كىمدەرمەن ۇيلەنۋگە بولمايدى؟
ايتپەسە، ۇلكەن قاتەلىككە ۇرىنارى ءسوزسىز. سوندىقتان بۇنى جاستارىمىزدىڭ ەسىنە سالا كەتۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز. يسلام ءدىنى بويىنشا ەر ازاماتتىڭ نەكەلەسۋىنە بولمايتىن ايەلدەر مىنا ەكى توپتا قاراستىرىلادى:
1. ماڭگىلىك حارام بولعان ايەلدەر.
2. ۋاقىتشا حارام بولعان ايەلدەر.
ماڭگىلىك حارام بولعان ايەلدەر
ەر ازاماتتىڭ ۇيلەنۋىنە تىيىم سالىنعان، ول ءۇشىن ۇيلەنۋ تۇرعىسىنان ماڭگىلىككە حارام سانالاتىن ايەلدەر قان جاعىنان، ءسۇت ەمۋ جولىمەن جانە وتاۋ قۇرۋ سەبەبىمەن ۇشكە بولىنەدى. بۇل قۇراندا بىلاي ايتىلعان:
«سەندەرگە ءوز انالارىڭمەن، تۋعان قىزدارىڭمەن، اپكە-قارىنداستارىڭمەن، اكەلەرىڭنىڭ اپكە- قارىنداستارىمەن، انالارىڭنىڭ اپكە-سىڭلىلەرىمەن، تۋعان باۋىرلارىڭنىڭ قىزدارىمەن، اپكە- قارىنداستارىڭنىڭ قىزدارىمەن، ءسۇت انالارىڭمەن، ەمشەكتەس اپكە-قارىنداستارىڭمەن، قايىن ەنەلەرىڭمەن جانە جاقىنداسىپ قويعان ايەلدەرىڭنەن تۋعان قولدارىڭداعى وگەي قىزدارىڭمەن نەكەلەسۋ حارام ەتىلدى. ال جاقىنداسپاي تۇرىپ اجىراسىپ كەتكەن ايەلدەرىڭنىڭ قىزدارىنا ۇيلەنسەڭدەر كۇنا بولمايدى. سونداي-اق، سەندەر ءۇشىن بەل بالالارىڭنىڭ جۇبايلارىنا ۇيلەنۋ، ءھام اپالى-ءسىڭىلى ەكى قىزدى بىردەي ايەلدىككە الۋ حارام ەتىلدى. ال بۇدان بۇرىن (ناداندىق داۋىرىندە) بولعان ءىس بولدى. راسىندا، اللا وتە كەشىرىمدى، ەرەكشە مەيىرىمدى».
ەندى وسى اياتتا ايتىلعانداردى جەكە- جەكە قاراستىرايىق:
ا. قان جولىمەن حارام بولعاندار
انالارى: ءوزىنىڭ تۋعان اناسى، اجەلەرى.
قىزدارى: تۋعان قىزدارى، نەمەرەلەرى، شوبەرەلەرى.
باۋىرلارى: تۋعان باۋىرلارى، ءبىر اكەدەن نەمەسە ءبىر انادان تۋعان باۋىرلارى.
اكە جاعىنان اپكە- قارىنداستارى: اكەسىنىڭ نەمەسە اتاسىنىڭ تۋعان اپكەلەرى مەن قارىنداستارى.
ناعاشى اپكە- قارىنداستارى: اناسىنىڭ نەمەسە اجەلەرىنىڭ قىز باۋىرلارى.
باۋىرلارىنىڭ قىزدارى: ءوزىنىڭ تۋعان باۋىرلارىنىڭ قىزدارى.
ءا. ءسۇت ەمۋ جولىمەن حارام بولعاندار
ەر جىگىت ءسۇت اناسىمەن جانە ونىڭ قىزدارىمەن ۇيلەنە المايدى. سونداي- اق قىز بالاعا دا ءسۇت اناسىنىڭ ۇلىمەن تۇرمىس قۇرۋىنا رۇقسات جوق. پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ. ) بۇل جايىندا بىلاي دەگەن:
«قان جولىمەن حارام بولعاندار ءسۇت جولىمەن دە حارام بولادى» . ياعني كىسىگە نەمەرە قىزىمەن، اپكەسىمەن، ناعاشى اپكەسىمەن، باۋىرلارىنىڭ قىزدارىمەن ۇيلەنۋىنىڭ حارام بولعانى سياقتى ءسۇت باۋىرلارىمەن، ءسۇت اكە- شەشەسىنىڭ باۋىرلارىمەن، ءسۇت باۋىرلارىنىڭ بالالارىمەن ۇيلەنۋ دە حارام سانالادى. ءسۇت ەمۋ جولىمەن حارام بولۋ ۇكىمى ناقتىلانۋى ءۇشىن ءسۇت ەمۋدىڭ سابي شاقتا ىسكە اسۋى كەرەك. يمام اعزامنىڭ كوزقاراسى بويىنشا، ءسۇت ەمەتىن ءسابي شاق ەكى جارىم جىل دەپ ەسەپتەلەدى. ءسۇت بالا بولۋ ءۇشىن وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءبىر مارتە بولسا دا تويىپ ەمۋ جەتكىلىكتى. ياعني ءسابي ەكى جارىم جاسىنا دەيىن ەڭ ازى ءبىر مارتە باسقا انانىڭ ءسۇتىن تويىپ ەمسە، سول انا مەن ونىڭ كۇيەۋى ءسابيدىڭ ءسۇت اكە- شەشەسى سانالىپ، ولاردىڭ بالالارى مەن باۋىرلارى ءسابيدىڭ ءسۇت باۋىرلارى ساناتىنا ەنەدى.
ب. وتاۋ قۇرۋ ناتيجەسىندە پايدا بولعان حارامدىق
1. قايىن انالار: ەر ازامات قايىن انالارى، قايىن اجەلەرىنە ۇيلەنە المايدى.
2. وگەي قىزدارى: ايەلىنىڭ بۇرىنعى كۇيەۋىنەن تاپقان قىزدارىمەن دە ۇيلەنۋىنە تىيىم سالىنعان. (ەر كىسى مەن ايەلدىڭ نەكەسى قيىلعان، ءبىراق توسەك قاتىناسى بولماي تۇرىپ اجىراسىپ كەتسە، وندا وگەي قىزىنا ۇيلەنۋىنە رۇقسات)
3. كەلىندەر: ۇلدارى مەن نەمەرەلەرىنىڭ ايەلدەرىنە ۇيلەنۋگە بولمايدى.
4. وگەي انالارى: وگەي انالارىمەن دە ماڭگىلىككە ۇيلەنۋگە بولمايدى.
مىنە، وسى جوعارىداعى توپتاردا ايتىلعاندار ماڭگىلىككە ءبىر- بىرىنە ۇيلەنبەۋىنە شەشىم شىعارىلعاندار. ال ەندى ءبىر- بىرىنە ۇيلەنۋى ۋاقىتشا حارام بولعانداردى قاراستىرايىق.
ۇيلەنۋى ۋاقىتشا حارام بولعان ايەلدەر
ا. ايەلىنىڭ اپكە-سىڭلىلەرى: ەر ازاماتقا بالدىزدارىمەن، قايىن اپالارىمەن ۇيلەنۋىنە رۇقسات جوق. ءبىراق ايەلىمەن اجىراسىپ كەتسە نەمەسە ايەلى كوز جۇمسا رۇقسات ەتىلەدى.
ءا. ايەلىنىڭ ناعاشى اپكەلەرى جانە ايەلىنىڭ اپكە-قارىنداستارىنىڭ قىزدارى: ەر ازاماتقا بۇلارمەن دە ۇيلەنۋگە بولمايدى. ءبىراق جوعارىداعى جاعدايداعىداي ايەلىمەن اجىراسسا نەمەسە ايەلى ومىردەن وزسا، اتالمىش ايەلدەرمەن ۇيلەنۋىنە شەك قويىلمايدى.
ب. كەز- كەلگەن نەكەلى ايەل: بىرەۋدىڭ نەكەسىندەگى ايەل كۇيەۋىمەن اجىراسسا نەمەسە كۇيەۋى قايتىس بولسا عانا باسقا كىسى ونى ايەلدىككە الا الادى.
ۆ. مۇشرىك ايەل: مۇشرىك ايەل تاۋبە ەتىپ، يسلامدى قابىلداسا، ونىمەن نەكەلەسۋگە رۇقسات بار.
گ. ءوزىنىڭ ءۇش رەت تالاق ايتىپ، اجىراسقان ايەلى: ەگەر ەر كىسى ءوز ايەلىمەن ءۇش رەت تالاق ايتىپ اجىراسسا، وندا ايەلى باسقا ەر كىسىمەن نەكەسىن قيدىرىپ، سوسىن قايتا اجىراسپايىنشا، ءوز كۇيەۋىنە قوسىلا المايدى.
islam.kz