قىتايمەن كەلىسسوزدەر وتە قيىن بولدى - قاسىم- جومارت توقايەۆ شەكارانى دەماركاتسيالاۋ تۋرالى
«مەن الەمدەگى تەرريتورياسى بويىنشا 9- ەل قازاقستاننىڭ شەكاراسىن زاڭدى راسىمدەۋ جايىندا ايتپاقپىن. قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىمەن كەلىسسوزدەر وتە اۋىر جۇرگىزىلدى. ول 1992 -جىلى باستالىپ، 1994 -جىلى شەكارانى وتكىزۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويىلدى. ءبىراق، تا ەكى ۋچاسكە قالدى. ول ەسكىدەن قالعان مۇرا ەدى. 19 - عاسىردا قول قويىلعان بارلىق كەلىسىمشارتتا اتالعان داۋلى ۋچاسكەلەردىڭ قىتايعا تيەسىلى ەكەندىگى كورسەتىلگەن»، - دەدى ول.
...
«ءبىزدىڭ الدىمىزدا وسى تەرريتوريالارعا يەلىك ەتۋ قۇقىعىن الۋ سىندى كۇردەلى مىندەت تۇردى. قىتايلىقتار بىزگە بىردەن: «بۇل داۋلى ۋچاسكەلەرگە بايلانىستى ءبىز 10 مىڭ جىل كەلىسسوز جۇرگىزۋگە دايىنبىز»، دەدى. ال مەنىڭ بۇل مەرزىمدى قىسقارتۋعا بولا ما دەگەن سۇراعىما ولار: «جاقسى، كەلىسسوزدەردى 1000 جىل جۇرگىزەمىز» دەپ جاۋاپ بەردى. ءبىزدىڭ نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنا جۇگىنۋىمىزگە تۋرا كەلدى. ويتكەنى، كەلىسسوزدەر تۇيىققا تىرەلگەن بولاتىن»، - دەدى سەنات ءتوراعاسى.
توقايەۆ ءوز سوزىندە ەلباسى ق ح ر- ءدىڭ سول كەزدەگى ءتوراعاسى جياڭ زىمينمەن كەزدەسۋى بارىسىندا بۇل پروبلەمانى شياڭگاڭ، تايۋان جانە قىتاي ارمياسىنىڭ نارازىلىعىنا قاراماستان ەلىمىزدىڭ پايداسىنا شەشە العاندىعىن باسا ايتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە 1996 -جىلى قىتايمەن شەكارا ءبولۋ تۋرالى كەلىسىمشارت جاسالىپ، ال 2002 -جىلى دەماركاتسيا تۋرالى شارتقا قول قويىلدى.
سونىمەن قاتار ول رەسەيمەن اراداعى شەكارانى زاڭدى راسىمدەۋ بارىسىندا دا قيىندىقتار بولعانىن، ويتكەنى، ەكى ەل اراسىندا ەشقانداي كەلىسىمشارتتىڭ جاسالماعاندىعىن اتاپ ءوتتى.
«بۇعان قوسا، ماسكەۋدە «جيرينوۆشىلار» مەن باسقا دا كۇشتەر بۇل كەلىسىمشارتقا قارسى انتي قازاقستاندىق ناۋقان جۇرگىزدى»، - دەگەن سەنات ءتوراعاسى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ر ف پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتيندى شەكارا ماسەلەسىندە ءوز ىعىنا جىعا العانىن باسا ايتتى.
ءوز كەزەگىندە نۇرسۇلتان نازاربايەۆ وزبەكستان جانە قىرعىزستانمەن ارادا شەكارا بەلگىلەۋ ماسەلەسى دە وڭايعا سوقپاعاندىعىن باسا ايتتى.
«شەكارا ادامداردىڭ ۇيلەرىنەن ءوتىپ، جاتىن بولمە بىزدە، اسحاناسى انا جاقتا قالىپ قويعان جايتتار دا بولدى. كەلىسۋگە تۋرا كەلدى. بۇل ءبىزدىڭ ديپلوماتتارىمىزدىڭ ونەرى. ال سوڭعى كەزەڭدە اۋىر ارتيللەريا رەتىندە مەن دە ارالاسىپ وتىردىم»، - دەدى ەلباسى.
اۆتور: مارلان جيەمباي