نەگە ەسەكتىڭ ەتى ارام؟

استانا. قازاقپارات -  قازاقتا «ەسەكتىڭ ەڭبەگى ادال، ەتى ارام» دەگەن ءسوز بار. ەسەكتىڭ ەتى ارام دەيتىندەي شاريعاتتا قانداي دالەل بار؟ ماسەلەن، شوشقانىڭ ەتى ارام دەپ قۇراندا ايتىلعان. وسى سەكىلدى دىندە ەسەككە بايلانىستى نە ايتىلعان؟

 ەرالى.

ۋاعالەيكۋمۋسسالام! ەرالى، ەسەك ەتىن جەۋدەن شاريعاتىمىز تىيعان. بۇعان بايلانىستى كوپتەگەن حاديستەر بار. اتاپ ايتساق، ساحابا ابدۋللا بين ءابي ءاۋفا (ر. ا. ) ەسەك ەتىنىڭ حارام بولۋى جايىندا بىلاي اڭگىمەلەيدى: «حايبار سوعىسىندا پايعامبارىمىزبەن بىرگە اشتىققا تاپ بولدىق. ارامىزداعى ءبىر توپ ادام قالا سىرتىندا جۇرگەن ەسەكتەردى ۇستاپ الىپ كەلدى. ءبىز ولاردى سويىپ، (قازانعا سالدىق). (ەسەك ەتىنە تولى) قازاندارىمىز قايناپ جاتقاندا، ارداقتى پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ) جارشىعا: «قازاندارىڭدى توگىڭدەر. ەسەك ەتىنەن ءبىر كەسەك بولسا دا جەمەڭدەر!» دەپ جاريا ەتۋدى بۇيىردى. بۇنى ەستي سالا قازاندارىمىزدى توكتىك»، - دەدى. وسى حاديستى ەستىپ تۇرعان ءابۋ يسحاق ءاش- ءشايباني ابدۋللادان: «سوندا پايعامبارىمىز ەتتەن قاتاڭ تىيدى ما؟» دەپ سۇراعاندا، ابدۋللا: «البەتتە! پايعامبارىمىزدىڭ ودان قايتارۋ سەبەبى، ەسەك ءناجىس جەيدى»[1]، - دەگەن ەدى.

 تاعى ءبىر حاديس شاريفتە ساحابا ابدۋللا بين ومار: «پايعامبارىمىز حايبار كۇنى ءۇي ەسەگىنىڭ ەتىن جەۋدەن قايتارعان ەدى»، -  دەيدى[2]. ال ءجابير ەسىمدى ساحابا: «پايعامبارىمىز حايبار كۇنى ەسەك ەتىن جەۋدەن تىيىپ، جىلقى ەتىنە رۇقسات بەردى»[3]، -  دەي وتىرىپ جىلقى ەتى -  حالال، ەسەك ەتى حارام ەكەنىن بىلدىرۋدە.

ال ەندى، ەسەكتى وزگە مالمەن بۋدانداستىرۋدان تۋعان تولگە كەلەر بولساق، حانافي ءمازحابىنىڭ عالىمدارى «بۋداندى ادال نەمەسە ارام دەۋىمىز ءۇشىن، بۋداننىڭ اناسىنا قارايمىز: ەگەر اناسى ادال بولسا - ادال، ارام بولسا - ارام» دەيدى[4]. ياعني، ەگەر شەشەسى جىلقى بولسا، ول بۋداندى جەۋگە بولادى[5]، اكەسىنىڭ اڭگى (ەسەكتىڭ ايعىرى) بولعاندىعىنا قارامايدى. ال، اناسى ءماشى (ەسەكتىڭ ۇرعاشىسى) بولسا، ول بۋداننىڭ ەتى - ارام.

[1] يبن ءماجا، ءزابايح - 3192 حاديس؛ . فاتحۋل باري، شارحۋ ساحيحيل بۋحاري، 5208-حاديس؛

[2] ساحيح بۋحاري، كيتابۋز زابايح - 5202 حاديس.

[3] ساحيح بۋحاري، كيتابۋز زابايح - 5204 حاديس.

[4] يبن عابيدين - 9/442 بەت.

[5] يمام اعزام ءابۋ حانيفا «ماكرۇھ» دەگەن.

ابدۋسامات قاسىم

https://www.muslim.kz