قاليحان ىسقاقتىڭ سايىن مۇراتبەكوۆ جايلى ەستەلىگى

 استانا. قازاقپارات - قازاقتا قارا ءسوزدىڭ جىلىگىن جاققان سۋرەتكەر قالامگەرلەر جەتەرلىك. سولاردىڭ ءبىرى جانە بىرەگەيى - ەسىمى قازاق ادەبيەتىندە التىن ارىپتەرمەن جازىلاتىن قالامگەر سايىن مۇراتبەكوۆ.

جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعى كوزىقاراقتى وقىرماندارعا جاقسى تانىس. قالامگەر شىعارماشىلىعىنىڭ نەگىزگى تاقىرىبى - اۋىل ءومىرى. اۋىلداعى ادامداردىڭ ءومىرى مەن الەۋمەتتىك جاعدايىن سۋرەتتەۋ ارقىلى كەيىپكەردىڭ جان سۇلۋلىعىن، ازاماتتىق پوزيتسياسىن، رۋحاني تازالىعىن پسيحولوگيالىق ەتيۋدتەرمەن ورنەكتەيدى. جازۋشى قاليحان ىسقاقتىڭ زامانداسى تۋرالى جىلى ەستەلىگىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. «الىستا قالعان بالالىق شاعىم... كوزىمدى ءسال جۇمسام- اق: شۋىلداعان بالالاردىڭ ەڭ سوڭىندا سول اياعىن جەر سىپىرعانداي كولدەنەڭ سۇيرەتىپ، ەسى قالماي دالباقتاپ جۇگىرىپ كەلە جاتقان اياندى كورگەندەي بولام. سوندايدا ونىڭ القىنا شىققان ءالسىز، جىڭىشكە داۋىسپەن: «ەي، توقتاڭدارشى، مەن سەندەرگە بۇگىن كەشەگىدەن دە قىزىق ەرتەگى ايتامىن» دەگەن جالىنىشتى ءۇنىن ەستيمىن» دەپ باستالۋشى ەدى، بالا كەزىمدە وقىعان «جۋسان ءيىسى» دەگەن پوۆەست. اۆتورى - سايىن مۇراتبەكوۆ.

شىعارمانى وقي وتىرىپ، كۇرسىنبەگەن، كوزىنە جاس الماعان وقىرمان كەمدە- كەم- اۋ. شاعىن جانردىڭ شەبەرى اتانعان جازۋشى سايىن مۇراتبەكوۆتىڭ مىقتىلىعى دا سول، وقىرمانىن سامارقاۋ قالدىرمايتىن. بىرگە جەتەلەيدى، كۇرسىندىرەدى، كۇيىندىرەدى، قۋاندىرادى. سوناۋ قولعا كىتاپ الىپ، وقي باستاعان شاقتا- اق. اناۋ «جابايى الما» ، «باسىندا ءۇشقارانىڭ» ، «جۋسان ءيىسى» ، «مەنىڭ قارىنداسىم» ، تاعى دا باسقا تۋىندىلارىن باس الماي قايتالاپ وقي بەرۋشى ەدىم. بولەك دۇنيە- تۇعىن. كەيىننەن كازگۋ- دىڭ جۋرفاگىنە تۇسكەن سوڭ بىرنەشە مارتە جازعاندارىمدى جازۋشىلار وداعىنا اپارىپ ءجۇرىپ، سايىن اعانى سۇراستىرعانمىن. ويىم جاقىن تانىسۋ ەدى. ۇلكەن جازۋشىنى كورگىم كەلگەن. ءتىپتى شىعارمالارىنداعى كەيىپكەرلەر ومىردە بار ادامدار ما، جوق، قيالدان تۋعان جاندار ما، سونى دا بىلگىم كەلگەن. ءبىراق ول كىسىمەن كەزدەسە المادىم... ءبىراق سايىن مۇراتبەكوۆ مەن ءۇشىن جازۋى بولەك، مىقتى قالامگەر رەتىندە قالا بەرگەن. ءالى دە ۇيدەگى سورەدە تۇرعان كىتاپتاردىڭ ىشىنەن ول كىسىنىڭ جازعاندارىن قۇمارىم قانباعان ادامداي قايتادان وتىرىپ وقي بەرەمىن. سوناۋ الىستا قالعان اۋىلعا قاراي جەتەلەۋشى ەدى، سايىننىڭ اڭگىمەلەرى... اۋىلدى، جۇيتكىپ وتە شىققان بالا داۋرەندى ساعىنۋشى ەدىم...

 «...اياننىڭ ەرتەگى ايتاتىندىعى سايىننىڭ وزىنە ازداپ كەلەدى. ءبىراق اياننىڭ ءپروتوتيپى بار. ول - اۋىلدا توبىعى تايعاندىقتان، اياعىن قيساڭداتىپ، ءسال ىشىنە باساتىن ۇزاقباي دەگەن بالا. سول بالانىڭ تاعدىرى شىعارماعا ارقاۋ بولعان. «جابايى الماداعى» قانات تا ومىردە بار ادام. قاناتتىڭ تاعدىرى - سايىننىڭ اۋىلىنداعى ناۋقان دەگەن بالانىكى. ونىڭ دا اكەسى سوعىستا قايتىس بولعان. شەشەسى سوعىس ۋاقىتىندا كولحوزدىڭ جۇمىسىنان زورىعىپ ولگەن. قازىر ناۋقان اۋىلدا تۇرادى. اقساقال بولدى. ون التى بالاسى بار. «جابايى الماداعى» بالالار سايىننىڭ اۋىلىنداعى « قىزىل جۇلدىز» بريگاداسىنىڭ بالالارى. «باسىندا ءۇشقارانىڭ» دەگەن اڭگىمەدەگى اسەت - سايىننىڭ ءوزى.

ءبىر جىلى بەردىبەك سوقپاقبايەۆ، تاحاۋي احتانوۆ، سايىن ۇشەۋى قاپالداعى سايىننىڭ اتاسىنىڭ جايلاۋىن ارالاپ، بۇرحان بۇلاققا بارىپ قايتقان. كەلگەننەن كەيىن ويىما بىردەڭەلەر كەلىپ ءجۇر. ءبىر شىعارما جازسام با ەكەن دەپ ءجۇردى. كەلەر جىلى اكىم تارازي ءوز اۋىلىنىڭ جايلاۋىنا شاقىرىپ كەتتى. سودان كەلدى دە، كۇزگە سالىم «باسىندا ءۇشقارانىڭ» اڭگىمەسىن جازىپ شىقتى. «مۇڭ جاپىراق» دەگەن پوۆەسى بولاتىن. شاعىن ءۇزىندىسىن ءبىر جۋرنالعا جاريالاعاندا: «اسا جاقسى جازىلعان جوق. وزىمە ۇنامادى» دەپ جۇرگەن. بىردە ۇيگە كىرسەم پەشتىڭ الدىندا كەرەك ەمەس قاعازدارىن، ءبىراز قولجازباسىن بۇرقىراتىپ جاعىپ وتىر. «مۇنىڭ نە؟ » دەسەم، «مۇڭ جاپىراق» جاقسى شىققان جوق. ورتەپ جىبەردىم. ويلانىپ قايتا جازارمىن» دەدى. ءبىراق قايتا جازۋعا وتىرا المادى. «ەندى ءبىر ۇلكەن دۇنيە جازسام، سوعان وتىرسام، دەۋشى ەدى. ۇلگەرمەدى...» دەپ ەسكە الادى جازۋشىنىڭ جارى ءماريام اپاي «اق جەلكەن» جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتىندا.

سايىن مۇراتبەكوۆ وتكەن عاسىردىڭ 50-جىلدارىنىڭ سوڭى، 60-جىلداردىڭ باسىندا ادەبيەت كوشىنە وزىندىك قولتاڭباسىمەن كەلگەن تالانتتى قالامگەر. شوقتىعى بيىك «جابايى الما» رومانى ءۇشىن مەملەكەتتىك سىيلىق الدى. سايىن اعا بار بولعاندا بيىل جەتپىستىڭ جەتەۋىنە تولار ەدى...

 قاليحان ىسقاق، جازۋشى

Massaget.kz