بالالارىم قازاقشاسىن ۇمىتپاسىن دەپ رەسەيگە قايتا كوشكەن ازامات

استانا. قازاقپارات - رەسەيدىڭ استراحان وبلىسىندا تۇراتىن ەتنيكالىق قازاق عۇسپان ماحامبەت- اليەۆ ونداعى قانداستارىنىڭ مادەني تۇرمىسى تۋرالى، انا تىلدەرىنىڭ جايى جونىندە اڭگىمەلەدى.

رەسەيدىڭ استراحان وبلىسىندا 200 مىڭعا تارتا قازاق تۇرادى. وبلىستىڭ اسىرەسە قۇموزەك، ۆولودار، كراسنىي يار، حارابالي، يكريان اۋداندارىندا قازاقتاردىڭ ۇلەسى باسىم.

استراحان قازاقتارىنىڭ ءبىرى - ونداعى پريۆولجسك اۋدانىنىڭ تۇرعىنى، «جولداستىق» مادەني ۇيىمىنىڭ اۋداندىق بولىمشەسىنە جەتەكشىلىك ەتەتىن عۇسپان ماحامبەت- اليەۆ.

ازاتتىق: - «جولداستىق» مادەني-قوعامدىق ۇيىمىنىڭ ءسىز باسقاراتىن اۋداندىق بولىمشەسىن كىم قارجىلاندىرادى، نەمەن اينالىساسىزدار؟

عۇسپان ماحامبەت- اليەۆ: - استراحان وبلىسى قازاقتارىنىڭ «جولداستىق» مادەني- قوعامدىق ۇيىمىنىڭ فيليالدارى بارلىق اۋدانداردا بار. ال وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ قوعامدىق ۇيىمدارىنىڭ اۋداندىق بولىمشەلەرى جوق. ءبىز ءوز شاما- شارقىمىزبەن اۋىل- اۋىلدى ارالاپ، كونسەرتتەر قويىپ وتىرامىز. كاسىبي انشىلەرىمىز جوق بولعاندىقتان اۋەسقوي ونەرپازداردى تارتامىز. «جولداستىق» قوعامىنىڭ ءتوراعاسى بيىل 500 مىڭ رۋبل گرانت ءبولدى. قازىر قازاقستاننىڭ اتىراۋ وبلىسىمەن مادەني قارىم- قاتىناستامىز. ول جاقتىڭ ونەرپازدارى ەلىمىزگە كەلىپ، كونتسەرتتەر بەرىپ تۇرادى.

ازاتتىق: - «جولداستىق» ۇيىمى قاي كەزدە نەندەي ماقساتپەن قۇرىلعان ەدى؟

عۇسپان ماحامبەت- اليەۆ: - ءتىل، ءدىل باعىتىنداعى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قايتا جانداندىرۋ ماقساتىندا 1990 -جىلى قۇرىلدى. العاشىندا قوعام نيكيتا ىسقاقوۆ سىندى ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان. استراحان وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى، باسقۇنشاقتا قازاقتار اراسىندا وسكەن مارقۇم اناتولي گۋجبيننىڭ قولداۋىمەن ءار اۋداندا قوعامنىڭ فيليالدارى اشىلدى. نەگىزىندە وسى قوعامنىڭ قۇرىلۋىنا سول تۇستا اكىمشىلىك قىزمەتتە ىستەيتىن جىگىتتەر مەن سوۆحوز ديرەكتورلارىنىڭ كوپ كومەگى بولدى. ەل باسقارىپ جۇرگەن ازاماتتار الداعى ۋاقىتتا وزگەرىستىڭ بولاتىنىن الدىن الا سەزگەن بولۋى كەرەك.

ازاتتىق: - استراحان وبلىسى رەسەي قازاقتارىنىڭ ەڭ كوپ شوعىرلانعان اۋماعى ەكەنى بەلگىلى. وبلىس اۋماعىنداعى قازاقتاردىڭ ناقتى سانى قانشا؟

عۇسپان ماحامبەت-اليەۆ: - 2010 -جىلعى ساناق بويىنشا، وبلىستا بارلىعى 1 ميلليون 50 مىڭ ادام دەپ ەسەپتەلگەن. سونىڭ 620 مىڭعا جۋىعى جەرگىلىكتى ۇلت ورىستار، ەكىنشى ورىندا قازاقتار، ودان كەيىن تاتارلار بولعان. ەندى قازىر ناقتى قانشا ەكەنىن ايتا المايمىز.

بۇل جەر قازاقتىڭ ەجەلگى مەكەنى ەكەنى تاريحتان بەلگىلى. قازاقتىڭ اتاقتى كۇيشىسى قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلىنىڭ، سوسىن كىشى ءجۇزدىڭ حانى بولعان بوكەي حاننىڭ مۇردەسى دە بىزدە جاتىر. ۆولودار اۋدانىنا قاراستى التىنجاز دەگەن اۋىلداعى قازاق- مادەني ورتالىعى قۇرمانعازىنىڭ اتىمەن اتالادى. اتىراۋلىق كاسىپكەرلەردىڭ كومەگىمەن بوكەي حان اتىنداعى ۇلكەن ماۆزولەي سالىندى. ءقازىر جاستاردى وسى سەكىلدى تاريحي جەرلەرگە اپارىپ، ءوز تاريحىمەن، مادەنيەتىمەن تانىستىرىپ وتىرامىز.

ازاتتىق: - استراحانداعى قازاقتاردىڭ انا تىلدەرىن ءبىلۋى قاي دەڭگەيدە؟

​عۇسپان ماحامبەت-اليەۆ: - ءبىزدىڭ مەكتەپتەردە قازاق ءتىلىنىڭ ءپان رەتىندە وقىتىلمايتىنىن ءوزىڭىز دە بىلەسىز. ەرتەرەكتە وقىتىلاتىن ەدى، كەيىن وقۋلىق ماسەلەسىنە بايلانىستى ساباق تا جۇرگىزىلمەيتىن بولدى. ءبىراق فاكۋلتاتيۆتىك ساباقتار، قازاق ءتىلىنىڭ ارنايى كۋرستارى جۇرگىزىلىپ تۇرادى. وعان قوسا قازاقتار قاتارىن بۇزباي وتىرعاندىقتان ءتىل ەكى باستان تازا كۇيىندە ساقتالىپ كەلەدى. ويتكەنى 77 پايىز تەك قازاقتار عانا تۇراتىن اۋىلدار بارشىلىق. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العاننان كەيىن مەن دە قازاقستانعا قونىس اۋدارعانمىن. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە بالالارىم قازاقشاسىن ۇمىتىپ قالدى.

ازاتتىق: - سوسىن رەسەيگە قايتا كوشىپ كەتتىڭىز بە؟

عۇسپان ماحامبەت-اليەۆ: - ءيا. سوۆەت وداعى تاراي باستاعان سوڭ بىزدە قازاقستانعا قونىس اۋداردىق. قازىرگى باتىس قازاقستان، بۇرىنعى ورال وبلىسىنىڭ جانىندا كراسنويارسكي دەگەن سوۆحوز بولدى. سول سوۆحوزعا ديرەكتور بولدىم. ءبىراق بۇرىن قازاقشا ولەڭ ايتىپ، تاقپاق جاتتاپ جۇرگەن قىزدارىم ونىڭ ءبارىن ۇمىتتى. ويتكەنى ول سوۆحوزدا 99 پايىز ورىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى تۇراتىن ەدى. سوسىن بايبىشەمە «قىزدار تىلىنەن ايرىلىپ قالماي تۇرعاندا ەسىمىزدى تابايىق» دەدىم دە، جۇمىستى دا، باسقاسىن دا تاستاپ، استراحانعا قايتا كوشتىم. مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ءوزى ءبىرىڭعاي كوشتەن تۇرادى.

ازاتتىق: - «ءومىرىمنىڭ ءوزى ءبىرىڭعاي كوشتەن تۇرادى» دەگەن ءسوزىڭىزدى تارقاتىپ ايتساڭىز.

عۇسپان ماحامبەت-اليەۆ: - اتامىز بايدىڭ بالاسى بولعان ەكەن. شەكاراعا جاقىن جەردە، ءوزىمىز اقساراي دەپ اتايمىز، سول جەردە اتامنىڭ اعاسىن ۇستاپ سىبىرگە جەر اۋدارعان ەكەن. اتامىز ءبىر تۇندە قاشىپ، اۋىلىمەن كاۆكاز اسىپ كەتكەن. باسىندا تۇركيا اسۋ نيەتى بولعان. ءبىراق جولدا ءبىر نوعاي اۋىلىنا توقتاپ، سول جەردە قىستاپ قالعان ەكەن. سول جەردە 1951 -جىلى مەن دۇنيەگە كەلدىم. 1953 -جىلى استراحان وبلىسىنا قايتا كوشىپ كەلدىك. اكەم سول جەردە مەكتەپ مەڭگەرۋشىسى بولدى. بەس جاسىمدا ءبىرىنشى سىنىپقا، قازاق كلاسىنا باردىم. كەيىن قالاعا جاقىن جەرگە كوشتىك تە، ورىس سىنىبىنا ەرىكسىز باردىم. مەكتەپتى ورىسشا ءتامامدادىم. قىزدارىمدى قازاقشا وقىتتىم.

ازاتتىق: - سۇحباتىڭىزعا راحمەت.

 

نۇرتاي لاحان ۇلى