قايرات جولدىباي ۇلى: مۇسىلماندار اللانىڭ «ەكىنشى كىتابىن» وقۋدى ۇمىت قالدىردى

استانا. قازاقپارات - يسلام ادامزات بالاسىنا اللا تاراپىنان بەرىلگەن ءبىر نىعمەت، بەلگىلى ولشەمگە قۇرىلعان زاڭدىلىقتار جيىنتىعى دەسەك، قۇلشىلىق عيباداتتارى وسى زاڭداردىڭ ءبىر تارماعى عانا.

قازىرگى كۇندە مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ عىلىم مەن وركەنيەتتەن كەنجە قالۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ تەاتر، پوەزيا، كينو. يسلام دىنىندە ونەر، شىعارماشىلىق سالاسىنىڭ ورنى قانداي؟ بەلگىلى يسلامتانۋشى، عالىم، Islam.kz پورتالىنىڭ باس رەداكتورى قايرات جولدىباي ۇلى ءدىن مەن دۇنيە، عىلىم مەن مادەنيەت، عيبادات پەن تاقۋالىق تۇسىنىكتەرىنە تەرەڭىرەك ءۇڭىلۋدى ۇسىنادى. اڭگىمە جەلىسى وسى تاقىرىپتا ءوربىدى. نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

- قايرات اعا، جالپى ءدىن ۇعىمىنىڭ دۇنيەدەگى ورنى قانداي؟ ءدىن مەن دۇنيەنىڭ بايلانىسى نەمەسە ارا- جىگى بار ما؟

- سالىستىرمالى تۇردە ءدىن مەن دۇنيەنىڭ ارا- جىگى بار دەۋگە بولادى، ءبىراق تەرەڭدەگەن كەزدە ەشقانداي ايىرماشىلىعى جوقتىعىن كورەسىڭ. ءبىز ءدىندى اللا تاعالانىڭ ادامدى ەكى دۇنيەدە باقىتتى ەتۋ ءۇشىن جىبەرگەن زاڭدار جيىنتىعى دەيمىز. قۇراندا اللا تاعالا «سەندەردى مىنا دۇنيەنىڭ تىرشىلىگى الداماسىن»، - دەيدى. كۇيبەڭ تىرلىكپەن ءجۇرىپ، دۇنيەگە الدانىپ قالماۋدى ايتادى. وسى تۇرعىدان العاندا دۇنيە تىرشىلىكتەرى، دۇنيەدەگى ىستەر اللاسىز، رۋحاني نيەتسىز بولسا، ارينە، وندا ءدىن مەن دۇنيە ەكى بولەك نارسە بولادى.

ال ەگەر ءبىز دۇنيە تىرشىلىگىن جاساعان ۋاقىتتا وعان اقىرەتتىك نيەتتى قوساتىن بولساق، ول سىرت كوزگە دۇنيە تىرشىلىگى بولىپ كورىنگەنمەن، ءدىني ءىس سانالادى. ماسەلەن، ءبىر كىسى ۇيىقتادى. بىلاي قاراساڭ، ول - دۇنيە تىرشىلىگى، ادامنىڭ تابيعي قاجەتتىلىگى. ءبىراق، ۇيىقتار كەزدە: «قازىر ءسال تىنىعىپ الىپ كىتاپ وقيمىن، قۇران وقيمىن. ۇيىقتاپ الىپ، اللا امانات ەتكەن بالا- شاعامدى اسىراۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيمىن نەمەسە ءبىر مۇسىلماننىڭ قاجەتىن وتەيمىن» دەگەن نيەتى بولسا، ول ۇيقىنىڭ ءوزى دۇنيەلىك ۇعىمنان شىعىپ، ءدىني بولىپ كەتەدى. ويتكەنى، بۇل جەردە ساۋاپ بار.

نيەتىڭىزگە قاراي كۇندەلىكتى ىستەپ جۇرگەن تىرشىلىگىڭىز سىزگە ساۋاپ الىپ كەلەدى. ال ساۋاپ الىپ كەلگەن ىسكە تولىققاندى دۇنيەلىك دەپ باعا بەرە المايسىز. تۋرا وسى سەكىلدى، مىسالى، ءسىز بەلگىلى ءبىر كاسىپتى دوڭگەلەتىپ جۇرگەن كاسىپكەرسىز. ءبىراق سونى ىستەگەن كەزدەگى نيەتىڭىزدە «وزىمە، وتباسىما جەتەرلىك دۇنيەم بار. ەندى حالىققا كومەكتەسەيىن، ولاردى جۇمىسپەن قامتيىن، مەكتەپ، مەدرەسە، مەشىت، بالاباقشا سالايىن، مۇقتاج ادامدارعا قول ۇشىن سوزايىن» دەگەن وي بولسا، وندا ءسىزدىڭ ءار كۇن جۇمىسقا بارۋىڭىز، كەلۋىڭىز، ىسكەرلىك كەلىسىم قۇجاتتارىن جاساۋىڭىز، سونى ۋايىمداۋىڭىزدىڭ ءوزى ساۋاپقا اينالادى. سوندىقتان، تىكەلەي ماعىنادا ءدىن مەن دۇنيەنى ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى.

- ءدىن ءىسى دەپ دۇنيە تىرلىگىن تارك ەتۋ تاقۋالىقتىڭ نىشانى ما؟ ماسەلەن، ۇيالى تەلەفوندى نەمەسە كولىكتى قولدانۋ قاجەتتىلىك، ال وسى تەحنيكالاردى ويلاپ تابۋ، جاساۋ ءۇشىن ادام بالاسىنا ءبىلىم، عىلىم يگەرمەك كەرەك. ءبىز وسى سوڭعىسىنان قالىس قالمادىق پا؟

 -  مەنىڭشە، ءدىن مەن دۇنيەنى قاتار ۇستانعان كەزدە تاقۋالىق تولىسادى. وكىنىشكە قاراي، ءبىز بۇل ۇعىمداردىڭ ماعىناسىن تارىلتىپ الدىق. مۇسىلماندار تاقۋالىقتى تار ماعىنادا تۇسىنگەن كەزدەن باستاپ كەرى كەتتى. تاقۋالىق -  اللانىڭ كىتابىن وقۋ، اللا تاعالانىڭ زاڭدىلىعىمەن ءجۇرۋ دەگەن ءسوز. ال اللا تاعالانىڭ زاڭىمەن ءجۇرۋ ەكى ءتۇرلى بولادى. ءبىرىنشىسى -  اللانىڭ كىتابى قۇران. ءبىز قۇراندى وقيمىز، ونداعى ۇكىمدەردى ورىندايمىز، بۇيىرعانىن ىستەيمىز، تىيعانىنان تىيىلۋعا تىرىسامىز. ارينە، بۇل -  ساۋاپتى ءىس، مۇنى كوپتەگەن مۇسىلماندار قال- قادىرىنشە ورىنداپ ءجۇر. ءبىراق، بۇل -  تاقۋالىقتىڭ ءبىر قىرى عانا. ال كەلەسى قىرى -  قۇران «دۇربىسىمەن» نەمەسە قۇران «كوزىمەن» اللا تاعالانىڭ ەكىنشى كىتابىن وقۋ. ول -  عالام اتتى كىتاپ.

 عالام دا اللا تاعالانىڭ قۇدىرەت قالامىمەن جازىلعان. ونداعى ءار نارسەدە اللانىڭ زاڭدارى مەن نىشاندارى، بەلگىلەرى بار. الەمدەگى كوركەمدىككە قاراپ اللا تاعالانىڭ «ءجاميل، ءجامال» دەگەن سيپاتىن تۇسىنەمىز. جەر شارىنىڭ ءبىر سەكۋند قالماي، دالمە- ءدال اينالۋى سەكىلدى ەسەپتى كورگەن سايىن اللا تاعالانىڭ «مۇقاددير»، ياعني «ءار نارسەنى ەسەپپەن ىستەۋشى» دەگەن سيپاتىن كورەمىز. عالامداعى ءار نارسەنىڭ ورنىندا تۇرعانىن، كەرەمەت ۇيلەسىم تاپقانىن كورىپ، اللا تاعالانىڭ «حاكيم»، ياعني «حيكمەت يەسى» ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز. ءار تىرشىلىك يەسىنىڭ، ەڭ اياعى كىپ- كىشكەنتاي قۇرت- قۇمىرسقانىڭ دا ءوز ريزىعىن تاۋىپ جۇرگەنىنە اللا تاعالانىڭ «ءراززاق» دەگەن سيپاتى دالەل. عالامداعى فيزيكالىق، حيميالىق، استرونوميالىق، گەومەتريالىق قانداي دا ءبىر زاڭدىلىقتاردى كورسەك، مۇنىڭ ءبارىن اللا تاعالا رەتتەستىرگەن.

 ءبىز عىلىمداعى زاڭدىلىقتاردى وقىعان كەزدە «اللانىڭ اياتتارىن وقىپ جاتىرمىز» دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. مىسالعا، كۇننىڭ اينالاسىندا كوپتەگەن پلانەتالار بار. اينالىپ تۇر. ءبىر مينۋت كەشىكپەيدى، ءبىر- بىرىنە سوقتىعىسپايدى. ءدال وسى جۇيە اتومدا دا بار. اتومنىڭ ىشىندە يادرو، يادرونىڭ اينالاسىندا پروتون، نەيترون سەكىلدى ءتۇرلى ەلەمەنتتەر بار. ولاردىڭ اينالۋ باعىتى، تارتىلىس كۇشى ءدال كۇن جۇيەسىنە ۇقساس. سوندا ءبىز كۇن جۇيەسىن زەرتتەپ «اللا تاعالا، قانداي شەبەرسىڭ» دەپ ءبىر تاڭعالامىز، ەڭ كىشكەنتاي اتومدى زەرتتەپ، ونداعى كۇن جۇيەسى سەكىلدى جۇيەنى كورىپ، تاعى دا جاراتۋشىمىزدىڭ شەبەرلىگىنە ءتانتى بولامىز. عالامدى زەرتتەگەن سايىن اللانى تانيسىڭ، اللانى تانىعان سايىن ونىڭ قۇدىرەتىن، شەبەرلىگىن، باسقا دا كەمەل سيپاتتارىن تۇسىنەسىز. بۇل -  تاقۋالىق.

مۇسىلماندار مەشىت پەن عىلىمدى اجىراتىپ العاندىقتان ارتتا قالدى. ال ىلگەرىدەگى مۇسىلماندار وسى ۇعىمداردى قاتار ۇستانعان. الىسقا بارماي- اق ءبىر عانا مىسال كەلتىرەيىن، ءبىزدىڭ ءتاپسىر كىتاپتارىمىزدا، سوناۋ VIII- IX عاسىرلاردا جەردىڭ دومالاق ەكەنى ايتىلعان. 12 - عاسىردا بەلگىلى عۇلاما ءال- بيرۋني ءوزىنىڭ كىتابىندا جەردىڭ دومالاقتىعىن جازادى. عالىم ءوز ەڭبەگىندە: «سىزدەر جەر دومالاق بولسا ۇستىندەگى زاتتار نەگە قۇلاپ قالمايدى، نەگە شاشىلىپ كەتپەيدى؟» دەپ ايتۋلارىڭىز مۇمكىن. مەن وعان «جەردىڭ ماركازىندا (ورتالىعىندا) تارتىلىس كۇشى بار» دەپ جاۋاپ بەرەر ەدىم» دەيدى. بۇل -  مۇسىلمان عالىمىنىڭ 12 - عاسىردا ايتقانى. ال وسى ۋاقىتتا باتىس الەمى كەرى كەتىپ جاتىر ەدى. تاريحتاعى كوپەرنيك، برۋنو، گاليلەيدىڭ وقيعالارىن جاقسى بىلەسىزدەر. حريستياندار سوتى «جەر -  دومالاق» دەگەنى ءۇشىن شىركەۋدىڭ ۇكىمىنە قايشى شىقتى دەپ كوپەرنيكتى ورتەمەك بولدى. برۋنونى اقىرى ورتەپ جىبەردى. گاليلەي ۇستانىمىنان باس تارتۋعا ءماجبۇر بولدى. ءبىراق، ول عالىمدار ىشتەي ءوز پىكىرلەرىندە قالدى. بۇل XVI عاسىردا بولعان وقيعالار ەدى. ال ءال- بيرۋني بۇل عىلىمي جاڭالىقتى 12 - عاسىردا جاريا ەتتى.

 مۇسىلماندار وسىنداي دەڭگەيدە ەدى. بۇكىل عىلىمي جاڭالىقتاردى مۇسىلمان عالىمدارى اشتى. سوسىن ونىڭ ءبارى كەزىندەگى اندالۋسيا، قازىرگى يسپانيا ارقىلى باتىسقا قاراي ويىستى. ولار وزدەرىنە جەتكەن كىتاپتاردى اۋدارىپ، زەرتتەپ، قايتا جاڭعىرتىپ، كەمەلدەندىرىپ، عىلىمعا جول اشتى. ال ءبىز كەرى كەتتىك. سول سەبەپتى مۇسىلماندار تاقۋالىق دەگەن ۇعىمدى دۇرىس ءتۇسىنۋى كەرەك. اللا تاعالانىڭ قۇران كىتابىنداعى كوزگە كورىنىپ تۇرعان ناماز، ورازا، قاجىلىق سەكىلدى نارسەلەردى عانا قۇلشىلىق دەپ ويلاماي، تاقۋالىقتىڭ ەكىنشى قىرى بار ەكەنىن ۇعىنۋى كەرەك. ءدىن مەن عىلىمدى بولۋگە بولمايدى.

قۇراننىڭ ەڭ العاشقى اياتى -  «جاراتقان راببىڭنىڭ اتىمەن وقى» دەپ كەلەدى. ايات قۇراندى نەمەسە بەلگىلى ءبىر كىتاپتى وقى دەپ تۇرعان جوق، جالپى وقۋدى ايتىپ تۇر. ءجاي عانا وقۋ ەمەس، راببىڭنىڭ اتىمەن وقۋ. سەبەبى، راببىڭنىڭ اتىنسىز وقىلعان عىلىم -  بومبا بولىپ جارىلۋى مۇمكىن. ول ادامدى كلونداۋ ارقىلى جاماندىققا جەتكىزۋى مۇمكىن. اۆتومات بولىپ اتىلىپ، حيميالىق قارۋ بولىپ قاسىرەت اكەلۋى مۇمكىن. ول ادامزاتقا پايداسىز، زياندى عىلىم بولۋى مۇمكىن. ءدال وسىنى ىبىراي التىنسارين دە «ءبىر اللاعا سىيىنىپ، كەل، بالالار، وقىلىق» دەپ ايتادى. قۇرانمەن ۇندەس پە؟ ۇندەس. قازاقتىڭ اقيىق اقىنى مۇقاعالي كەڭەستىك كەزەڭدە ءومىر سۇرسە دە ءدىن مەن عىلىمنىڭ ەگىز ەكەنىن قيىن- قىستاۋ زاماندا- اق ايتىپ كەتتى.

ءدىن -  عىلىمنىڭ اناسى،

ءدىن -  عىلىمنىڭ اكەسى.

عىلىم -  ءدىننىڭ بالاسى،

 ءدىن -  عىلىمنىڭ كوكەسى.

 عىلىم دا بار، ءدىن دە بار،

 قوقىس تا بار، گۇل دە بار.

قول ۇستاسىپ قۇدايعا،

 عىلىم مەن ءدىن بىرگە بار، -  دەيدى. ءدىن مەن عىلىمدى قاتار مەڭگەرگەندە عانا مۇسىلماندار كەساپاتىنان ارىلادى.

- راسىندا، يسلام ءدىنى دەگەندە، وتكەن داۋىرلەرگە ۇڭىلسەك، ۇلكەن عىلىم، الىپ وركەنيەت، ءىرى مادەنيەتتى كورەمىز. بۇگىندە كەيبىر ادامدار ءدىندى تەك قۇلشىلىق دەپ تۇسىنەتىن نەمەسە بەلگىلى ءبىر ءىس- ارەكەتپەن شەكتەيتىن سەكىلدى. يسلامنىڭ عىلىمي دەڭگەيگە قايتا كوتەرىلۋى ءۇشىن نە ىستەمەك كەرەك؟

 -  قازىرگى ءدىن سىرتقى فورماعا كوپ كوڭىل ءبولىپ كەتتى. بۇعان يسلام الەمىنىڭ سالافيزمنىڭ ىقپالىندا وتىرعانى دا سەبەپ بولىپ وتىر. نەگىزگى ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن كەيدە سىرتقى فورمالاردى تىكەلەي ماعىنادا ەمەس، باسقالاي دا جورامالداي ءبىلۋىمىز كەرەك. مەكتەپ پەن مەدرەسە بىرىگىپ، مەدرەسەمىزدە مەكتەپتەگى بىلىمدەر بەرىلە باستاعاندا، ال مەكتەپتە رۋحانيات ساباعى وتكىزىلگەن كەزدە ءبىز دامۋ كوكجيەگىنە كوتەرىلەمىز. ول ءۇشىن مۇسىلماندار ءدىن عىلىمى مەن دۇنيە عىلىمىن ءبولىپ قاراماۋى كەرەك. ءبىز دىنگە قىزمەت دەگەندە كوبىنەسە مەشىت، مەدرەسەنى ويلايمىز. ال ءبىراق ءدىن دەگەن كەزدە مەكتەپ سالۋدى، مەكتەپتە كەرەمەت تۇلعالاردى جەتىلدىرۋدى، كينو ءتۇسىرۋدى نەگە ويلاماسقا؟!.

تاريحىمىز نەبىر مىقتى تۇلعالارعا، قاھارماندارعا تولىپ تۇر. ال ءبىزدىڭ، ياعني مۇسىلمانداردىڭ ءوز گولليۆۋدى جوق. باتىسقا جالتاقتاپ وتىرمىز. ءوز «ۋولت ديسنەيىمىز» دە جوق، بالالارىمىز باتىستىڭ مۋلتفيلمدەرىن كورىپ ءوسىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ رەجيسسەرلەرىمىز سولارعا قاراپ تامسانادى. ءبىزدىڭ قاي جەرىمىز كەم؟ قۇرانىمىز، ءدىنىمىز بۇعان قايشى ەمەس قوي. زامان وزگەردى. ىقپال، اسەر ەتۋ تەز. سوندىقتان، دىنگە قىزمەت ەتۋ كەرەك، مۇسىلماندار ويانۋ كەرەك دەگەن كەزدە وسى ەكى نارسەنى بىرگە ۇستانۋىمىز قاجەت. سول كەزدە عانا مۇسىلماندار داميدى، وسەدى، وركەندەيدى دەپ ويلايمىن. باستىسى -  سانانى وزگەرتۋ كەرەك.

- قوعامدا ءارتۇرلى ونەر سالالارىن تۇبەگەيلى شاريعاتقا تەرىس دەۋشىلەر از ەمەس. دىنىمىزدە عىلىممەن قاتار، ونەر، شىعارماشىلىققا قانداي ماڭىز بەرىلگەن؟

 -  جالپى، ونەر -  كەڭ ۇعىم، ۇلكەن سالا. ونەر -  ادامزاتقا كەرەك نارسە. ويتكەنى، ادام بالاسى 24 ساعات قۇلشىلىق جاسامايدى. ءدىن دەگەن تەك مەشىت، تەك ناماز ەمەس. ءدىن دەگەن، ول -  ءومىر. ادام دەگەن ءارتۇرلى، جان- جاقتى جاراتىلىس. ادام كەيدە ءان تىڭداعىسى كەلەدى، كەيدە اسەمدىككە قاراعىسى كەلەدى. مىسالى، مىنا جاراتىلىس، تابيعاتتى اللا تاعالانىڭ ءبىر وركەسترى دەپ ايتۋعا بولادى. سۋدىڭ سىلدىرلاپ اققانى، تەڭىزدىڭ بۋىرقانىپ تاسىعانى، قۇستاردىڭ سايراعانى، جاپىراقتىڭ سىبدىرى، جاڭبىردىڭ تىرسىلى، كوكتىڭ كۇركىرەگەنى، جەلدىڭ ەسكەنى، مىنە، وسىنىڭ ءبارى اۋەن ەمەس پە؟ تابيعاتتا ءبىر اۋەن ويناپ تۇر. ءسىز وسىلاردى تىڭداپ تىنىعاسىز. ادامنىڭ تابيعات اياسىنا شىققاندى ۇناتۋى بەكەر ەمەس. بۇل جەردە كەرەمەت ولشەم بار. ادامدى شارشاتپايدى. ەندەشە، اللا تاعالا بىزگە ءبىر نارسەنى «ۇق» دەپ تۇر. مۋزىكا بولسا وسىنداي بولسىن.

سالافيزم اعىمىنداعىلار مۋزىكاعا تۇبەگەيلى قارسى بولسا، ءبىز مۋزىكانى ادامزاتقا پايدالى جانە زياندى دەپ ەكىگە ءبولىپ قارايمىز. زياندىسى -  روك، پوپ سياقتى ادامنىڭ مىنەزىن وزگەرتەتىن، ميعا، جۇيكە جۇيەسىنە كەرى اسەرىن تيگىزەتىن، ادامدى ۇشقالاقتىققا «تاربيەلەيتىن» مۋزىكالار. قازاقشا قايىرعاندا، داڭعازا مۋزىكا. ونى حارام دەيمىز. مۋزىكاعا تىيىم سالۋعا بايلانىستى حاديستەردى وسىعان قاتىستى دەپ تۇسىنەمىز. ال ءبىراق، پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. ۋ. ) دا داڭعارا دەگەن اسپاپتىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ءان تىڭداعانى تۋرالى دايەكتى، ساحيح حاديستەر بار. وسىعان قاراپ، ادامعا وي سالاتىن، دەمالدىراتىن، كوڭىلىنە شابىت سىيلايتىن مۋزىكالاردى، ماسەلەن، قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان- كۇيى، جىر- تەرمەلەرى سەكىلدى اندەردى حالال دەيمىز. سول سەكىلدى تەاتردى الايىق. ءوز باسىم تەاترعا بارىپ تۇرامىن. قانداي عاجاپ، ادامعا وي سالاتىن ساحنالىق قويىلىمدار بار.

ماسەلەن، استاناداعى قاليبەك قۋانىشبايەۆ تەاترىندا قويىلعان «قاراش- قاراش وقيعاسى» مەن «شيەنى» كورىڭىز. رەجيسسەردىڭ جۇمىسى ادامعا تەرەڭ وي سالادى. تەبىرەنبەي شىقپاۋ مۇمكىن ەمەس. «گاملەتكە» قاراڭىز. ءبارى عاجاپ. ارينە، ساحنادا ءدىني ەرەجەلەر تولىقتاي ساقتالادى دەپ ايتا المايمىز. ءبىراق، بولاشاقتا كەيبىر ءدىني ماسەلەلەر ەسكەرىلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. ءدىنىمىز قۇپتامايتىن ءىس- ارەكەتتەر بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن سولاي ەكەن دەپ تەاتردىڭ ەسىگىن تارس جاۋىپ، بارماي قويۋىمىزعا دا بولا قويماس. سونداي- اق، قويىلىمداردىڭ مازمۇنىنىن جەتىلدىرىپ، تەرەڭدەتە ءتۇسۋ كەرەك، رەجيسسەرلەر مەن پەسا جازاتىن شىعارماشىلىق ادامدارى جۇمىلا جۇمىس جاساۋى قاجەت. ساحنا، ونەر ءبارىبىر قاجەت. ءبىز بۇل نارسەلەردەن باس تارتار بولساق، وندا ساحنامىز جىن- جىبىر، جىن- ويناقتارعا تولىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. حالىق ءبارىبىر ونى كورەدى، بارادى. ودان دا ءبىز وسى قۇرالدى ءوز قولىمىزعا الىپ، پايدالى، يگىلىكتى دۇنيەلەرمەن تولتىرايىق. سول قارۋدى ءوزىمىز پايدالانايىق.

- قاسيەتتى قۇراندا «شۇعارا» ، ياعني اقىندارعا ارنالعان سۇرە دە بار ەكەن. بۇل دا بولسا پوەزيا جانرىنىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن كورسەتسە كەرەك. جالپى ولەڭدى ءدىن ۋاعىزداۋعا قولدانۋعا بولادى ما؟

- اقىن دەگەن جاي حالىق ەمەس. اللا تاعالا ولارعا ءوزىنىڭ «كالام»، ياعني «سويلەۋشى» سيپاتى ارقىلى ەرەكشە قابىلەت بەرگەن. ۇيقاس، مازمۇن، ماعىنا، تەرەڭدىك جاعى ءار اقىندا ءارتۇرلى. قۇراننىڭ «شۇعارا» سۇرەسىندە: «... اقىندارعا كوبىنە ازعان ادامدار ەرەدى، ولاردىڭ ءسوزى مەن ءىسى سايكەس كەلمەيدى» دەگەن ايات بار. راسىمەن، بارلىعى دەمەسەك تە، اقىنداردىڭ كوپشىلىگى اتاققۇمار كەلەدى. نەبىر نارسەلەردى اۋىز تولتىرىپ ايتۋى مۇمكىن، ءبىراق ونىسى شىن ومىردەگى ءىس- ارەكەتىمەن قابىسپاي جاتادى. قۇراندا وسى جاعداي مەڭزەلىپ تۇر. ولاردىڭ سوڭىنان ەرەتىندەر دە شەكتەن شىققان، قيىس كەتكەندەر بولادى. ءبىراق قۇرانداعى سول اياتتىڭ اياق جاعىندا: «تەك قانا يمان كەلتىرىپ، ساليقالى امال ىستەگەندەر ول اقىنداردىڭ قاتارىندا ەمەس» دەيدى.

ءبىر مىسال، پايعامبارىمىز مۇحامممەدتىڭ (س. ا. ۋ. ) حاسان يبن ءسابيت دەگەن اقىن ساحاباسى بولعان. قاجەت كەزدە سوعان ماقتاۋ ايتقىزعان، دۇشپانعا جاۋاپ بەرگىزگەن. ويتكەنى، ولەڭ دە قاجەتتىلىك، ۇلكەن كۇش، قۇرال. قازىرگى كەزدە دە كوپتەگەن مىقتى اقىندارىمىز بارشىلىق. ءدىندى جىرلاپ جۇرگەن، ءىسى مەن ءسوزى ۇيلەسەتىن، تاقۋالىققا بەت بۇرعان، ىزگىلىكتى ناسيحاتتاۋشى ونەر ادامدارى از ەمەس. ءدىندى عانا ەمەس، ليريكالىق ولەڭدەردى دە جازۋعا بولادى، تەك شاريعات شەڭبەرىنەن شىعىپ كەتپەسە بولعانى. ولەڭ حالىقتىڭ مۇڭىن جەتكىزسە، ويعا جەتەلەسە، ىزگىلىككە شاقىرسا، سەنى ءبىر سىلكىپ الىپ، اقىرەتىڭدى ەسكە سالىپ تۇراتىن بولسا، ادامي قۇندىلىقتاردى دارىپتەسە، اسەمدىكتى تۇسىندىرسە، تابيعاتتى جىرلاسا، انانىڭ قادىرىن ۇعىندىرسا... پوەزيا نەگە قاجەت بولماسىن؟!

- ساليقالى سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن جايىق ناعىماش

http://islam.kz/kk