قىتايدا قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرگەن سايىس ءوتتى - شەت ەلدەردەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ

استانا. قازاقپارات - قازاق حالقىنىڭ ۇشتەن ءبىرى تاعدىر جازۋىمەن شەت مەملەكەتتەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.

بۇل ءوز كەزەگىندە شەت ەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- تى قالىپتاستىردى. شەتتەگى قازاقتار كوپ شوعىرلانعان شىنجاڭ ولكەسىندە تۇڭعىش قازاق ءتىلدى گازەتتىڭ وقىرمانمەن جۇزدەسۋى 1935 -جىلدان باستاۋ السا، قازاق ءتىلدى راديو 1955 -جىلى ەفيرگە شىعىپتى.

ال قازاق تىلىندەگى تەلەارنا 1985 -جىلدان بەرى ءوز كورەرمەندەرىنە تۇراقتى قىزمەت ەتىپ كەلەدى. موڭعول مەملەكەتى سونداعى قازاقتاردىڭ اقپاراتتىق قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرۋ ماقساتىندا ورتالىق كوميتەتتىڭ حاتشىلار كەڭەسىنىڭ 1931 -جىلعى 28 -قاراشاداعى №59 -قاۋلىسىمەن قازاق تىلىندە باسىلىم شىعارۋدى وقۋ اعارتۋ مينيسترلىگىنە مىندەتتەگەن.

سودان باستاپ مەرەكەلىك ۇراندار «ۇنەن» گازەتىندە قازاقشا باسىلا باستاعان. موڭعوليا قازاقتارىنىڭ «وركەندەۋ» اتتى العاشقى قازاق ءتىلدى گازەتى 1941 -جىلدىڭ 19-جەلتوقسانىنان باستاپ لاتىن الىپبيىمەن جارىق كورگەن.

يرانداعى قازاق راديوسى 1996 -جىلى 20-ماۋسىمدا رەسمي تۇردە جۇمىس جاساي باستاعان. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العاش مويىنداعان ەلدىڭ ءبىرى - تۇركيا قازاق تىلىندە حابار تاراتا باستاعالى ونشاقتى جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. بۇگىنگى تاڭدا تۇركيانىڭ شەتەلگە باعىتتالعان راديوحابارلارىن تاراتۋ قىزمەتى (ت ر ت) «تۇركيا ءۇنى» راديوسى ارقىلى جۇرگىزىلەدى. بۇگىندە بارلىعى 32 تىلدە حابار تاراتاتىن «تۇركيا ءۇنى» راديوسى (Voice of Turkey) قازاق تىلىندەگى ءوز حابارلارىن قىسقا تولقىندى تاراتقىشتار، جەرسەرىگى جانە ينتەرنەت ارقىلى الەمنىڭ بارلىق جەرىنە جەتكىزە الادى. شەتەلدەگى قازاق تىلىندە حابار تاراتاتىن راديوستانسيالار اراسىنان ا ق ش- تىڭ قارجىلاندىرۋىمەن الەمنىڭ 28 تىلىندە حابار تاراتاتىن «ازاتتىق» راديوسى 60 جىل بويى حابار تاراتىپ كەلە جاتىر.

قازاق مەملەكەتىنىڭ بەت-بەدەلى ارتقان سايىن شەت مەملەكەتتەردە قازاق تىلىندە حابار تاراتاتىن باسىلىمداردىڭ سانى كوبەيىپ كەلە جاتقانىن بايقايمىز. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسى - كۇندەلىكتى ومىردە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قىزمەت ەتۋ اياسىنىڭ كەڭەيۋى مەن شەت ەلدەردە قازاق ءتىلىن قولدانۋشىلاردىڭ كوبەيۋىمەن ارتا تۇسەرى انىق.

قازاق ءتىلىنىڭ اياسىن كەڭەيتۋدە شەتەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ الار ورنى بولەك. ولاردىڭ انا تىلىنەن ايىرىلماۋى، اتا جۇرتىمەن رۋحاني بايلانىسىنىڭ ۇزىلمەۋى قازاق ءتىلىنىڭ وزگە ەلدە قانات جايۋىنا وزىندىك ۇلەس قوسارى ءسوزسىز.

«قازاقپارات» حالىقارالىق اقپارات اگەنتتىگى وسى رۋحاني ءجىپتى جالعاستىرىپ، ەلدەگى جاڭالىقتاردى شەتتەگى قانداستارمەن، قانداستارىمىزدىڭ جاڭالىقتارىن اتا جۇرتقا جەتكىزۋدە التىن كوپىر ىسپەتتى ءرول اتقارىپ كەلەدى. بۇگىن ءبىز سوڭعى كۇندەرى شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- تاردا جارىق كورگەن وزەكتى جاڭالىقتارعا شولۋدى ۇسىنامىز.

****

قىتايدا قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى ۇلىقتالعان مەرەكە ءوتتى


جاقىندا قىتايدىڭ گانسۋ ولكەسىنىڭ اقساي قازاق اۆتونوميالىق اۋدانىندا تۇراتىن قانداستارىمىز ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ۇلىقتاعان مەرەكەلىك شارا ۇيىمداستىردى. بۇل تۋرالى قىتايدىڭ مەملەكەتتىك «حالىق گازەتىنىڭ» kazakh.people.com.cn رەسمي سايتى جازادى.

«اقساي اۋدانىندا تۇرىپ جاتقان قازاقتار 1 -مامىر - حالىقارالىق ەڭبەكشىلەر كۇنىن اتاپ وتە وتىرىپ، ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى دارىپتەيتىن مەرەكەلىك شارا ۇيىمداستىردى. ونىڭ بارىسىندا الامان بايگە، قىز قۋۋ، كوكپار تارتۋ سىندى ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن جارىستار ءوتتى. سونىمەن بىرگە قازاق ءانىن اۋەلەتكەن اقساي اۋداندىق ءان- ءبي ۇجىمىنىڭ كونسەرتى دە كوپشىلىكتىڭ ىقىلاسىنا بولەندى»، دەپ جازىعان سايتتىڭ توتەجازۋ نۇسقاسىندا.

اتالمىش ب ا ق- تىڭ جازۋىنشا، اقساي اۋدانى بيىلعى مامىر ايىنان قازان ايىنا دەيىن 6 رەت ات بايگەسىن وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. ولاردىڭ بارىسىندا الامان بايگە، قۇنان بايگە، جورعا جارىستارىنان بولەك، قىز قۋۋ، كوكپار تارتۋ، ات ءۇستى ونەرى سەكىلدى ۇلتتىق سپورت ويىندارى ۇيىمداستىرىلماق. سونداي-اق قازاق تاعامدارىن دارىپتەپ، ۇلتتىق ءان- ءبيىمىزدى ارقاۋ ەتكەن كونتسەرتتىك باعدارلاماردى كورسەتۋدى ماقسات ەتۋدە. اۋدان حالقى ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى وزگە ۇلت وكىلدەرىنە كورسەتۋ ارقىلى جەرگىلىكتى ءتۋريزمدى دامىتۋعا دەن قويماق.

***

ۇلانباتىردا بۇلدىرشىندەردىڭ «ونەر سايىسى» وتەدى


موڭعوليا استاناسى ۇلانباتىردا 6-15 جاس ارالىعىنداعى بۇلدىرشىندەر اراسىندا "ونەر سايىسى" ۇيىمداستىرىلادى. بۇل تۋرالى موڭعولياداعى قانداستارىمىزدىڭ KAZNEWS اقپاراتتىق سايتىندا حابارلاندى. «اتالعان سايىسقا ءان ايتىپ، ءبي بيلەيتىن، مۋزىكالىق اسپاپتاردا وينايتىن جانە باسقا دا ونەرلەرى بار بالالار قاتىسا الادى. سايىس 2 كەزەڭنەن تۇرادى، ياعني 2-سىنالۋدان ءساتتى وتكەن بالالار 2017 -جىلى 30 -مامىردا قويىلاتىن "گالا كونسەرتكە" قاتىسادى»، دەپ جازادى دەرەككوز.

موڭعولياداعى قانداسىمىز براندەنبۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گرانتىن ۇتىپ الدى


 KAZNEWS سايتىندا جارىق كورگەن كەلەسى اقپاراتتا موڭعولياداعى قانداسىمىز ەركەقۇلان باعدات ۇلىنىڭ براندەنبۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گرانتىن ۇتىپ العاندىعى تۋرالى ءسۇيىنشى جاڭالىق جازىلعان. «مەنىڭ شەتەلدە حالىقارالىق وقۋ ورىندارىنا وقۋىما جاڭا مۇمكىندىك تۋدى. يتاليادان جانە گەرمانيادان گرانت ۇتىپ الدىم. قازىر موڭعوليا - گەرمانيا بىرلەسكەن تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ماتەماتيكا پانىنەن ساباق بەرىپ جۇرگەندىكتەن، گەرمانيادا دوكتورلىق دارەجەدە وقۋدى تاڭدادىم. براندەنبۋرگتەگى ماتەماتيكالىق زەرتتەۋ جۇمىستارىنا ءوزىمنىڭ قولتاڭبامدى قالدىرسام دەگەن ارمانىم بار. مەنى ارىپتەستەرىم جىلى قابىلدايدى دەگەنگە سەنەمىن»، - دەيدى ەركەقۇلان باعدات ۇلى.

سيريا كەلىسسوزدەرىنىڭ جاڭا كەزەڭى ا ق ش- تىڭ اسكەري شارالارىنىڭ ىقپالىندا ءوتتى


وسى تاقىرىپپەن يراننىڭ parstoday.com سايتىندا ماقالا جارىق كوردى. وندا، سيرياعا قاتىستى استانا كەلىسسوزدەرىنىڭ ءتورتىنشى كەزەڭىنە قاتىسۋشىلاردىڭ قۇرامىنا توقتالا كەلىپ، وسى كەزەڭنىڭ استانا كەلىسسوزدەرىنىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا كوبىرەك كەدەرگىلەرگە ۇشىراعاندىعى ايتىلعان.

«استاناداعى 4-كەلىسسوزدىڭ كەلەسى ماڭىزدى كەدەرگىسى سيريالىق قارسىلاستاردىڭ قايتالامالى ارەكەتتەرى بولدى. سيريالىق قارسىلاستار كەلىسسوزدەردىڭ وسى كەزەڭىندە دە استانا كەلىسسوزدەرىنىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىندەگىدەي بۇلدىرگى ارەكەتتەر جاسادى. كەيبىر حابارلار بويىنشا، سيريالىق قارسىلاستار كەشە استاناداعى كەلىسسوزدەردى كەيىنگە قالدىرىپ، بۇگىن قوسىلاتىن بولادى. باسقا اقپارات قۇرالدارىنىڭ حابارلاۋى بويىنشا، سيريالىق قارسىلاستار كەشە استانادا بولعان، ءبىراق كەلىسسوزدەردەن شىعىپ كەتكەن. قارسىلاستار ولاردىڭ باقىلاۋىنداعى اۋداندارعا اۋە شابۋىلدارىن جاساۋ توقتاتىلعان كەزدە عانا كەلىسسوزدەرگە قاتىساتىنىن ايتقان دەسەدى. مۇنداي بۇلدىرگى ارەكەتتەر بارىنەن بۇرىن ا ق ش- تىڭ اش-شايراتقا شابۋىلى مەن يزرايلدىڭ سيرياعا شابۋىلدارىنان تۋىنداعان ۇمىتتەرگە نەگىزدەلگەن سياقتى. استاناداعى 4-كەلىسسوزدى ا ق ش- تىڭ جاڭا ۇكىمەتىنىڭ سوڭعى ەكى ايداعى امال-ارەكەتتەرى سالدارىنان باستالماي جاتىپ جەڭىلىسكە ۇشىرادى دەپ ايتۋعا بولادى. بۇعان قاراماستان، كەلىسسوزدەر سيريا داعدارىسىن شەشۋ جولدارىن تابۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. كەلىسسوزدەردى جالعاستىرۋ ا ق ش- تىڭ ءساۋىر ايىنداعى سيرياعا قارسى اسكەري امالىنىڭ سالدارلارىن ازايتىپ، سيريا داعدارىسىنا قاتىستى كەلىسىمگە كەلۋ تۋرالى ۇمىتتەردى ارتتىرا الادى» ، دەپ جازىلعان ماقالادا.

***

قىتايدا وزگە ۇلت وكىلدەرى قازاقتىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن بىلۋدەن جارىستى


قىتايدىڭ CCTV ورتالىق تەلەارناسىنىڭ kazakh.cctv.com رەسىمي سايتىندا قىتايدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىپ جاتقان وزگە ۇلت ستۋدەنتتەرى اراسىندا قازاقتىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن بىلۋدەن سايىس وتكەندىگى تۋرالى اقپارات جارىق كوردى. قازاق تىلىنە ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، قۇرمەت كورسەتكەن بۇل شارانى شىنجاڭ ءتىل- جازۋ كوميتەتى، بەيجىڭدەگى ورتالىق ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى فاكۋلتەتى، شىنجاڭ ۋنيۆەرسيتەتى، ىلە پەداگوگيكا ۋنيۆەرسيتەتى جانە قىتاي تىلدەر ۋنيۆەرسيتەتى سىندى ءبىلىم وردالارى ۇيىمداستىرعان.

«ۇرىمجى قالاسىنداعى شىنجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن سايىسقا قىتايدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا قازاق ءتىلى ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقان وزگە ۇلت جاستارى قاتىستى. قازاق ءتىلىنىڭ الامان بايگەسىندە 24 ستۋدەنت باعى مەن بابىن سىنادى. قاتىسۋشىلاردىڭ دەڭگەيىن ءار قىرىنان سىناعان بايقاۋ بىرنەشە كەزەڭگە بولىنگەن. ولار جازباشا، اۋىزشا ەمتيحان تاپسىرىپ، قىتاي، قازاق تىلدەرىندە اۋىزەكى اۋدارما جاساۋ، بەرىلگەن قازاقشا ءماتىندى جاتىق وقىپ، مازمۇنداپ بەرۋ، بەرىلگەن تاقىرىپ اياسىندا ماقالا جازۋ تۇرلەرى بويىنشا سىناقتاردان ءوتتى. بايقاۋ بارىسىندا قازاق مادەنيەتى مەن ۇلتتىق داستۇرىنە جانە قازاقشا جاڭا اتاۋ، تەرميندەرگە باسىمدىق بەرىلدى»، دەپ جازادى دەرەككوز.

اۆتور: ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى