ەڭ قايىرلى ادام كىم؟
ءوزى بىلاي تۇرسىن، اباي اتامىز ايتقانداي، قوسقان اتى الدىندا كەلسە، تۇسىرگەن بالۋانى جىقسا، سالعان قۇسى السا، قوسقان ءيتى وزگەدەن وزىپ بارىپ ۇستاسا، ەسى شىعىپ ءبىر قۋاناتىن مىنەز ءالى ءبىزدىڭ جۇرتتان قالا قويعان جوق.
كيىم كيسە دە، اس ىشسە دە، كولىك ءمىنىپ، ءۇي سوقسا دا، ىشتەگى ءبىر ارمانى جۇرتتان ءبىر ەلى بولسا دا وزىپ تۇرۋ بولاتىن زامانداستارىمىز از ەمەس.
ال ەندى اقيقاتىنا كەلسەك، ادامنان ادام نەسىمەن وزادى. اللانىڭ نازارىندا ەڭ جوعارى باعالاناتىن كىسى كىم؟ مىنە، وسى تۋرالى وي بولىسپەكپىز.
ءبىر كىسى ارداقتى پايعامبارىمىزعا (س. ع. س. ) كەلىپ: «ۋا، راسۋلاللاھ! ادامداردىڭ ەڭ جاقسىسى كىم؟» دەپ سۇرادى. اللا ەلشىسى (س. ع. س. ): «اللادان ەڭ كوپ قورقاتىنى» دەپ جاۋاپ بەردى.
كورىپ وتىرسىز، بۇل حاديستە اتى وزعان، بالۋانى جىققان، ءيتى ۇستاعان دەگەن ولشەم جوق. ەكى دۇنيە ءسارۋارى مۇحاممەد پايعامبار (س. ع. س. ) اللادان كوبىرەك قورىققان ادامدى وزگەدەن ارتىق دەپ وتىر.
ەندەشە، بۇگىنگى جاڭا قوعامدا ءوڭى تەرىسكە اينالعان قۇندىلىقتاردىڭ ءبىرى وسى. اللادان قورقۋ دەگەندى شاريعات تىلىندە تاقۋالىق دەپ تە اتايدى. مۇسىلمان عۇلامالارىنىڭ ايتۋىنشا، بۇكىل جاقسى قاسيەتتەر وسى تاقۋالىقتان كەلىپ شىعادى. تاقۋالىق اللادان قورقۋ مەن اللانى قۇرمەت ەتۋدىڭ اراسىنداعى سەزىم. جۇرەگىندە تاقۋالىعى بار ادام اللاعا قارسى شىعۋدان، ونىڭ بۇيرىقتارى مەن تىيىمدارىنا ءمان بەرمەۋدەن ساقتانادى.
باسقاشا ايتقاندا، تاقۋا قۇلدار اراق ىشپەيدى، وسەك-وتىرىك ايتپايدى، قۇمارلىققا سالىنبايدى، بىرەۋدىڭ مالىن قىزعانبايدى، شاريعات تىيىم سالعان ىسكە ءبىر ادىم باسپايدى. ال قۇلشىلىق پەن جاقسىلىققا جەلدەن دە جۇيرىك بولادى. بۇل ايتىلعاندار ورىندالماسا، تاقۋالىق تەك قانا تىلدە قالىپ قويماق. اللادان قورقىپ، تاقۋالىق ەتۋ، ارينە، وڭاي ەمەس. وعان ۇلكەن كۇش، ەرىك-جىگەر قاجەت. مىسالى، بىرەۋگە بەرگەن ءسوزدى ورىنداۋ، ۋادەدە تۇرۋ كەيدە وتە قيىن بولادى. مىڭ سان قاربالاس شارۋالاردىڭ اراسىندا ۋاعدالى ءىستىڭ ورىندالماي قالۋ قاۋپى باسىم بولادى. مىنە، سونداي كەزدە اللادان قورقۋ اۋاداي قاجەت. اللادان شىن قورىققان ادام ۋادەسىن بۇزبايدى، اماناتقا قيانات جاسامايدى.
ىلگەرىدە وتكەن ءبىر عالىم: «مەن بۇرىن جاساعان كۇنالارىمنان گورى ءالى جاساماعان كۇنالاردان قورقامىن. ويتكەنى بۇرىن نە ىستەگەنىمدى بىلەمىن، الايدا ەندى نە ىستەيتىنىمدى بىلمەيمىن» دەگەن ەكەن.
شىنىندا، ءبىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان دۇنيەنىڭ قىزىلدى-جاسىلدى كوز تارتقىش قىزىقتارى وتە كوپ. بىرىنە بولماسا، بىرىنە الدانىپ قالامىز با، ونى دا بىلمەيمىز. سوندىقتان تىكەنى كوپ جەرلەردە جالاڭ اياق جۇرگەن ادام ءار قادامىنا قالاي مۇقيات قاراسا، بىزگە دە بۇل ءومىردى سولاي ابايلاپ وتكىزۋ كەرەك. ويتكەنى ءبىر-اق اۋىز ءسوز، ءبىر-اق قاراعان كوز، ءبىر-اق جۇتىم ارام اس كەيدە ءبىزدى قۇردىمعا باتىرۋى ىقتيمال. ەكى دۇنيەمىزدى قۇرتاتىن بالە-جالا، كەسىر-كەساپات قاي جەردەن شىعىپ قالاتىنى بەيمالىم. سوندىقتان ءار كۇندە، ءار ساتتە كۇنالى ىستەردەن ساقتانىپ جۇرگەننەن وزگە شارامىز جوق. مىنە، وسىنشالىقتى قيىندىعى بولعاندىقتان ادامزات بالاسىنىڭ ەڭ ارتىعى، ەڭ قايىرلىسى، ەڭ باقىتتىسى اللادان كوبىرەك قورقاتىنى بولىپ شىعادى.
سوندىقتان بولسا كەرەك، سۇيىكتى پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) بىلاي دەپ دۇعا ەتەتىن: «ۋا، اللا تاعالام! سەنەن تۋرا جول، تاقۋالىق، ار-نامىس جانە كوڭىل بايلىعىن تىلەيمىن». اللانىڭ سۇيىكتى قۇلى وسىلاي تىلەك ەتسە، وزگە مۇسىلماندار تاقۋالىقتى ودان دا كوبىرەك سۇراۋعا مۇقتاج.
قاسيەتتى قۇراندا اللا تاعالا: «ءبىلىپ قويىڭدار! شىن مانىندە، اللا تاقۋالارمەن بىرگە» دەپ بايان ەتەدى («باقارا» سۇرەسى، 194-ايات). جاراتۋشى يەمىزبەن بىرگە بولعاندى كىم قالامايدى. ياعني اللانىڭ كەشىرىمى، مەيىرىمى، رىزىق- نەسىبەسى تاقۋالارمەن بىرگە. تاعى باسقا اياتتاردا اللا تاقۋالاردى جاقسى كورەتىنى، سونداي-اق ول نە نارسەنى بولسا دا، تاقۋا قۇلداردان عانا قابىل ەتەتىنى بىلدىرىلگەن («ءالي- يمران» سۇرەسى، 76-ايات؛ «ماييدا» سۇرەسى، 27-ايات). ەندەشە، قانشا جەردەن جاقسىلىق جاساساق تا، اللا تەك تاقۋا قۇلداردان عانا قابىل ەتەدى.
ءبىراق وسىعان قاراماستان ءبىز كەيدە بايلىعىمىزبەن، اتاق-بەدەل، مانسابىمىزبەن وزگەدەن جوعارى بولعىمىز كەلمەيدى. ءيا، بۇل دۇنيەدە، اسىرەسە قازىرگى قوعامدا باي ادام كەدەيدەن ارتىق كورىنۋى مۇمكىن. كەيدە ادامدار «كورمەيسىڭ بە، پالەنشەنىڭ جاعدايى قانداي جاقسى. كولىگى بار، ءۇيى بار» دەپ جاعدايدىڭ جاقسىلىعىن ءبىرشاما تەرىس ولشەمدەرمەن ولشەيدى. ول، ارينە، دۇرىس ەمەس. اباي اتامىز ءبىر ولەڭىندە بىلاي دەپ ءدال بۇگىنگى قوعامنىڭ كەيبىر ۇسقىنسىز بەينەسىن سيپاتتايدى:
وزىڭدە بارمەن كوزگە ۇرىپ،
ارتىلام دەمە وزگەدەن.
كۇندەستىگىن قوزدىرىپ،
ازاپقا قالما ەزبەدەن.
وزىڭدە نە بار بولسا، سونىمەن ماقتانىپ، وزگەدەن ارتىق بولام دەۋدىڭ ەشبىر رەتى جوق. ودان تەك جۇرتتىڭ قىزعانشاقتىعى مەن كۇندەستىگى عانا قوزادى. سوندىقتان ءتۇپتىڭ تۇبىنە بارعاندا، پاراسات پايعامبارى مۇحاممەد مۇستافا (س. ع. س. ) ايتقانداي، ادامداردىڭ ەڭ قايىرلىسى اللادان ەڭ كوپ قورقاتىنى بولىپ شىعادى.