نەلىكتەن ەتتەن باس تارتۋعا بولمايدى؟
ءبىراق ەت - بايىرعى زامانداردان- اق ۇلتىمىزدىڭ سۇيىكتى اسى.
ءتىپتى، ەت جەمەيتىن قازاقتى ەلەستەتۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ماسەلەنىڭ اق- قاراسىن مەديتسينا تۇرعىسىنان انىقتاپ كورۋدى ءجون دەپ تاپتىق.
شىندىعىندا دا بۇگىندە ەت ماسەلەسىنىڭ اينالاسىندا ءتۇرلى داۋ وربۋدە. بۇرىنىراقتا ەتتىڭ قۇرامىندا كانسەروگەندەر بار دەلىنسە، بىلتىر دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ ءبىر بولىمشەسى سانالاتىن قاتەرلى ىسىكتى زەرتتەۋ بويىنشا حالىقارالىق اگەنتتىگى (ق ءى ز ح ا) رەسمي تۇردە ەت پەن ەت ونىمدەرىنىڭ ناعىز كانسەروگەندەر ەكەنىن مالىمدەدى. وسىدان كەلىپ ەتتەن مۇلدەم باس تارتۋعا بولار ەدى. دەسە دە اقيقاتىندا ءبارى الدەقايدا كۇردەلىرەك.
ەت - ۋ ما؟
ق ءى ز ح ا ساراپشىلارى ەت جانە ەت ونىمدەرىن كانسەروگەندەردىڭ ءتۇرلى توپتارىنا جاتقىزادى. مىسالى، شۇجىق ونىمدەرى، ءتوس ەت، ۆەتچينا جانە تاعى باسقا ىستالعان ەت ونىمدەرىن كانسەروگەندەردىڭ 1-توبىنا كىرگىزەدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ ولاردىڭ ادامدى قاتەرلى ىسىك دەرتىنە ۇشىراتاتىنى ناقتى دالەلدەنگەن. ال ەتتىڭ ءوزىن جانە ودان ءوزىڭىز ۇيدە جاساپ جۇرگەن تاعامداردى (پىسىرىلگەن ەت، قۋىرىلعان ەت، بۇقتىرىلعان ەت جانە ت. ب. ) 2ا توبىنا ەنگىزگەن- دى. بۇل ادام ءۇشىن كانسەروگەندى بولۋى مۇمكىن زاتتەكتەر مەن تاعامدار، ءبىراق كەسىپ ايتۋ ءۇشىن ماسەلەنىڭ نۇكتەسى ءالى دە قويىلماعان. اتالعان ەت تاعامدارىنىڭ اراسىندا قۇرامىندا كونتسەروگەندەر كەزدەسەتىندەرى دە بار. مىسالى، ول جوعارى تەمپەراتۋرادا دايىندالعان ەت (قاقتاما، كاۋاپ جانە ت. ب. ). ادەتتە ونداعى كانسەروگەندەر - بۇل گەتەروتسيكلدى اميندەر مەن حوش ءيسىتى كومىرسۋتەكتەر. الايدا ولار تەك ەتتە عانا ەمەس، ءدال وسىنداي ادىسپەن جاسالعان كەز- كەلگەن ونىمدە بار. ءبىر جاعىنان، تاعام دايىنداۋدىڭ ءپىسىرۋ، بۇقتىرۋ جانە باسقا دا ادىستەرى زياندى زاتتاردىڭ تۇزىلۋىنە اسەر ەتپەيدى. سوندىقتان ەتتىڭ ءبارى بىردەي بولماعاندىقتان، ءسوز ەتتەن باس تارتۋ ەمەس، ەتتەن جاسالاتىن ونىمدەردى دۇرىس تاڭداۋ جايىندا بولۋى ءتيىس. بۇل ەكى نارسەنى اڭعارتادى:
بىرىنشىدەن، شۇجىق، ىستالعان ەت جانە باسقا دا وڭدەلگەن ەت ونىمدەرىن تۇتىنۋدى بىردەن توقتاتۋ كەرەك؛
ەكىنشىدەن، ەت دايىنداۋدىڭ زيانسىز ادىستەرىن قولدانىپ، جوعارى تەمپەراتۋرادا سيرەك ازىرلەگەن ءجون.
«مالدى سويعان كەزدە ونىڭ ورگانيزمىندە قورقىنىش گورموندارى جينالىپ قالاتىنان ۆەگەتاريندار ءجيى تىلگە تيەك ەتەدى. وعان قوسا بۇل گورمونداردىڭ ەت ارقىلى ادامعا بەرىلىپ، ادامنىڭ ىزاقور بولا تۇسەتىنىنە سەنەدى. بۇل رەتتە ءسوز تەك ادرەنالين مەن وعان تۋىستاس زاتتەكتەر (اميندەر) جايلى. ولار شىنىمەن دە مال قانىنا بولىنەدى. ءبىراق ولاردىڭ مال ەتىنە جينالىپ قالاتىنىنىڭ ناقتى دالەلى جوق. ءتىپتى، بولعان كۇننىڭ وزىندە مۇنداي گورموندار جولىندا ىشەك پەن باكىردىڭ قورعانسى جۇيەسى تۇرادى. سوندىقتان ول قانىمىزعا تۇسە المايدى»، - دەيدى تاعامتانۋ بويىنشا تانىمال مامان، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ۆيكتور كونىشەۆ.
«ەتتەن باس تارتۋدىڭ كەرەگى جوق. ونىڭ قۇرامىندا ورگانيزمىمىز ءۇشىن پايدالى ءارى ماڭىزدى زاتتار كوپ. مىسالى، امينقىشقىلداردىڭ ەڭ جاقسى قۇرامى، ولاردىڭ ىشىندە الماستىرۋعا كەلمەيتىندەرى دە بار. ول نەنى بىلدىرەدى؟ ءوزىمىز ولاردى ءبولىپ شىعارا المايتىنىقتان، دارۋمەندەر سياقتى، ولاردى تاعامنان الۋىمىز كەرەك. وسىمدىك، ءسۇت جانە بالىق اقۋىزدارىنىڭ ساپاسى ەتتىڭ قۇرامىنداعىدان تومەن. ەت ورگانيزىمىزدىڭ دۇرىس قۇرىلىسىنىڭ «كىرپىشى» ءتارىزدى. ال ۆ توبى دارۋمەندەرىنىڭ، ۆ12 دارۋمەنىنىڭ ناعىز كوزى - جەمىستەر مەن كوكونىستەر ەمەس، ەت. وسىمدىكتەگىدەن قاراعاندا، ەت ارقىلى بۇل ەلەمەنت اناعۇرلىم جاقسى سىڭەدى. جانە انار مەن المانىڭ تەمىرگە باي ەكەنى جايلى اڭگىمەلەردىڭ ءبارى ەرتەگى عانا»، - دەپ ءتۇسىندىردى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، گاستروەنتەرولوگ دارىگەر كونستانتين سپاحوۆ.
قاراما- قايشى پىكىر بولىپ كورىنگەنىمەن، ەتتىڭ كەي تۇرلەرىندە قاتەرلى ىسىككە قارسى اسەرگە يە زاتتار بار. بۇل كونيۋگيرلەنگەن لينول قىشقىلدارى. ولار قاتەرلى ىسىكتىڭ كوپتەگەن تۇرلەرىنەن قورعايدى. ولاردىڭ قاتارىندا ومىراۋ، اسقازان، توق ىشەك، تەرى قاتەرلى ىسىكتەرى بار. بۇل قىشقىلدار دا دارۋمەندەر سياقتى، ولاردى ءوزىمىز ءبولىپ شىعارا المايمىز. ءتىپتى، جانۋارلار دا ءبولىپ شىعارمايدى. ءبىراق كۇيىس قايىراتىن جانۋارلاردىڭ ەتىندە كەزدەسەدى. ولاپدى سيىر، ەشكى جانە باسقا دا كۇيىس قايىراتىن مالداردىڭ اسقازانىندا تىرشىلىك ەتەتىن باكتەريالار ءبولىپ شىعاردى. ال شوشقا ەتىندە كونيۋگيرلەنگەن لينول قىشقىلدارى جوق.
ەتتىڭ تەك پايدالى جاعىن الۋ جولدارى
شۇجىق، ىستالعان جانە باسقا دا وڭدەلگەن ەت ونىمدەرىمەن اۋقاتتۋانۋدى توقتاتىڭىز؛
دايىن ەت ونىمدەرى نە جارتىلاي دايىن ونىمدەردىڭ ورنىنا تۇتاس بالعىن ەت ساتىپ الىڭىز؛
شۇجىق، قاقتامالاردان باس تارتۋ قيىنعا سوقسا، ولاردى ءوزىڭىز ازىرلەڭىز.
ەت دايىنداۋدىڭ زيانسىز زيانسىز ادىستەرىن تاڭداۋعا، ەتتى جوعارى تەمپەراتۋرادا سيرەك ازىرلەۋگە تىرىسىڭىز؛
ەتتى قىش ىدىستا دايىنداعان دۇرىس، ال تابادا دايىداساڭىز، كۇيۋگە قارسى قاباتى جوعىن تاڭداڭىز؛
ەتتى كۇندەلىكتى ەمەس، اپتاسىنا 1-4 رەت تۇتىنىڭىز؛
ەتتىڭ ءمىنسىز ۇلەسى 80-100 گ- نان اسپاۋى ءتيىس؛
ەتتىڭ مايسىز بولعانى دۇرىس؛
سيىر نە بۇزاۋ ەتىنە باسىمدىلىق بەرىڭىز؛
ەتتى ءاردايىم كوكونىس، كوك شوپپەن ۇيلەستىرۋگە تىرىسىڭىز؛
ەتكە كارتوپ، ماكارون نەمەسە داقىلداردان گارنيردى سيرەك جاساڭىز.
پايدالى ۇيلەسىمدىلىك
ەت تاعامدارىنا كوكونىس، كوك شوپتەر قوسۋدىڭ پايداسى مول. ال ەتتى كارتوپ، پاستا نەمەسە داقىلدار گارنيرىنسىز جەي الماساڭىز، وندا ەت پەن گارنير اراسىنداعى مىناداي ۇيلەسىمدىلىكتى ساقتاۋعا تىرىسىڭىز:
56 پايىز سيىر ەتى + 44 پايىز كۇرىش
60 پايىز سيىر ەتى + 40 پايىز كارتوپ
67 پايىز سيىر ەتى + 33 پايىز ماكاروندار
ماڭىزدى:
مۇنداي تاعامنىڭ قايسىسىنا بولماسىن كوك ءشوپ قوسۋ پايدالى. وعان قوسا ەت تاعامىمەن اۋقاتتانعان كەزدە كوك ءشوپ قوسىلعان سالاتتىڭ قاتار جۇرگەنى ءلازىم.
«مال ءوسىرۋ كەزىندە انتيبيوتيكتەردى قولدانۋ جونىندە داۋ- داماي كوپ. ولار شىندىعىندا دا مال اسىراۋ، قۇستاردى ءوسىرۋ ءۇشىن دە كەڭىنەن قولدانىلادى. الەم بويىنشا وندىرىلەتىن انتيبيوتيكتەردىڭ جارتىسىنا جۋىعىن اۋىل شارۋاشىلىعىندا پايدالاناتىنى جايلى دەرەك ارقىلى بۇل قۇبىلىستىڭ اۋقىمىن اڭعارۋعا بولادى. ءتىپتى، ولاردى اۋىرعان جانۋارلاردى ەمدەۋ، اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ەمەس، سالماق قوسۋى مەن ءوسۋىن جىلدامداتۋ ءۇشىن قولدانادى. بۇل وتە ءتيىمدى. ساراپشىلاردىڭ بولجامى بويىنشا، اۋىل شارۋاشىلىعىندا انتيبيوتيكتەردى پايدالانۋ 2030 -جىلعا قاراي 63200 توننادان 105600 تونناعا وسەدى. سوندىقتان ءاربىرىمىز ەش كۇدىكسىز انتيبيوتيك قوسىلعان ەت ساتىپ الۋىمىز مۇمكىن. ولار كەز- كەلگەن تاعامدىق ونىمدە، ەت تاعامدارىندا بولۋى مۇمكىن. وسىعان بايلانىستى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى شۇعىل شارالاردى قولدانباستان- اق قاراپايىم ىندەت پەن جەڭىل- جەلپى جاراقات ءولىم ءقاۋىپ- قاتەرىن توندىرەتىن زامانعا اياق باساتىنىمىزدى مالىمدەيدى. سەبەبى باكتەريالار انتيبيوتيكتەرگە توزىمدىلىككە يەلەنىپ، ولار ەمگە ءتيىمسىز بولىپ قالادى»، - دەيدى تۇتىنۋشىلار قوعامى كونفەدەراتسياسىنىڭ قوعامدىق دەنساۋلىق باسقارماسى ءتوراعاسى مارينا چەرنوۆا.
ەت ساتىپ العاندا ءبىلۋىڭىز ءتيىس مالىمەتتەر
دۇكەننەن ەت ساتىپ العاندا ەت قاپتاماسىنداعى مالىمەتتەن كوپ نارسەنى بىلۋگە بولادى. دەنساۋلىق ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى كورسەتكىش جونىندە كوبى بىلە بەرمەيدى. بۇل ەت ونىمدەرى ساناتى. ادەتتە ولار بىردەن كوزگە تۇسەتىندەي بەلگىلەنبەيدى. ءبىراق ءدال سولاردىڭ كومەگىمەن ەتتىڭ قانشالىقتى مايسىز، ونداعى دانەكەر ءتىن، بۇلشىق ەت ءتىنىنىڭ مولشەرى قانشالىق ەكەنىن بىلۋگە بولادى. ساناتتى ءالىپبيدىڭ ا- دان د- عا دەيىنگى العاشقى ءۇش ارپىمەن بەلگىلەيدى. سوندىقتان ەت الۋ كەرەك بولعان كەزدە مىندەتتى تۇردە ساناتىنا نازار اۋدارىڭىز. ونى بىلدىرەتىن ارىپتەر مىنالاردى اڭعارتادى:
ەت قاپتاماسىنداعى ماڭىزدى مالىمەت
ۇلكەن كەسەكتى
ادەتتە بۇل ۇلكەن كەسەكپەن ساتىلاتىن ەت.
ۇلەستەنگەن
ەت جەكەلەنگەن بولىكتەرگە بولىنگەن.
ۇساق كەسەكتى
ۇساق بولىكتەرگە بولىنگەن.
شابىلعان
اتاۋىنا قاراي شابىلعان ەت دەپ ويلاماڭىز. بۇل تارتىلعان ەت.
سالقىنداتىلعان
ەت تەمپەراتۋراسى -1°س- تان +6°س- قا دەيىن.
توڭازىتىلعان
تەمپەراتۋراسى -1°س- تان -5°س- قا دەيىن.
مۇزداتىلعان
تەمپەراتۋراسى -10°س- تان تومەن.
Stan.kz