لاڭكەستەردىڭ ارباۋىنا تۇسكەندەردى قۇتقارۋ مۇمكىن بە
ول ادامداردى تەرروريستەر قاتارىنا تارتۋمەن بۇرىننان بەرى اينالىسادى ەكەن ءارى وزبەكستاندا ەكسترەميزمگە ايىپتالىپ، وعان قارسى بىرنەشە قىلمىستىق ىستەر قوزعالعان. تەرروريزمدى ناسيحاتتاۋشىلاردىڭ ءادىس- تاسىلدەرى مەن ولارعا ىلەسۋگە بەيىم ادامدار تۋرالى پوليتسيا گەنەرال- پولكوۆنيگى، ت م د مۇشە ەلدەرىنىڭ انتيتەرروريستىك ورتالىعىنىڭ باسشىسى اندرەي نوۆيكوۆ ايتىپ بەردى.
بۇل تۋرالى Sputnik قازاقستان حابارلايدى.
وسىدان ءبىر جىل بۇرىن تەرروريستەر قاتارىنا تارتۋدىڭ ەڭ ۇتىمدى ءتاسىلى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ناسيحاتتاۋ بولاتىن، الايدا ت م د ەلدەرىنىڭ قۇزىرەتتى قۇرىلىمدارىنىڭ جۇمىسى وڭ ناتيجە بەرىپ، مۇنداي ۇگىتتەۋدىڭ سانى ءبىرشاما تومەندەدى.
«قاۋىپسىزدىك ورگاندارى مەن ارنايى قىزمەتتەردىڭ جۇمىسى ءتيىمدى اتقارىلىپ، ناتيجەسىندە ناسيحاتتاۋشىلاردىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى بەلسەندىلىگى ايتارلىقتاي ازايدى. ءبىراق ولار قىلمىستىق ءىس- ارەكەتتەرىن ءبىرجولا توقتاتقان جوق. قازىر ولار ءارتۇرلى مەسسەنجدەرلەر ارقىلى ۇگىت جۇرگىزۋدە - ءبىرىنشى كەزەكتە، WhatsApp, Viber جانە Skype. ناقتى قىلمىستىق ىستەردى تەرگەۋ بارىسىندا كومپيۋتەرلىك ساراپتاما مازمۇندارىن سارالاۋ كەزىندە وسى ءۇردىستى بايقايمىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى نوۆيكوۆ. ول ايتىپ وتكەندەي، قاۋىپسىزدىك ورگاندارى جانە ارنايى قىزمەت جەلىسى ارقىلى ناسيحاتتاۋ رەسۋرستارى تۋرالى توقتاۋسىز اقپارات الماسۋدى جولعا قويۋعا جانە ت م د اۋماعىندا سول رەسۋرستاردى بەيتاراپتاۋ بويىنشا ورتاق ءتاسىل ۇستانۋعا قول جەتكىزىلدى.
يسلام مەملەكەتى ستۋدەنتتەردى قايتپەك
ساراپشىلار تەرروريستەر قاتارىنا قوسىلۋعا بەيىم ازاماتتاردىڭ ءۇش ساناتىن انىقتادى: جاستار، كۇردەلى ەكونوميكالىق ءارى پسيحولوگيالىق كۇيزەلىسكە ۇشىراعان ەڭبەك ميگرانتتارى جانە تۇرمەدەگىلەر.
«كريمينولوگيادا «ۆيكتيمدىلىك» دەگەن تەرمين بار، ياعني قۇربان بولۋعا بەيىم جاندار. ءوز كوزقاراسىمىز تۇرعىسىنان، الەۋمەتتىك نەمەسە ەكونوميكالىق ستاتۋسى، جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي تەرروريستەر قاتارىنا قوسىلۋعا بەيىم حالىق تۋرالى ايتقاندا، وسى تەرميندى پايدالانامىز»، - دەيدى نوۆيكوۆ.
«ومىرلىك تاجىريبەسى ازدىعىنا بايلانىستى ستۋدەنتتەر دە ۆيكتيمدى ازاماتتار قاتارىنا جاتقىزىلادى. جاستار جاعى ءار ءىستىڭ سالدارىن وەكتيۆتى تۇردە باعامداي بىلمەيدى: «يسلام مەملەكەتىنە قوسىلىپ كەتسەم قايتەدى؟ سيريا نەمەسە يراكقا كەتىپ قالسام نە بولماق؟ ول جاقتان قالاي قايتام؟». باستاپقى ەكى سۇراققا جاۋاپ تاپقانىمەن، ۇشىنشىسىنە كەلگەندە كىدىرىپ قالادى»، - دەيدى ول. ونىڭ ۇستىنە، «يسلام مەملەكەتى» جاۋىنگەرلەرىنىڭ سانىن كوبەيتۋدى عانا ەمەس، IT- تەحنولوگيا، لينگۆيستيكا، مەديتسينا جانە باسقا سالالارداعى بىلىكتى مامانداردى ءوز قاتارىنا تارتۋدى كوزدەيدى. سول سەبەپتى دە ستۋدەنتتەر جاعىنا قاۋىپ ءتونىپ تۇر، وسى ءبىر كۆازيمەملەكەتتىڭ قىزمەت ەتۋىنە ماماندار اۋاداي قاجەت.
ەڭبەك ميگرانتتارى: ات باسىنداي التىن تۋرالى ەرتەگىلەر
ت م د قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن ارنايى قىزمەتتەردىڭ ەرەكشە قىزىعۋشىلىعىن تەرروريستەر قاتارىنا قوسىلۋعا بەيىم تاعى ءبىر ازاماتتار توبى تۋعىزادى. اڭگىمە ورتا ازيادان شىققان ەڭبەك ميگرانتتارى تۋرالى بولماق.
«ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى رەسەي اۋماعىندا ءجۇرىپ تەرروريستەر قاتارىنا قوسىلادى. بۇل تۋرالى قىلمىستىق ىستەر ماتەريالىنان بىلە الامىز. ياعني، بۇل جەردە جالپى سانى از كەلىمسەكتەر تۋرالى ايتىپ وتىرمىن»، - دەپ ءتۇسىندىردى نوۆيكوۆ.
ەڭبەك ميگرانتتارى مادەنيەتى جات، ءتىلى بوتەن ورتاعا تۇسكەن كەزدە اجەپتاۋىر پسيحولوگيالىق كۇيزەلىسكە ۇشىرايدى. ولار مەشىتتەردە ەمەس، جۇرت كوپ جيىلعان جەرلەردە لاڭكەستەر قاتارىنا تارتىلادى، مىسالى، قۇرىلىستا، بازارلار مەن ادام كوپ تۇراتىن جاتاقحانالاردا. كەيدە ەكسترەميستەر الدىن الا الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ناسيحات جۇرگىزىپ بارىپ، ميگرانتتاردى اربايدى، ياعني «الگى ادام ەكسترەميستتىك كوزقاراس ۇستانۋعا دايىن با، جالپى راديكالدى يدەيالار ۇسىنا ما - سونى انىقتايدى».
«ورتا ازيانىڭ ءبىرقاتار مەملەكەتتەرىندە ەكونوميكالىق احۋال نەداۋىر كۇردەلى، حالىقتىڭ كۇنكورىسى تومەن. ەكسترەميستتىك ۇستانىمداعى ميگرانتتاردى تاپقان سوڭ، ناسيحاتتاۋشىلار بىردەن اقشا ۇسىنادى. جاۋىنگەرلىك ىستەرگە قاتىسقانى ءۇشىن ايىنا مىڭ دوللار بەرەم دەسە، كەيبىرەۋلەردىڭ ىلەسە كەتۋى ابدەن مۇمكىن»، - دەيدى نوۆيكوۆ.
ءبىراق ت م د انتيتەرروريستىك ورتالىعى ءتۇسىندىرىپ وتكەندەي، ماسەلەنىڭ ءتۇبى تەرەڭدە جاتىر - ميگرانتقا جالعان اقشا تولەپ نەمەسە مۇلدەم تولەمەۋى دە مۇمكىن، ونىڭ ۇستىنە، سودىرلاردىڭ ورتاشا جاس ۇزاقتىعى بىرنەشە ايدان اسپايدى.
جالدامالى جاۋىنگەر سيرياعا بارعان سوڭ، ءبارى تىم كەش: ەلىنە ورالسا، قىلمىستىق جازاعا ۇشىرايدى؛ سوعىستا جۇرسە، كۇندە باسىن قاتەرگە تىگۋگە ءماجبۇر.
يسلام مەملەكەتى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى ناسيحات جۇرگىزۋدەن بولەك، جاڭا «جوبانى» ىسكە قوستى - تەرروريستەردىڭ اۆتونومدى ۇياشىعىن قۇرۋ بويىنشا وقۋ باعدارلاماسىن ينتەرنەتتە تاراتۋدا. بۇل وقۋلىقتار مەن نۇسقاۋلىقتاردا، بەينەجازبالاردا جارىلعىش قۇرىلعىلاردى جاساۋ تاسىلدەرى، قارا نارىقتا قارۋ ساتىپ الۋ جولدارى جانە ت. ب. كورسەتىلگەن. «ادامداردى لاڭكەستەر قاتارىنا باسقا دا امالدارمەن تارتۋى مۇمكىن: جاڭا سودىر ي گ ي ل- دىڭ سوعىس لاگەرلەرىندە دايىندىقتان وتەدى، ءيا بولماسا ءوز بەتىنشە ونلاين ازىرلەنىپ، تۇرعىلىقتى مەكەنجايى بويىنشا شاعىن ۇياشىقتىڭ قۇرامىنا ەنەدى»، - دەيدى مامان.
لاڭكەستەردىڭ ورداسى
كوپتەگەن مەملەكەتتەردەگى تاعى ءبىر پروبلەما - ەكسترەميستتىك سيپاتتاعى قىلمىس ءۇشىن سوتتالعانداردى ۇرلىق، قاراقشىلىق جاساپ، كىسى ولتىرگەندەرمەن بىرگە تۇرمەگە قاماۋ.
«قىلمىسكەرلەردىڭ ەكى ساناتى بىرگە قاماۋدا بولعان كەزدە، ناسيحاتتاۋشىلارعا تاپتىرمايتىن مۇمكىندىك تۋىندايدى. ياعني، تۇرمە ولار ءۇشىن ەڭ ىڭعايلى ورىنعا اينالىپ وتىر. ەسكترەميستتىك ۇستانىمدار سوتتالعاندار اراسىندا جۇقپالى ىندەتتەي تاراي بەرەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى اندرەي نوۆيكوۆ.
«قايتار جول» بار
تىعىرىقتان شىعار جول بار، رەسەيلىك ساراپشىلار ورتاازيالىق ارىپتەستەرىنىڭ وزىق تاجىريبەلەرىنىڭ ناتيجەسىن ءجىتى باقىلاپ وتىر. ورتا ازيا ەلدەرىندە، نوۆيكوۆ ايتىپ وتكەندەي، مەملەكەتتىڭ ارنايى قىزمەتتەرى مەن ازاماتتىق قوعامنىڭ ءدىني قۇرىلىمدارىنىڭ ءوزارا ىنتىماقتاسۋى جاقسى ناتيجە بەردى. قىرعىزستان، قازاقستان، تاجىكستان جانە وزبەكستان پەنيتەنتسيارلىق مەكەمەلەرىندە يمامدار جۇمىس ىستەيدى.
«ءدىني نانىم- سەنىمدەگى ادام ءۇشىن كەز كەلگەن جايتتى ءمۇفتي نەمەسە يمامنىڭ وي ەلەگىنەن وتكىزۋى اسا ماڭىزدى. قانداي دا ءبىر مىنەز- قۇلىقتى جاقتايتىن نەمەسە داتتايتىن ءدىني ۋاعىزدار ايتىلىپ جاتسا، دىنگە سەنەتىن ادام وعان بەي- جاي قارامايدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى نوۆيكوۆ.