ 5 ىندە باستالدى. اينابۇلاق قورىمىندا بۇرىن تىزىمگە ەنگىزىلمەگەن، عىلىمدا بەلگىسىز ساق جانە ورتا ساق كەزەڭىنە تيەسىلى 300 دەن استام وبا، كەيىنگى قازاقتاردىڭ 20 عا جۋىق قونىسىن، سودان كەيىن اپاتتى جاعدايداعى توزىپ بارا جاتقان ەسكەرتكىشتەردى تىزىمدەپ، قۇجات جاسادىق. سونىمەن قاتار، اينابۇلاقتىڭ وزىندە ءتورت وبانى زەرتتەدىك. سول ءتورت وبانى زەرتتەۋگە ءبىر ايداي ۋاقىت جۇمسادىق. سودان كەيىن قاراتال قورىمىن زەرتتەۋدى باستادىق. بۇل جەردى بىزگە دەيىن جەرگىلىكتى حالىق جەتى وبا دەپ اتاپ كەتكەن ەكەن. بالكىم، الىستان قاراعاندا، وبالاردىڭ جەتەۋى عانا انىق كورىنەتىن بولعاندىقتان دا، سولاي اتاعان بولار. ال زەرتتەۋ بارىسىندا ول جەردە جەتى ەمەس، ون التى وبانىڭ بارى انىقتالدى. ونىڭ ونشاقتىسى ءىرى، قالعاندارى ۇساق وبالار. بۇلاردىڭ مەرزىمدەرىن ورتا ساق كەزەڭى دەپ وتىرمىز» ، - دەيدى مامبەت شاعىربايەۆ.

قاراتالداعى قازبا جۇمىستارى اياقتالعان سوڭ ەكسپەديتسيالىق توپ ساۋىر، ماڭىراقتىڭ بويىمەن ارحەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى دە جوسپارلاپ وتىرعان كورىنەدى. ازامات قاسىم، «ەگەمەن قازاقستان»

Egemen.kz