التىن وردا كىمنىڭ ورداسى؟

استانا. قازاقپارات - الاش بالاسى ءۇشىن شىڭعىس حاننىڭ ۇلى جوشى نەگىزىن سالعان، ال باتۋ حان قابىراعاسىن قالاعان التىن وردانىڭ ورنى بولەك.

سايىپ كەلگەندە، ءيسى قازاق الەمگە ايان سول وردانىڭ مۇراگەرى. جالپى، شىڭعىس قاعاننىڭ ۇلى مەن نەمەرەلەرى تۇرعىزعان، الەمنىڭ جارتىسىنا ءوز ءامىرىن جۇرگىزگەن التىن وردا جونىندە اڭگىمە كوپ.

تالاي ءدۇر دۇنيەلەرگە نەگىز بولدى، وزەگى اتاندى. التى ميلليون شارشى شاقىرىم جەردە (بۇگىنگى رەسەي، ۋكراينا، مولدوۆا، قازاقستان جانە كاپ تاۋىندا) قونىس تەپكەن، ەكى جارىم عاسىر ءومىر سۇرگەن التىن وردا تالايدى دارگەيىنە كوشىردى.

قۇدىرەتتى قاعاناتقا اينالدى. دۇنيە تاريحىندا التىن وردا دەگەن اتى قالدى. سول وردانىڭ ورنىنا تۋ تىككەن، شاڭىراق كوتەرگەن ءبىز -  قازاق.

سوندىقتان ونىڭ ناقتى مۇراگەرى ءبىز -  الاش جۇرتى. ءبىراق ءسوز جۇزىندە التىن وردانىڭ مۇراگەرىمىز دەپ ءوزىمىزدى اتاعانىمىزبەن، سوعان ساي ەشقانداي قام-قارەكەت جاساعان ەمەسپىز.

كەرىسىنشە، وسى اتاقتى وردانىڭ ءبىر عانا بولشەگى رەتىندە عانا تانىلعان تاتارلار ۇلى وردانىڭ 750 جىلدىعىن تويلاعالى جاتقان كورىنەدى. بۇل جونىندە ءوزىنىڭ فەيسبۋكتاعى پاراقشاسىندا امانعالي ءابۋوۆ بىلاي دەپ جازادى:

«قازاقتىڭ رۋحسىزدانىپ، وتكەنىنەن جەرىپ، ەل بولۋدان قالىپ بارا جاتقانىن كورشىلەرىمىز پايدالانىپ داڭقتى وتكەنىمىزدى يەلەنۋدە. موعولداردىڭ يمپەرياسىن قۇرعان شىڭعىس حاندى بەرتىندە «موڭعول» دەگەن اتاۋدى يەلەنگەن قازىرگى موڭعولياداعى حالىق الدى، ال ءتۇبى بۇلعارلار بولىپ كەلەتىن، بەرتىندە عانا «تاتار» اتاۋىن العان قازىرگى تاتارستان -  التىن وردانىڭ مۇراگەرلىگىن تارتىپ الماق».

شىندىعى سول، قازىر وتكەن تاريحتى قايتا قازىپ، ۇلى تۇلعالاردى، ۇلى يمپەريالاردى وزىنە تارتىپ جاتقان جۇرت كوپ. ءار ۇلت ءوزىن وزگەگە كورسەتۋ ءۇشىن، ماقتانىش ءۇشىن «مىنە، ءبىزدىڭ ءجۇرىپ وتكەن تاريح. ءبىز قانداي ۇلى ۇلت بولعانبىز» دەگەن لەپەس ايتقىسى كەلەدى.

دۇرىس-اق. ماسەلەن، وزبەكتەر اقساق تەمىردى «جەكە مەنشىكتەپ» الدى. مونعولدار ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن، تەك تۇركى جۇرتىنا تيەسەلى ۇلى قاعان شىڭعىستى «اتا-بابامىز» دەپ يەلەنىپ كەتتى.

تاريحقا شىڭعىس حان «مۇڭعىل» بولىپ ەندى. ەندى كەلىپ تاتارلار «التىن وردانىڭ مۇراگەرى ءبىزبىز» دەمەك. التىن وردانىڭ قابىرعاسىن قالاعان جوشى مەن ونىڭ ۇلى باتۋ حاندى دا كوپ ۇزاماي «تاتار» دەپ تانۋى مۇمكىن. ال ءبىز ساقالىمىزدى سيپاپ، ءبىر شەتتە قالا بەرەتىن سياقتىمىز...

اينۇر قازىكەنوۆا

«ايقىن»