سايلاۋبەكتىڭ ساندىراعى ءھام حالىق تالعامى - وڭىرلىك باسپا سوزگە شولۋ
ادەتتەگىدەي «قازاقپارات» ح ا ا وقىرماندار نازارىنا ەلىمىزدىڭ ايماقتارىنداعى وڭىرلىك باسپا سوزگە شولۋ ۇسىنادى.
* * *
سايلاۋبەكتىڭ ساندىراعى نەمەسە بۇگىنگى حالىق تالعامى قانداي؟ - جەتىسۋ گازەتى
الماتى وبلىستىق «جەتىسۋ» گازەتى وسىدان ءبىراز بۇرىن جاستار اراسىندا جارقىراي شىعىپ، ءتىپتى شوۋ- بيزنەسكە دە ارالاسىپ، تويلارعا دا شاقىرىلعان «م س سايلاۋبەك» ەسىمدى «ونەرپازدى» قايتا وقىرماننىڭ ەسىنە سالادى. ايتا كەتەرلىگى، قازىر جۇرتتىڭ ءبىرازى جالىعا باستاعان سايلاۋبەكتىڭ ينتەرنەتتە تاراعان بەينەبايانىن تاماشالاعاندار سانى ون ميلليونعا جۋىقتاپتى. وسىنى العا تارتا وتىرىپ، اۆتور «بۇل حالىق تالعامىنىڭ وسكەنى مە، وشكەنى مە؟ » دەگەن ماسەلەگە جاۋاپ ىزدەگەن. ماقالا اۆتورى سايلاۋبەكتىڭ «ونەردەگى» العاشقى باسپالداعىنان باستاپ تاپتىشتەپ، «ايتىپ جاتقانىن ەشكىم تۇسىنبەسە دە، ەسى كەتكەنشە بىلدىرلاعانىنا بيلەپ جۇرگەن» تىڭدارماننىڭ تالعامىنا تاڭعالادى.
«ءبىز سايلاۋبەك قازاق ەستراداسىنىڭ وبرازىن ايشىقتاپ بەردى مە دەگەن وي ايتقىمىز كەلدى. ەگەر راسىمەن وسىلاي بولسا، وندا ءاۋ دەمەيتىن قازاعى جوق قوعام الدەقاشان كەلمەسكە كەتكەنىن مويىندايتىن ۋاقىتتىڭ جەتكەندىگى دە» دەپ جازادى اۆتور.
ماقالادا سايلاۋبەك قانا ەمەس قازىرگى زامانعى ساحنا مەن توي انشىلەرى دە ءبىراز سىنعا ىلىككەن. «قازاقتىڭ قازىرگى زامانعى ءانى، ساحناسى، ونەرى سايلاۋبەكپەن تۇيىقتالىپ، ءبىرجولاتا توقتاپ قالعانداي. كەيدە فونوگراممامەن قالىڭ ەلدىڭ الدىندا سەلكىلدەپ بيلەپ، ءان سالىپ جۇرگەن «ونەرپازداردى» كورگەندە سايلاۋبەك ەلەستەيدى. ءسوزى مەن ماعىناسىنا ءمان بەرمەيتىن انشىلەردىڭ ءبارىن سايلاۋبەكتىڭ قاتارىنا قوسقىڭ كەلىپ كەتەدى. ايىرماسى سايلاۋبەك - ارزان ونەردىڭ شارىقتاۋ شەگى، ال دارىنسىز انشىلەر - شارىقتاۋ شەگىنە دەيىنگىلەر. ءيا، قازاقتىڭ تۇنىق انىنە كىر جاعىپ جۇرگەندەردى «سايلاۋبەكشىلەر» دەپ اتاعانىمىز ابزال- اۋ» دەپ تۇيىندەيدى اۆتور.
قازاقتىڭ تويى قانشا تۇرادى؟ .. - اتىراۋ گازەتى
شىندىعىندا قازىرگى قازاقتىڭ تويى تۋرالى اڭگىمە از ايتىلعان جوق. «توي قالاي وتەدى» - دەن باستاپ، تويدا قالاي ۇنەمدەۋگە بولادى دەگەن ماسەلەلەر ءاربىر وتباسى ءۇشىن وزەكتى. ويتكەنى قازاقتا توي كوپ. وسى تويدىڭ ماسەلەسىنە ۇڭىلگەن «اتىراۋ» گازەتى «قازاقى توي بيزنەستىڭ كوزىنە، بوسقا قاراجات شاشۋدىڭ امالىنا اينالىپ بارا جاتقان جوق پا؟ » دەگەن ماسەلەنى سارالاپتى.
ماقالا اۆتورى بۇگىنگى كۇنى قازاقتىڭ توي بيزنەسى دامىپ كەتكەنىن العا تارتادى. راسىندا قازىر نە كوپ، تويحانا كوپ. وسىنداي كوپ تويحانادا توي وتكىزۋدىڭ قۇنىن سارالاعان اۆتور مەيرامحانالاردىڭ ءبىرازىن ارالاعانعا ۇقسايدى. تويدىڭ فوتوقىزمەتىنەن اساباسىنا دەيىن قانشا قاراجات تۇراتىنى سارالانىپ، ءتىپتى قانداي جەڭىلدىكتەردى قالاي الۋعا بولاتىنى دا ايتىلىپتى. قۇدالارعا كيگىزەتىن كيت تە، تويباستار دا وسىندا بار. توق ەتەرى بىلاي ەكەن: «كوپتەن وزىپ، كوشتەن قالماۋ ءۇشىن توي جاساۋعا 3,5-5 ميلليون تەڭگە كولەمىندە شىعىندانۋىڭىزعا تۋرا كەلەدى. كورپەگە قاراي كوسىلۋ كەرەكتىگىن، اسىرەسە، توي جاسار ساتتە ۇمىتىپ كەتەتىنىمىز قانداي وكىنىشتى. جۇرتتان قالماۋدىڭ امالىمەن قارىزدانىپ ءجۇرىپ، قۋانىشتى ءساتتى دۇركىرەتىپ اتاپ ءوتۋ - قاجەتتىلىك پە، الدە قۇر داراقىلىق پا؟ جيعانى بار، جاعدايى جاقسى ادام بولسا، ءبىر ءسارى. بالكىم، بوس ىسىراپشىلدىقتى جويۋدىڭ دا ءبىر ءجونى بار شىعار» .
تاريحي ورىنداردىڭ اتاۋىنا اباي بولايىق - وڭتۇستىك قازاقستان گازەتى
«وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتى تاريحي اتاۋلارعا قاتىستى ماسەلە كوتەرگەن اۆتور ماقالاسىن باسقان. بۇل رەتتە ماقالا اۆتورى سوڭعى ۋاقىتتا تاريحي ورىندار مەن جەر- سۋ اتاۋلارىن بۇرمالاپ ايتۋ بەلەڭ الىپ بارا جاتقانىنا ناليدى. سوسىن ناقتى مىسال رەتىندە جاقىندا جارىق كورگەن جۋرناليستىڭ جۇمىسىن سىنعا الادى. باقساق جۋرناليست فيلم ءتۇسىرۋ بارىسىندا «اقمەشىت» ۇڭگىرىن «بايدىبەك ۇڭگىرى» دەپ اتاعان ەكەن. «جۋرناليست مىرزا كەشىرىپ قويسىن، مۇنى ءوز باسىم بايدىبەك باباعا قۇرمەت دەپ ەمەس، تاريحي توپونيميكالىق اتاۋلاردى قازاقتىڭ جادىنان ادەيىلەپ ءوشىرۋ ماقساتىمەن جاسالعان قادام با دەپ قابىلدادىم. ويتكەنى, اقمەشىت اۋليە «قازاقستان» ۇلتتىق ەنتسيكلوپەدياسىنا (1-توم، 190-بەت) دا وسى اتاۋمەن ەنگەن. بۇگىندە بىر اۋداننىڭ اتىن يەلەنىپ وتىرعان بايدىبەك بابا اتاۋىن بىر ۇڭگىرگە تەلىپ قويۋدى ءوز باسىم قۇرمەت دەپ قابىلداي المادىم» دەپ جازادى اۆتور.
كەشەگى اباي مەن بۇگىنگى ءبىز - وڭتۇستىك قازاقستان گازەتى
«وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتىندەگى تاعى ءبىر ماقالادا اۆتور اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ تۋعان كۇنىنە بايلانىستى ءسوز قوزعاي وتىرىپ، ونىڭ بۇگىنگى كۇنگە جەتكەن جالعىز ۇرپاعىنا جۇرتشىلىقتىڭ نازارىن اۋدارتادى. باقساق، دانا اقىننىڭ سۇيەگىنەن ونگەن «ۇلدان جالعىز ەركەك كىندىكتى قالعان ەكەن» . دانيار ەسىمدى ول بۇگىندە الماتىدا تۇرادى. «سونىمەن بىرگە ءداستۇرلى قازاق تۇرمىسىن اڭساعان بىر- ەكى ازاماتتىڭ «دانيارعا قازاق قىز الىپ بەرسەك قايتەدى, مۇمكىن، ۇلدى بولىپ قالار.. .» دەپ قۇمىعا شىققان داۋىستارى «جەكە ادامنىڭ ومىرىنە ارالاسۋعا قۇقىڭىز جوق!» دەگەن ۇكىمدى سوزدەرگە كومىلىپ قالدى» دەپ جازادى اۆتور.
اقسۇيەك ايەلدىڭ باس كيىمى - سارىارقا سامالى گازەتى
پاۆلودار وبلىسى استانادا وتەتىن مادەنيەت كۇندەرىنە ەرەكشە دايىندالعانعا ۇقسايدى. «ەلوردا حالقى مەن كورمە قوناقتارىنا كورسەتۋ ءۇشىن ەرتىس- بايان وڭىرىنەن تابىلعان سيرەك جادىگەرلەردى اپارۋ جوسپارلانىپ وتىر. وبلىستان استاناعا اپارىلاتىن كونە جادىگەرلەردىڭ ءبىرى - ەرتەدەگى اقسۇيەك ايەل ادامنىڭ باس كيىمى. بۇل قۇندى جادىگەر «بوككا» دەپ اتالادى» دەپ جازادى سارىارقا سامالى.
باس كيىمدى ХІІІ-ХІV عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن اقسۇيەك ايەل كيگەن دەسەدى. وبلىستىق تاريحي- ولكەتانۋ مۋزەيىنە قويىلعان ەكسپونات 1959 - جىلى قازىرگى اقتوعاي اۋدانى اۋماعىنان تابىلعان. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل قايتالانباس تاريحي جادىگەر ەكەن. ويتكەنى ايەل ادامدار كيگەن بوككالار وتە سيرەك كەزدەسەدى ەكەن. بوككونىڭ ەرەكشەلىگى مەن وبلىستىڭ استاناعا ارناعان تاعى قانداي ەرەكشە سياپاتتارى بار ەكەنىن «سارىارقا سامالى» گازەتىندەگى ماقالادان وقۋعا بولادى.
قۇميان قۇپياسى - سىر بويى گازەتى
«سىر بويى» گازەتى ولكەدەگى كيەلى ورىننىڭ ءبىرى سانالاتىن جاڭاقورعان اۋدانىندا ورنالاسقان قۇميان شاھارى تۋرالى جازادى. قالا تۋرالى ەل اۋزىندا ساقتالعان اڭىز اڭگىمەلەردىڭ ءبارى جىلانمەن بايلانىستى بولىپ كەلەدى. ءتىپتى، ميستيكالىق وقيعالارعا قۇرىلعان ءاپسانالاردا بۇل قالاداعى تىرشىلىكتىڭ توقتاۋىنا دا جىلاندار سەبەپ بولعانى ايتىلادى. ماقالادا شەجىرەشىل اقساقالداردىڭ اۋزىمەن جەتكەن سونداي اڭىز اڭگىمەگە توقتالادى. شىندىعىندا اڭگىمەنىڭ جەلىسى دە قىزىقتى.
«ءيا، ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىن جەتكەن قۇميان تاعى قانداي سىردى ساقتاپ جاتقانى بىزگە بەيمالىم. تەك بىلەتىنىمىز، ونىڭ ساقتالعان ورنى ءالى كۇنگە دەيىن ءوزىن تاريحتا بولعانىن ايتىپ جاتقانداي كورىنەدى» دەپ جازادى اۆتور.
تاعدىردىڭ تالقىسىنا مويىماعان - ديدار گازەتى
«ديدار» گازەتى قىرعىزستاندا وتكەن قول كۇرەسىنەن XVI ازيا چەمپيوناتىنىڭ جۇلدەگەرى تۋرالى اڭگىمەلەگەن ەكەن. وسى دودادا ەكى بىردەي قولا مەدالدى يەلەنگەن بەرىك رۋسجانوۆ ماقالاعا ارقاۋ بولىپتى. ءبىر ەرەكشەلىگى بەرىك - تۋعاننان سال، بالالاردىڭ سەرەبرالدى پاراليچىنە ۇشىراعان جان بوپ شىقتى. ءبىراق بۇگىندە ەل نامىسىن قورعاپ، الەمدىك الاماندارعا قاتىسىپ جۇرگەن ول ءوزىن مۇگەدەك رەتىندە سانامايدى. «ول اۋىلداعى بەلسەندى ازاماتتاردىڭ بىرىنەن سانالادى. ۇكىمەت تولەيتىن ازىن- اۋلاق جاردەماقىعا قاراپ وتىرعاندى ار سانايتىن بەرىك اۋىل تۇرعىندارىنىڭ اياق كيىمىن جوندەپ، اعايىن- جۇرتقا پايداسىن تيگىزەدى. ال اعايىندارىمەن بىرگە قۇرعان مال وسىرۋمەن، ارا شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن «بالعىن» شارۋا قوجالىعىنىڭ جەتەكشىسى رەتىندەگى جاۋاپكەرشىلىگى ءوز الدىنا» دەپ جازادى ديدار گازەتى.
ماقالادا كەيبىر «جۇمىس جوق» دەپ اۋزىن قۋ شوپپەن ءسۇرتىپ، ۇيدە شالقادان ءتۇسىپ جاتاتىن تەپسە تەمىر ۇزەتىن جىگىتتەرگە رەنىش ايتىلىپ، ولارعا بەرىك سياقتى جانكەشتى ازاماتتار ۇلگى ەتىلەدى. «نەگىزى ماسەلەنىڭ توركىنى دەننىڭ ساۋلىعىندا، كۇشتىڭ مولدىعىندا ەمەس، نيەت پەن پەيىلدە، تالاپ پەن تالپىنىستا بولسا كەرەك» دەپ تۇيىندەيدى ماقالا اۆتورى.