ءدىن تەرروريزمگە قارسى
بۇعان دەيىن حابارلاعانىمىزداي، كەشە رەسەيدىڭ حالىقتار دوستىعى ۋنيۆەرسيتەتىندە قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتيننىڭ باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا «ءدىن تەرروريزمگە قارسى» دەپ اتالاتىن حالىقارالىق عىلىمي- پراكتيكالىق كونفەرەنسيا بولىپ ءوتتى.
كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قۇتتىقتاۋ جولدادى. ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ قۇتتىقتاۋىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى باعلان مايلىبايەۆ وقىپ بەردى.
«بۇگىندە حالىقارالىق تەرروريزم قاعيداتتى تۇرعىدان جاڭا ساپاعا يە بولىپ وتىر. لاڭكەستىك ارەكەتتەرى جەكەلەگەن اكتىلەردەن بۇكىل ادامزاتقا قارسى كەڭ اۋقىمدى اگرەسسيا سيپاتىنا يە بولدى.
وسى قاسىرەتپەن كۇرەس - بۇل بۇكىل الەمدىك قوعامداستىقتىڭ ءىسى. تەرروريزمگە قارسى تۇرۋ جاۋاپكەرشىلىگىن وزىنە، ءبىرىنشى كەزەكتە، قوعامداستىقتىڭ اسا كورنەكتى جانە ىقپالدى وكىلدەرى، ءدىن قايراتكەرلەرى مەن پارلامەنتارييلەرى الۋلارى ءتيىس.
وكىنىشكە قاراي، اتالعان پروبلەمانى ءبىرجاقتى جانە كەڭ اۋقىمدى شەشۋدىڭ جولى ازىرشە ويلاپ تابىلعان جوق. سوندىقتان وسى جاھاندىق قاتەرگە لايىقتى جاۋاپ ىزدەۋدە بىرلەسكەن كۇش- جىگەردى ورىستەتە ءتۇسۋ قاجەت.
«ءدىن تەرروريزمگە قارسى» كونفەرەنتسياسى ساياسي جانە ءدىني قايراتكەرلەر ءۇنقاتىسۋىن دامىتۋعا سونى سەرپىن بەرەدى دەپ ەسەپتەيمىن»، دەپ اتاپ كورسەتىلگەن قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قۇتتىقتاۋىندا.
ءوزىنىڭ سوزىندە ب. مايلىبايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ پەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير ۆلاديميروۆيچ پۋتيننىڭ حالىقارالىق تەرروريزممەن جانە ەكسترەميزممەن كۇرەستە بىرلەسكەن تاريحي اسا كوكەيكەستى باستامالارىنىڭ ءرولى اسا جوعارى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى.
- قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تەرروريزم مەن ەكسترەميزمگە قارسى تۇرۋدى كۇشەيتۋ بويىنشا ءبىرقاتار حالىقارالىق باستامالار كوتەردى. اتاپ ايتقاندا، بۇۇ تۋى استىندا تەرروريزم مەن ەكسترەميزمگە قارسى كەڭ كولەمدى جاھاندىق كواليتسيا قۇرۋ تۋرالى باستامانى ىلگەرىلەتتى. بۇل قاتاردا «الەم. 21-عاسىر» مانيفەسىنىڭ ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسى مەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تەرروريزممەن جانە ەكسترەميزممەن كۇرەسكە قارسى كەڭ اۋقىمدى قۇجاتى رەتىندە قابىلدانعانىن ايتا كەتكەن ورىندى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ب. مايلىبايەۆ.
كەزدەسۋدى اشقان رەسەيدىڭ حالىقتار دوستىعى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ۆلاديمير فيليپپوۆ كونفەرەنتسيا وتكىزۋ يدەياسى رەسەي مەن قازاقستان پرەزيدەنتتەرىنىڭ جەلتوقسانداعى كەزدەسۋىنىڭ ناتيجەسىندە تۋعانىن ەسكە سالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم قازىرگى زاماننىڭ ەڭ كۇردەلى ماسەلەسى بولىپ وتىر.
عالىم بۇل رەتتە ۆ. پۋتيننىڭ وسى جاھاندىق زۇلىمدىقپەن كۇرەستە كوپتەگەن ەلدىڭ كۇش- جىگەرىن توپتاستىرۋ قاجەتتىگى، تەرروريزمگە قارسى حالىقارالىق ءىس- قيمىلدىڭ ءبىرىڭعاي جۇيەسىن قۇرۋ كەرەكتىگى تۋرالى ايتقان ءسوزىن العا تارتتى. رەسەي تەرروريزممەن كۇرەستىڭ الدىڭعى شەبىندە جۇرگەندىكتەن، بۇل ماسەلەنى تالقىلاۋعا ءازىر. ۆ. فيليپپوۆ قازاقستاننىڭ وسى سالاداعى باستامالارىنىڭ جاھاندىق ءمانىن جانە قازاقستان ەلشىلىگىنىڭ كونفەرەنتسيانى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرۋشى رەتىندەگى ماڭىزدى ءرولىن اتاپ ءوتتى.
قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى مارات ءتاجين دىندەردىڭ ءوزى قانداي دا ءبىر تىلسىم جولمەن ءدىني ەكسترەميزمدى جانە تەرروريزمدى ەڭسەرۋ تەتىكتەرىن جاساي الادى دەپ بولجاۋعا، ءدىن توڭىرەگىندەگى جانە تەرروريزمگە قارسى كۇرەستىڭ اينالاسىندا قالىپتاسقان قازىرگى الەمدىك احۋالدى تار ايادا قاراستىرۋعا بولمايتىنىن اتاپ ايتتى.
بۇگىنگى ادامنىڭ مادەني- رۋحاني الپەتى وزگەرىپ جاتىر، ول اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مەن ەكسترەميستىك يدەيالاردىڭ ىقپالىمەن وركەنيەتتىك باعدارىن جوعالتىپ الۋى مۇمكىن. سوندىقتان ەلشى قازىرگى تەرروريزمدى بەلگىلى ءبىر دىنگە قاتىستى كونتەكستە ەمەس، تاريحي ايادا قاراستىرۋ قاجەتتىگىنە جانە بۇل رەتتە ءدال ايقىندالعان ۇعىمدار مەن تەرميندەر كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى.
قازاقستاندىق ديپلومات پروبلەمانىڭ باسقا دا ماڭىزدى قىرى رەتىندە دىندەر مەن گەوساياساتتىڭ ءوزارا ارەكەتتەستىگىن اتادى، بۇل ۇدەرىس بۇگىندە كۇشەيىپ، كۇردەلەنە تۇسكەن. قازىرگى زامانعى تەرروريزمنىڭ الەۋمەتتىك اسپەكتىلەرى، ءدىني ەكسترەميزم مەن قوعامنىڭ الەۋمەتتىك قۇرىلىمىنىڭ ارا- قاتىسى دا پىكىرتالاس ءۇشىن سالماقتى تاقىرىپتار. تەرروريزم پلانەتانىڭ ەڭ ناشار وڭىرلەرىندە ءپىسىپ- جەتىلىپ جاتاتىنى دا قۇپيا ەمەس.
ەلشى بۇگىنگى كونفەرەنتسيانىڭ يدەياسى جالپىعا ورتاق ءدىني قۇندىلىقتار رۋحاني- ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان تەرروريستىك جانە ەكسترەميستىك يدەولوگيالارعا بالاما بولاتىنى، بەيبىت دامۋ مەن تولەرانتتىلىقتى ۋاعىزدايتىنى جانە قاندايدا ءبىر زورلىق- زومبىلىقتى قابىلدامايتىنى سەبەبىنەن تۋىنداعانىن اتاپ ءوتتى. م. ءتاجين قازاقستان كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ شيرەك عاسىر بويى كونفەسسياارالىق ءۇنقاتىسۋ يدەياسىن ىلگەرىلەتىپ كەلە جاتقانىنا توقتالدى.
- بۇگىنگى قازاقستاندا كونفەسسياارالىق شىنايى تاتۋلىق بار، - دەپ اتاپ ءوتتى م. ءتاجين. - ەگەمەن قازاقستان تولەرانتتىلىق مۇراسىن ساقتاپ، ينستيتۋتتاندىرا الدى، وسى بىرەگەي ءۇنقاتىسۋدى جالعاستىرا ءبىلدى. كونفەسسيالاردىڭ ءوزارا تۇسىنىستىگى مەن ءوزارا ءىس- قيمىلىن نىعايتاتىن، ءدىني ينستيتۋتتار مەن حالىقارالىق قۇرىلىمداردىڭ اراسىندا كوپىر قىزمەتىن اتقاراتىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزى استانادا تۇراقتى وتكىزىلەدى. قازاقستان الەمدىك قوعامداستىق ءۇشىن توپتاستىرۋشى كۇن ءتارتىبىن جۇيەلى تۇردە ۇسىنىپ كەلەدى. قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ 2016 -جىلعى 31 ناۋرىزدا الەمدىك قوعامداستىققا «بەيبىتشىلىك. 21-عاسىر» مانيفەسىن جاريالادى، ول بۇگىندە ب ۇ ۇ- نىڭ ەكى نەگىزگى ورگانىنىڭ - باس اسسامبلەيا مەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ رەسمي قۇجاتى مارتەبەسىنە يە بولدى.
رەسەي پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ماگومەدسالام ماگومەدوۆ پرەزيدەنت ۆلاديمير پۋتيننىڭ قۇتتىقتاۋىن وقىپ بەردى.
«بارلىق الەمدىك دىندەر جالپى ادامزاتتىق ءمانىن جوعالتپايتىن ىرگەلى گۋمانيستىك قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن. ولاردىڭ رۋحاني باسشىلارى ءدىندارلاردى قايىرىمدىلىققا، ادىلەتتىلىككە، تولەرانتتىلىققا، وسكەلەڭ ۇرپاقتى مەيىرىم مەن ءبىر- ءبىرىن قۇرمەتتەۋدىڭ ەڭ بيىك يدەالدارىمەن تاربيەلەۋگە شاقىرادى. سوندىقتان ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ كۇش- جىگەرىن توپتاستىرۋ، ولاردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جانە قوعامدىق قۇرىلىمدارمەن ءوزارا ءىس- قيمىلى پلانەتاداعى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدى ءارى بىردەن- ءبىر شارتى بولىپ سانالادى»، دەلىنگەن ۆ. ءپۋتيننىڭ قۇتتىقتاۋىندا.
م. ماگومەدوۆ جينالعان قاۋىمعا رەسەيدىڭ ءدىني سالاداعى قارىم- قاتىناستاردىڭ ۇيلەسىمىن تابۋداعى تاجىريبەسى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەت «دۇرىس باعىت ۇستاناتىن مۇسىلمان ۇيىمدارىمەن» بەلسەندى جۇمىس ىستەيدى. رەسەيلىك مۇسىلمانداردىڭ الەۋمەتتىك دوكتريناسى ازىرلەنىپ، وتاندىق ءدىن ماماندارى مەن ۋاعىزشىلاردى تاربيەلەۋ ءۇشىن يسلامدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى دامىتىلىپ جاتىر. ۆولگا يسلام اكادەمياسى اياسىندا وتاندىق ءدىني مەكتەپتەردى نىعايتۋ جۇمىستارى باستالدى. مۇسىلمانداردىڭ ءدىني باسقارمالارى ارقىلى رەسەي وڭىرلەرىندە بارشاعا مويىندالعان شەتەلدىك ءدىن ماماندارىنىڭ قاتىسۋىمەن ءدىني كونفەرەنتسيالار وتكىزىلەدى.
- بيىلعى تامىزدا گروزنىيدا وتكەن يسلام عالىمدارىنىڭ دۇنيەجۇزىلىك كونفەرەنتسياسى ماڭىزدى مانگە يە بولدى، - دەدى م. ماگومەدوۆ. - ءبىز رەسەي ءۇشىن ءداستۇرلى يسلام ولشەمدەرى تۋرالى جانە ودان ەكسترەميستىك اعىمدار مەن سەكتالار تۇرىندە اجىراۋ بەلگىلەرى تۋرالى ءپاتۋا قابىلدانعان وسى كونفەرەنتسيانىڭ شەشىمدەرىن قولدايمىز. بۇل - ءبىزدىڭ ەلدىڭ رۋحاني كوشباسشىلارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ ماڭىزدى ۇستانىمى.
رەسەي پراۆوسلاۆيە شىركەۋى سىرتقى شىركەۋ بايلانىستارى ءبولىمىنىڭ (ر پ ش س ش ب ب) ءتوراعاسى ميتروپوليت يلاريون پاتريارح كيريللدىڭ قۇتتىقتاۋىن جاريا ەتتى. وندا ءدىني قوعامداستىقتار حالىقتار اراسىندا بەيبىتشىلىك پەن ىزگى كورشىلەستىكتى ناسيحاتتاي وتىرا پايدا اكەلەتىنى اتاپ كورسەتىلەدى. بەيبىتشىلىك ءسوزىن كەڭ كولەمدە پايدالانۋ قاجەت.
يلاريون زورلىق- زومبىلىقتى سەنىم ارقىلى اقتاپ الۋ ارەكەتىنە قاتاڭ قارسى تۇرۋ قاجەتتىگىن مالىمدەپ، تەرروريزممەن كۇرەستى جاڭا الەمدىك سوعىس رەتىندە سيپاتتادى. تەرروريزممەن كۇرەستە ەڭ ءتيىمدى ءتاسىل - اياۋشىلىق تانىتپاۋ، ويتكەنى، لاڭكەستىك ادامداردىڭ ومىرگە دەگەن قۇقىن اياقاستى ەتىپ كەلەدى.
ول كونفەرەنتسيانىڭ نازارىن تاياۋ شىعىستاعى جاعدايعا اۋداردى. مۇندا حريستياندار قۋعىنداۋعا ۇشىراعاندىقتان، وزگى ەلدەرگە جاپپاي كوشۋگە ءماجبۇر. ونىڭ ۇستىنە، پراۆوسلاۆيەلىك يەرارحتىڭ پىكىرىنشە، ءدىني تەرروريزم، اتاپ ايتقاندا، يسلام تەرروريزمى دەگەن جوق، ويتكەنى، تەرروريزم كەز كەلگەن ءدىننىڭ ۇستانىمىنا قايشى كەلەدى.
- تەرروريستەر - سايتاننىڭ قۇلى، قۇدايدىڭ جاۋى، - دەپ مالىمدەدى يلاريون.
رەسەي فەدەراتسياسى فەدەرالدى جينالىسى فەدەراتسيا كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى يلياس ۋماحانوۆ ۆ. ماتۆيەنكونىڭ كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا ۇندەۋىن وقىپ بەردى. ۇندەۋدە حالىقارالىق كۇشتەردىڭ تەرروريزممەن كۇرەستە جۇدىرىقتاي جۇمىلۋىنىن اسا ماڭىزدى ەكەنى اتاپ وتىلەدى. ول، سونداي- اق، فەدەراتسيا كەڭەسىندەگىلەر تەرروريزمنىڭ الەمدىك اۋقىمداعى قاسىرەت بولىپ تابىلاتىنىنا سەنىمدى ەكەنىن كولدەنەڭ تارتتى.
رەسەي تەرروريستەردىڭ شابۋىلىنا العاش ۇشىراعان ەلدەردىڭ ءبىرى جانە وعان لايىقتى قارسىلىق تانىتا الدى. ۆيتسە- سپيكەر رەسەيدە انتيتەررور ماسەلەسىن قوزعايتىن مىڭنان استام نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق اكت قابىلدانعانىن حابارلادى. تەرروريستەردىڭ ادامگەرشىلىككە جاتپايتىن ءىس- ارەكەتتەرىن اقتاپ الۋ ءۇشىن قاسيەتتى ءدىني ۇستانىمداردى ايعاق رەتىندە پايدالانۋعا تىرىساتىندارى سەناتورلاردىڭ ەرەكشە اشۋ- ىزاسىن تۋعىزدى.
- ءبىزدىڭ كونفەرەنتسيامىز پارلامەنتتىك ولشەممەن العاندا جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان جۇمىستاردىڭ ماڭىزدى بۋىنى بولىپ تابىلادى. ءبىز تەرروريستەر ءدىني دالەلدەمەلەردى پايدالانا المايتىنداي احۋال قالىپتاستىرۋعا ءتيىسپىز. تەرروريزمدە ءدىن دە، ۇلت تا،
شەكارا دا جوق، - دەپ اتاپ كورسەتتى ي. ۋماحانوۆ.
ي. ۋماحانوۆ ءتۇرلى دىندەردى انتيتەررور بويىنشا بىرىكتىرەتىن قۇجات دايىنداۋ ءىسىن ويلاستىرۋدى ۇسىندى. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، مۇنداي قۇجات الەمنىڭ بارلىق دىندەرىنىڭ انتيتەررورلىق حارتياسى بولا الار ەدى. بۇل تاقىرىپتى 2017 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا سانكت- پەتەربۋرگتە تالقىلاۋعا مۇمكىندىك بار. مۇندا حالىقارالىق تەرروريزممەن كۇرەس بويىنشا ءىرى پارلامەنتارالىق فورۋم وتكىزۋ جوسپارلانعان.
رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ادام قۇقى، دەموكراتيا جانە زاڭ ۇستەمدىگى ماسەلەلەرى بويىنشا ەلشىسى (ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشى) كونستانتين دولگوۆ يسلام تەرروريزمى دەگەن تۇسىنىكتىڭ مۇلدەم جوق ەكەنى تۋرالى پىكىرمەن كەلىسەتىنىن ءبىلدىردى. تەرروريزم يدەولوگتارىنىڭ يسلاموفوبيا جانە حريستيانوفوبيا ماسەلەلەرىن كۇن تارتىبىنە ەنگىزۋ ارەكەتىنە قارسى تۇرۋ ماڭىزدى.
- بۇكىل ءدىن اتاۋلى ىزگىلىككە، تۇسىنىستىك پەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ۇلىقتاۋعا ۇندەيدى. مۇنى جاستاردىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ كەرەك، سەبەبى، ءبىز تەرروريستەردىڭ ساپىندا نەگىزىنەن جاستاردىڭ سوعىسىپ جۇرگەنىن بىلەمىز. اقىل- وي مەن جۇرەك ءۇشىن كۇرەستە جەڭىلمەۋ كەرەكتىگى اسا ماڭىزدى، - دەپ اتاپ كورسەتتى ك. دولگوۆ.
رەسەي ديپلوماتىنىڭ پىكىرىنشە، رەسەي تەرروريزممەن كۇرەستە عانا ەمەس، ىرگەلى ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردى قورعاۋ سالاسىندا دا العى شەپتەن كورىنىپ كەلەدى. سونداي-اق، ەلدىڭ جۇزدەگەن جىلدار بويى جيناعان ءدىنارالىق تاجىريبەسىن ناسيحاتتاۋ ماڭىزدى. ول رەسەي مەن قازاقستاننىڭ تەرروريزم يدەولوگياسىنا قارسى ءىس- ارەكەت تانىتۋعا قاتىستى جاۋاپتى بىرگە ىزدەپ، ءتيىمدى باستامالاردى بىرلەسىپ قاراستىرىپ كەلە جاتقانىن جوعارى باعالادى.
ازەربايجاننىڭ رەسەيدەگى ەلشىسى پولات بيۋلبيۋل وعلى بۇگىندە تەرروريزم جاراسى كۆازيمەملەكەتتىك سيپات الۋعا ۇمتىلىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ۇستىنە، پروبلەما ترانسشەكارالىق ولشەم الىپ بارادى، سوندىقتان وسى كەساپاتپەن كۇرەس كۇش بىرىكتىرۋ ارقىلى جۇرگىزىلۋى ءتيىس. تەرروريستەردى جاقسى مەن جامانعا بولۋگە بولمايدى. تەرروريزممەن كۇرەستە تەك كۇش قولدانۋ ارەكەتتەرى عانا ەمەس، سونداي- اق، يدەولوگيالىق نەگىزدەلگەن كۇرەس تە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ديپلومات ءسوزىنىڭ سوڭىندا ازەربايجاننىڭ انتيتەرروريستىك ءىس- ارەكەتكە قوسىپ وتىرعان ۇلەسى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى.
يراننىڭ رەسەيدەگى ەلشىسى مەحدي ساناي كوپ جاعدايدا ءدىننىڭ ۇلكەن ءدۇردارازدىقتارعا ىلىك رەتىندە پايدالانىلعانىن اتاپ ءوتتى. بۇل جەردە ءدىندى مورالدىق قاعيداتتاردان بولۋگە تىرىسۋ باستى سەبەپ بولعان جاعدايلار دا از ەمەس. يران ديپلوماتىنىڭ مالىمدەۋىنشە، تەگەران تاياۋ شىعىستا بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتى ساقتاۋ ماقساتىندا ءتۇرلى دىندەرمەن جانە اعىمدارمەن تۇراقتى ديالوگ جۇرگىزىپ كەلەدى. وكىنىشكە قاراي، سىرتقى ويىنشىلار جاڭا قاقتىعىستاردىڭ سىزباسىن تىقپالاۋدان جالىعار ەمەس.
ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا ءمينيسترى تاتيانا ۆالوۆايا ەۋرازيا كەڭىستىگى بەيبىتشىلىكتىڭ، دوستىق پەن ءوسىپ- وركەندەۋدىڭ كەڭىستىگى بولۋى ءتيىس ەكەنىن مالىمدەدى. ەۋرازيا حالقى مىڭداعان جىلدار بويى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدە ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. ە ا ە و- عا مۇشە ەلدەر ءدىنارالىق كەلىسىمنىڭ ۇلكەن تاجىريبەسىن جيناقتاعان. تاريح تاعىلىمى الدىڭعى قاتارلى مەملەكەتتەر بارلىق ءدىندى قۇرمەت تۇتقان كەزدەرىندە تابىستى بولعانىن كولدەنەڭ تارتادى. ءدىني كەلىسىمگە سەلكەۋ تۇسىسىمەن، سول مەملەكەتتەر قيراعان. ءبىزدىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق بارلىق دىندەردىڭ ءبىر- بىرىنە تەك قۇرمەتى ناتيجەسىندە عانا ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، ءوسىپ- وركەندەي الادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى عالىم شويكين دە تەرروريزمنىڭ يدەولوگيالىق نەگىزدەرىن الاستاۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى. ول قازاقستاندا قۇرىلعان ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگىنىڭ ماقساتى مەملەكەت پەن كونفەسسيالار اراسىنداعى قارىم- قاتىناستى جەتىلدىرۋ، ءدىني ەكسترەميزمنىڭ الدىن الۋ، مەملەكەت پەن قوعامدى دامىتۋ، ار- نامىس بوستاندىعى مەن دامۋدىڭ زايىرلى نەگىزدەرىن نىعايتۋ، جاستاردى ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى ارقىلى وڭ جاسامپاز قىزمەتكە تارتۋ بولاتىنىن حابارلادى.
كونفەرەنتسيانىڭ پلەنارلىق بولىگىندە، سونداي- اق، رەسەي فەدەراتسياسى مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى دامير مۇحيتدينوۆ، رەسەي يەۆرەي قوعامداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى الەكساندر بورودا، رەسەي حريستيان ەۆانگەليا سەنىمى بىرلەسكەن وداعىنىڭ باسقارۋشى ەپيسكوپى كونستانتين بەنداس، رەسەي كاتوليكتىك ەپيسكوپتارى كونفەرەنتسياسىنىڭ باس حاتشىسى يگور كوۆاليەۆسكي ءسوز سويلەدى.
كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلار ىرگەلى رۋحاني سۇرانىسقا يە جانە ادام تىنىس- تىرشىلىگىنىڭ پروبلەمالارىمەن اينالىساتىن دىندەر ادامگەرشىلىككە قارسى ماقساتتاردا پايدالانىلۋى، سەنىم- نانىم قانداي پىشىمدە دە زورلىق- زومبىلىقتى اقتاپ الۋى ءتيىس ەمەس ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. سەنىم يەسىنە زورلىق- زومبىلىقتى قابىلداماۋعا سەنىم فەنومەنىنىڭ ءوزى كومەكتەسۋى ءتيىس.
كونفەرەنتسيا قوناقتارى، سونىمەن قاتار، ادامزات وركەنيەتىنىڭ دامۋى ءۇشىن يسلام مادەنيەتى مەن رۋحانياتىنىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن اتاپ كورسەتە كەلىپ، «يسلام تەرروريزمى» دەگەن تەرميندى ءبىراۋىزدان كونتسەپتۋالدى سىنعا الدى. جينالعانداردىڭ پىكىرىنشە، بۇگىندە تۇبەگەيلى ءدىنارالىق ءۇنقاتىسۋ، سونداي-اق، عىلىمي نەگىزدەلگەن كەڭ اۋقىمدى ءدىني اعارتۋشىلىق ۇدەرىستەر اسا ماڭىزدى.
سامات مۇسا، ايبىن شاعالاقوۆ،
«ەگەمەن قازاقستان»