موڭعول پرەزيدەنتى قازاق پالۋانىن «اسسالاۋماعالەيكۋم» دەپ قارسى الدى - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ
سيىر باسى كادەلى اس بولا ما؟ - «قىتايدىڭ ورتالىق حالىق راديوسى» (CNK)
قازاق حالقى دۋماندى تويلاردا «اقسارباس قويعا باتا، كوكقاسقا تايعا باتا» دەپ باتا تىلەپ جاتادى. وسى ۇعىم قالاي قالىپتاسقان؟ قويدىڭ قايسى جىلىكتەرى كادەلى بولادى؟ سيىر باسىندا كادە بولا ما؟ اتالعان سۇراۋلاردىڭ جاۋابىن بىلمەك بولعان kazakcnr.com-پورتالىنىڭ ءتىلشىسى ساعىنبەك رابات ۇلى التاي قالاسىندا تۇراتىن اقىن، شەجىرەشى قاجاقىمەت قاسىم ۇلىمەن وتكىزگەن سۇحباتىن جاريالاعان.
شەجىرەشى قاجاقىمەت قاسىم ۇلى ەڭ اۋەلى، تىلشىلەر ساۋالىنا وراي، ادەتتە ءجيى ايتىلىپ جاتاتىن «اقسارباس قويعا باتا، كوكقاسقا تايعا باتا» دەپ باتا تىلەۋ ۇعىمىنىڭ قالاي قالىپتاسقانى تۋرالى ايتادى.
«ءبىزدىڭ قازاق ەرتەدەن دالا وركەنيەتىن جالپىلاستىرعان، كەڭ ءورىس پەن دارقان دالادا ءتورت تۇلىك مالدىڭ سوڭىندا ءجۇرىپ، قازاق مادەنيەتىن جاراتقان، قوناعىن سىيلايتىن اق كوڭىل قوناعۋار حالىق. ۇيىنە كەلگەن قوناقتىڭ از-كوپتىگىنە، دارەجەسىنىڭ تومەن-جوعارىلىعىنا قاراي سىي- قۇرمەت رەتىندە قوناقتىڭ ىقىلاستى باتاسىن الىپ، وعان ارناپ اقسارباس قويىن نەمەسە كوكقاسقا تايىن سويادى. جالپى العاندا، بۇل سىي-قۇرمەتتەن قالىپتاسقان سالتتىڭ ءبىر ءتۇرى» دەيدى شەجىرەشى.
«ال قويدىڭ قايسى جىلىكتەرى كادەلى بولادى؟ دەگەنگە كەلەر بولساق، ءبىر قويدا نەگىزىنەن ءتورت جىلىكتە - اسىق جىلىك، جامباس، كارى جىلىكتە كادە بار. كارى جىلىك باستىڭ جولداسى بولعانىمەن سىيلى، ال وتەيبويداق اتامىزدىڭ «شيپاگەرلىك بايانىندا»: بەزى بار جىلىكتىڭ ءبارى كادەلى بولادى، - دەپ ايتىلعان.
وسى سوزگە جۇگىنسەك، توقباس جىلىك (دومالاش جىلىك) پەن جاۋىرىننىڭ اراسىندا بەز بولادى، بۇل بەز كەيدە توقباس جىلىككە، كوبىندە جاۋىرىنعا كەتەدى. سوندا جاۋىرىندى دا كادەلى جىلىك دەپ قاراساق بولا ما ەكەن دەپ ويلايمىن، بۇل مەنىڭ جەكە كوزقاراسىم. قورىتىپ ايتقاندا، ءبىر قويدىڭ ەكى جامباسى، ەكى اسىق جىلىگى، ەكى كارى جىلىگى جانە ەكى جاۋىرىنى سەكىلدى سەگىز جىلىگىندە كادە بولادى. ال «اسىق جىلىك نەلىكتەن كادەلى بولادى؟ » دەگەنگە كەلسەك، اتامىز قازاق مەيلى مال، الدە ادام بولسىن وركەنى اسىق جىلىكتەگى بەزدەن تارايدى دەپ قارايدى، ونىڭ جالعاسى جامباستا تۇر، ونى «تارامىس بەز» دەپ اتايمىز. جامباستاعى تاعى ءبىر بۇرشاقتاي بەزدى «ايىپ بەز» دەيمىز. اسىق جىلىك كۇيەۋ بالاعا، جاڭا تۇسكەن كەلىنگە بەرىلەدى، وعان سۇبەسىن، بەلدەمەسىن، جۇرەگىن، بۇيرەگىن جانە ءتوستىڭ باسىن قوسامىز. ءتوستىڭ باسىن قوسۋداعى ماقسات - ەكەۋى ماحاببات بايلاپ باس قۇراپ وتاۋ كوتەرگەنى ءۇشىن، ءتوسىن - توسىڭە تيگەن ماحابباتى بەرىك، بەرەكەلى- ىنتىماقتى بولسىن، وركەندەپ ءوسسىن دەگەن ىرىممەن اسىق جىلىك تارتامىز»، - دەپ قوي كادەلى جىلىكتەرىنىڭ تۇپكى سەبەبىن دە قوسا تۇسىندىرگەن قاجاقىمەت قاسىم ۇلى.
ال «سيىردىڭ باسىندا كادە بولا ما؟ » دەگەن سۇراققا دا شەجىرەشى قارت بىلاي دەپ جاۋاپ بەرگەن. «سيىر باسىندا كادە بولادى دەپ مەن ايتا المايمىن، «اقسارباس قويعا، كوكقاسقا تايعا باتا» دەپ جوعارىدا ايتتىق، ال «اقسارباس سيىرعا، قىزىلقاسقا سيىرعا باتا» دەپ ەجەلدەن ايتىلماعان. بۇل ارادا سيىردىڭ باسىن جەۋگە بولمايدى دەۋدەن اۋلاقپىز، جەۋگە بولادى، تەرىسىن سىدىرىپ تاستاپ، كوزى مەن ميى، باستىڭ ەتى قالعان بولەگىن اسىپ ناۋرىز سەكىلدى مەرەكەدە جامباستىڭ ۇستىنە قويىپ اۋىل اقساقالىنا تارت، ءبىراق سىيلى ادامعا، قۇداعا تارتپا. ءقازىر توي نەمەسە استا سيىردىڭ ەتى ءپىسىپ بولعان سوڭ، ەت پىسىرۋشىلكر ۇيىتىلگەن باستى قازانعا سالىپ كەتىپ قالادى. تاڭەرتەڭ كەلگەندە تۇندەگى باس ابدەن ءپىسىپ، باس سۇيەگىنەن اجىراعان سوڭ، ءبىر قۇلاعى بار جارتى شەكەنىڭ قۇيقاسىن باستىڭ ورنىنا باس تاباققا سالىپ تارتادى، مەنشە بۇل دۇرىس ەمەس. قويدىڭ، جىلقىنىڭ جانە تۇيەنىڭ باسىن بولمەيدى. ال سيىردىڭ باسىن تۇمسىعىن الىپ تاستاپ، قالعان بولەگىن ەكىگە بولەدى. ەگەر سيىردىڭ باسى كادەلى بولسا، وندا ولاي بولىنبەس ەدى»، - دەپ تۇيىندەيدى ءسوزىن التاي قالاسىندا تۇراتىن اقىن، شەجىرەشى قاجاقىمەت قاسىم ۇلى.
شىلدە ايىنداعى نارىن جايلاۋى - «تيانىشاننەت»
وسى اپتادا قىتايدىڭ kazak.ts.cn اقپاراتتىق پورتالىندا ىلە قازاق اۆتونوميالىق ولكەسى، قابا اۋدانىنا قاراستى تابيعاتى ماساتىداي قۇلپىرعان، كورىكتى نارىن جايلاۋىنىڭ اسەم كورىنىسىنىڭ فوتورەپورتاجى وقىرمان نازارىنا ۇسىنىلدى.
شىڭگىلدەن ۇلكەن ءارى كوركەم جارتاس سۋرەتى تابىلدى - «اعاجاي-التاي پورتالى»
وسىنداي اقپاراتتى قىتايداعى قازاقتار تىعىز ورنالاساقان التاي ايماعىنىڭ باستى اقپاراتتىق پورتالى kz.ts.cn حابارلاعان بولاتىن.
جازبا اۆتورىنىڭ ايتۋىنشا، جاڭادان تابىلعان بۇل جارتاس سۋرەتى مادەني-مۇرا زەرتتەۋشىلەرىنىڭ نازارىن ەرەكشە اۋدارعان. «جۋىردا التاي تاۋىنىڭ شىعىسىنداعى شىڭگىل اۋدانى، شاعانعول اۋىلىنىڭ جامبىتاس ەلدىمەكەنىندەگى ەگىندىبۇلاق سايىنان اۋداندىق مادەني-مۇرا مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى جارتاس سۋرەتىن تاۋىپ العان. بۇل جارتاس سىزباسىنىڭ ۇزىندىعى 70 سانتيمەتر، ەنى 50 سانتيمەتر بولىپ، بۇعى سۋرەتى بەينەلەنگەن» دەپ جازادى اۆتور.
اتالعان تاڭبالى تاستى زەرتتەۋگە بارعان ماماندارى دا تاريحي سىزبانى جوعارى باعالاعان.
«وتە شەبەرلىكپەن سىزىلعان بۇل جارتاس سۋرەتىنەن بۇعىنى انىق كورۋگە بولادى. بۇدان كەيىن وسىنداي قۇندى تاريحي مۇرالاردى قورعاۋ شارالارىن قولعا الىپ، ارنايى بەلگى ورناتۋ ارقىلى ونى ساقتاپ قالۋىمىز كەرەك» دەيدى اۋداندىق مادەني-مۇرا مەكەمەسىنىڭ باستىعى مان جيانجۋن. «اۋدانداعى جارتاس سۋرەتتەرىنىڭ بارلىعى وسى ءوڭىردى ەرتە زاماندا مەكەن ەتكەن كوشپەندى حالىقتارىنىڭ اڭ اۋلاۋدى بەينەلەگەن سۋرەتتەرى ءجيى كەزدەسىپ جاتادى. قازىر شىڭگىلدە قوي، سيىر، جىلقى، سونداي-اق بۇعى سىندى اڭداردىڭ 29 جارتاستا 424 سۋرەتى بار. بۇل جولعى تابىلعان جارتاس سۋرەتىنىڭ باسقالارىنان ەرەكشەلىگى سۋرەت كولەمىنىڭ ۇلكەندىگى مەن وتە كوركەم سىزىلعاندىعى»، - دەپ تۇيىندەيدى اعاجاي- التاي پورتالى.
ايتا كەتۋ كەرەك، شىڭگىل - قانداستارىمىز ەڭ كوپ مەكەندەيتىن اۋدانداردىڭ ءبىر بولىپ سانالادى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك اۋدان حالقىنىڭ 70 پايىزدان استامى قازاق ۇلتى.
يران ميى ولگەن ادامنىڭ دەنە مۇشەلەرىن ترانسپلانتاتسيا جاساۋدان ايماق بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا - «فارس اقپارات اگەنتتىگى»
يراننىڭ قازاق تىلىندە شىعاتىن parstoday.com پورتالىندا وسىنداي تاقىرىپتاعى اقپارات جارىق كوردى. «يراننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ترانسپلانتاتسيا ورتالىعىنىڭ باسشىسى مۇحاممەد كازەميني: «ي ي ر تاياۋ شىعىس ايماعى بويىنشا دەنە مۇشەلەرىن ترانسپلانتاتسيالاۋدان ءبىرىنشى ورىندا تۇر. يراندا 2016 -جىلى ميى ولگەن 870 ادامنىڭ دەنە مۇشەلەرىن ترانسپلانتاتسيالاۋ تىركەلدى»، - دەگەن كازەميني وسى ۋاقىتقا دەيىن يراندا 5000 باۋىر ترانسپلانتاتسياسى جاسالعانىن ايتا كەلىپ: «يران تاياۋ شىعىس ايماعى بويىنشا باۋىر ترانسپلانتاتسيالاۋدان 2- ورىندا. وسى ۋاقىتقا دەيىن يراندا 45 مىڭ بۇيرەك پەن 950 جۇرەك ترانسپلانتاتسياسى جاسالدى»، - دەپ مالىمدەگەنىن ايتادى اتالعان اقپارات كوزى.
قازاقستاندا ورتالىق ازياداعى ەڭ ۇلكەن كۇن ەلەكتر ستانساسى سالىنادى - ت ر ت اگەنتتىگى
«قازاقستاندا قۋاتى 100 م ۆ ت كۇن ەلەكتر ستانساسى سالىنادى. بۇل ستانسا ورتالىق ازياداعى ەڭ ۇلكەن كۇن ەلەكتر ستانساسى بولماق» - دەپ حابارلايدى تۇركيا راديو تەلەديدار اگەنتتىگى اقمولا وبلىستىق اكىمشىلىگىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنىپ.
«جوبانىڭ قۇنى 165 ميلليون ەۆرو. ستانسا ەلدىڭ باس قالاسى استاناعا 30 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى اقمولا وبلىسىنا سالىنادى. 300 گەكتار الاڭعا سالاناتىن ستانسا زاماناۋي جانە جوعارى تەحنولوگيالىق ەلەكتر بازاسى رەتىندە جوبالانىپ وتىر. جوبا ايماقتاعى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ شارتتارىنىڭ جاقسارۋىنا جانە ۇزىن مەرزىمدە ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسادى»، - دەلىنگەن تۇركيالىق اقپاراتتىق پورتالدا.
Kaznews.mn: موڭعول پرەزيدەنتى «اسسالاۋماعاليكۋم!» - دەپ قۋانىشپەن قارسى الدى - پالۋان سەرىك بەردىمۇرات ۇلى
موڭعوليانىڭ ۇلتتىق مەيرامىندا موڭعول كۇرەسىنەن مەملەكەتتىك لاشىن اتاعىن جەڭىپ العان سەرىك بەردىمۇرات ۇلى Kaznews.mn - دە قوناقتا بولىپ، ءتىلشىنىڭ قويعان ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن.
- 2017 -جىل ءوزىڭىز ءۇشىن تابىستى جىل بولدى دەپ ەسەپتەيمىز، ەل نامىسىن قورعاپ، قازاق اعايىندارىنا كوپتەن كۇتكەن مەملەكەتتىك اتاقتى سىيلادىڭىز...
- جولىم بولىپ بيىلعى مەملەكەتتىك تويدا «لاشىن» اتاعىن يەلەندىم. وسىمەن مەملەكەتتىك تويدا ءتورتىنشى رەت بەلدەسىپ، ناتيجەسىندە جوعارى اتاققا جەتكەنىمە قۋانىشتىمىن. وتكەن جىلى مەملەكەتتىك چەمپيون ە. ويۋۋنبولدتان بەسىنشى كەزەڭدە جەڭىلگەننەن كەيىن تىنباي ەڭبەكتەنىپ، بالۋاندار سارايىندا ۇيىمداستىرىلعان جارىستان قالىس قالماي، ءوزىمدى جىگەرلەندىردىم. جانە حالقىمنىڭ ماعان دەگەن ىستىق ىقىلاسى، قولداۋى كۇش جىگەر بەردى، - دەيدى جاقىندا عانا مەملەكەتتىك تويدا «لاشىن» اتاعىن العان موڭعوليالىق بالۋان قانداسىمىز العان سەرىك بەردىمۇرات ۇلى.
بۇل سۇحباتىندا سەرىك بەردىمۇرات ۇلى «لاشىن» اتاعىن پرەزيدەنت جارلىعىمەن العان ەڭ اسەرلى ءساتىن بىلايشا باياندايدى.
«ەڭ الدىمەن بات-ەردەنە «اۆارگا» - عا (موڭعول پالۋانىنىڭ ەڭ جوعارعى دارەجەسى - اۆت. ) بارىپ قول ۇستادىم. بات-ەردەنە «اۆارگا» ماڭدايىمنان يىسكەپ، «لاشىن مەن» توقتاپ قالما، ءالى جاسسىڭ دەپ تابىس تىلەدى. ودان ءارى قاراي ءجۇرىپ ەلىمىزدىڭ جاڭا پرەزيدەنتىنە قاراي بەرگەنىمدە، پرەزيدەنت مىرزا ماعان «اسسالاۋماعاليكۋم!» - دەپ قۋانىشپەن قارسى الدى، رازى بولدىم.
باتتۋلگا پرەزيدەنتىمىز موڭعوليانىڭ دزيۋدو فەدەراتسياسىن باسقارىپ كەلگەن، 2014 -جىلى مەنى ۇلتتىق قۇراماعا قابىلداعان بولاتىن. دزيۋدو ءوزى ادامداردى ءبىر-بىرىنە قۇرمەت كورسەتۋگە شاقىراتىن جاقسى سپورت. سول جىلدارى كوپ نارسە ۇيرەنگەن بولاتىنمىن. سوسىن، مەن «ۋاعالەيكۋماسسالام!» - دەپ سالەم الىپ، پرەزيدەنت مىرزانىڭ الدىنا باردىم. ماڭدايىمنان يىسكەپ «سەن جاقسى كۇرەستىڭ، جارايسىڭ!» - دەپ مەنى ودان ارى جىگەرلەندىردى.
ح. باتتۋلگا مىرزانىڭ ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتىنە سايلانعاننان كەيىن العاش رەت دزيۋدوشىلار اراسىنان مەن مەملەكەتتىك اتاقتى قولىنان الدىم. بۇنىڭ ءوزى ءبىر ۇلكەن مارتەبە بولدى»، - دەيدى پالۋان.
سەرىك بەردىمۇرات ۇلى «قازاق كۇرەسىنە» قالاي كەلگەنىن، بۇدان بولەك كۇرەستىڭ قانداي تۇرىمەن شۇعىلدانىپ جۇرگەنىن Kaznews.mn-نە بەرگەن سۇحباتىندا دا كەڭىنەن ايتىپ بەرگەن.
سوڭىندا «ەلىمىزدەن جانە قازاقستانداعى اعايىنداردان قۇتتىقتاۋ حات الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى كوپتەپ كەلىپ ءتۇستى. اتا-اناما، بەسبوعدا «بۇركىت» كلۋبىنىڭ ءتوراعاسى نۇرلات اعاعا، كوللەكتيۆىمە، ءسۇلد سپورت كوميتەتىنە، ۇستازدارىما، ايماق باسشىسى ءا. عىلىمحان مىرزاعا، ايماق حالقىنا راحمەتىمدى ايتامىن»، - دەپ تۇيىندەيدى ءسوزىن سەرىك بەردىمۇرات ۇلى.
اۆتور: بەيسەن سۇلتان ۇلى