عۇسىل دارەتىن قاي كەزدە الۋ پارىز ەتىلەدى
ءجۇنىپ جانە عۇسىل. ءجۇنىپ - ەرلى- زايىپتىلاردىڭ قوسىلعاننان كەيىنگى دارەتسىزدىك جاعدايى. ياعني، ەر كىسى مەن ايەلدەردىڭ بويىنان قۇمارلىقپەن ۇرىق بولىنگەننەن كەيىنگى تازا ەمەس قالپى، دەپ جازادى muslim.kz.
عۇسىل - جۇنىپتىك جاعدايدان تازارۋ. سونداي-اق، عۇسىل ەل اۋزىندا «بوي دارەت» دەپ تە ايتىلادى. ايەلدەر ەتەككىر نەمەسە بوسانعاننان كەيىن كەلەتىن قان توقتاعان سوڭ دا عۇسىل قۇيىنۋى پارىز.
دەنەنى تولىق جۋىپ، تازالانۋدى عۇسىل قۇيىنۋ دەپ اتايدى. مۇسىلمان جۇما نامازىنا، ەكى ايت نامازدارىنا بارار الدىن عۇسىل قۇيىنىپ شىعۋى سۇننەت بولىپ تابىلادى. الايدا، سونىمەن قاتار، مىندەتتى تۇردە عۇسىل قۇيىنۋ قاجەت جاعدايلار بار. ولار:
1. ۇيىقتاپ جاتقان نەمەسە وياۋ ادامنىڭ (ەر كىسى جانە ايەلدىڭ) بويىنان لاززاتپەن ۇرىقتىڭ شىعۋى.
كىسى ۇيقىدا جاتىپ ءتۇس كورسە، الايدا كيىمىنەن بەلگىسىن تاپپاسا، عۇسىل قۇيىنۋ پارىز ەمەس. ال، ەشبىر ءتۇس كورمەي، ءبىراق ويانعاندا كيىمىنەن بەلگى كورسە، عۇسىل قۇيىنۋ شارت بولادى.
ال، ناۋقاستىق نەمەسە باسقا دا سالدار سەبەپتى، ەشبىر قۇمارلىقسىز كىسى بويىنان ۇرىق شىعاتىن بولسا، ول ءزار بولىپ ەسەپتەلەدى. مۇنداي جاعدايدا تەك دارەت الۋ قاجەت.
سونداي-اق، ۇيقىدان تۇرىپ دارەت الىپ، نامازىن وقىپ بولعان سوڭ كيىمىنەن جۇنىپتىك بەلگىسىن كورسە، عۇسىل قۇيىنىپ، نامازىن قايتا وقيدى.
2. ەرلى- زايىپتىلار جىنىستىق مۇشەلەرى جاناسسا.
ايشا انامىز (ر. ا. ) بۇل جايلى پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. س. ) «ۇشى ۇشىنا ەنسە، عۇسىل ءۋاجىپ بولادى» دەگەن ءسوزىن ريۋايات ەتەدى.
ەر كىسى مۇشەسىنىڭ باسى ايەل جاتىرىنا ەنسە، وعان دا، ايەلگە دە عۇسىل قۇيىنۋ مىندەت. مۇنداي جاعدايدا كىسىنىڭ بويىنان ءشاۋھات شىقسا دا، شىقپاسا دا مۇشەسى ايەلدىڭ جاتىرىنا ەنگەندىكتەن، عۇسىل قۇيىنۋ ەكەۋىنە دە ءۋاجىپ بولادى.
3.ايەلدىڭ ەتەككىرى (حايىز) جانە بوسانعاننان كەيىنگى قان كەلۋ كەزەڭى (نيفاس) بىتكەننەن كەيىن عۇسىل قۇيىنۋى پارىز.
قۇراندا: «...قاشان ولار ناق تازارسا...»، - دەپ ءامىر ەتىلگەن. ءابۋ حانيفا ومار جانە يبن ماسۋدتان (اللا تاعالا ەكەۋىنەن دە رازى بولسىن) ريۋايات ەتەدى: حايىز (ەتەككىر) - قانى توقتاعان ايەل. ايەل ەتەككىردەن سوڭ عۇسىل قۇيىنبايىنشا، حايىز بولىپ ەسەپتەلەدى.
مۋاز (ر. ا. ): «بوسانعان ايەل ءبىر جۇمادان سوڭ تازارعانىن كورسە، عۇسىل قۇيىنىپ نامازىن باستاسىن»، - دەگەن.
عۇسىلدىڭ پارىزى
عۇسىلدىڭ ءۇش پارىزى بار: اۋىزدى شايۋ، مۇرىندى شايۋ جانە دەنەنى تۇگەل جۋۋ. ءابۋ ھۋرايرا (ر. ا. ) بۇل جونىندە: «ءاربىر تۇكتىڭ استىندا جۇنىپتىك بار. سوندىقتان شاشتى (سونىمەن قاتار، ءاربىر تۇكتى) سالالاپ، تەرىنى (دەنەنى) تازالاڭدار»، - دەگەن پايعامبار ءسوزىن ريۋايات ەتەدى. سوندىقتان قۇلاق ءىشى، كىندىك، قاس، ساقال- مۇرت، شاشتىڭ ءتۇبى سەكىلدى قيىندىق تۋدىرمايتىن ورىنداردىڭ بارلىعىنا سۋ ءتيۋى شارت.
سونىمەن بىرگە، دەنەگە نەمەسە تەرىگە تولىعىمەن سۋ تيۋىنە كەدەرگى بولعان بوياۋ، كرەم، لاك، تۋش جانە دە باسقا زاتتاردى كەتىرىپ بارىپ عۇسىل الۋ قاجەت.
ەسكەرتۋ: عۇسىل قۇيىنۋعا قولايلى جاعداي جوق بولسا، ماسەلەن سۋ مۇلدەم بولماسا، سۋ سۋىق بولىپ، كىسى جۋىنسا اۋىرىپ قالۋ ءقاۋپى نەمەسە سىرقاتى اسقىنىپ كەتۋى ىقتيمال بولسا عۇسىلدى كەشىكتىرۋىنە رۇقسات ەتىلەدى.
ساحابا جابير (ر. ا. ) مىنا اڭگىمەنى باياندايدى: «ءبىز ساپارعا شىققان بولاتىنبىز. ارامىزداعى ءبىر كىسىنىڭ باسىنا تاس ءتيىپ، جاراقات الدى. سوسىن ول تاڭەرتەڭ تۇرسا ءجۇنىپ بولىپ قالىپتى. ول: مەنىڭ ءتاياممۋم الۋىمدى ءجون سانايسىڭدار ما؟ - دەپ سۇرايدى. جولداستارى: جوق، رۇقسات جوق دەپ ويلايمىز. ويتكەنى، سۋ قول استىڭدا تۇر، - دەيدى. ول كىسى عۇسىل قۇيىنىپ، (سىرقاتى اسقىنىپ) قايتىس بولادى.
ءبىز ساپاردان قايتا ورالعاندا اللاھ ەلشىسىنىڭ (س. ع. س. ) قۇزىرىنا بارىپ بولعان ءمان جايدان حاباردار ەتتىك. سوندا ول كىسى: «اللاھ، ونى ولتىرىپسىڭدەر عوي! بىلمەسەڭدەر، سۇرامايسىڭدار ما؟ بىلمەگەننىڭ داۋاسى سۇراۋ. راسىندا، ول كىسىگە ءتاياممۋم ەتىپ، جاراقاتىن تاڭىپ، دەنەسىنىڭ وزگە مۇشەسىن جۋۋعا بولار ەدى»، - دەپ ايتقان.
عۇسىل الۋ ءتارتىبى
كىسى عۇسىلدىڭ ءۇش پارىزىن ورىنداپ، ياعني اۋىز مۇرىندى شايىپ، دۋشقا، باسسەينگە، وزەن كولگە ءتۇسىپ دەنەگە تولىعىمەن سۋ تيگىزسە عۇسىل الىنعان بولىپ ەسەپتەلەدى. الايدا، پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) كورسەتكەن ءتارتىپ بويىنشا عۇسىل الۋ ابزال ءارى سۇننەت سانالادى.
عۇسىل قۇيىنۋدى نيەت ەتكەن ادام اۋەلى اۋرەتىندەگى ءناجىستى كەتىرەدى. سوسىن تولىعىمەن دارەت الادى. تەك اياقتارىن جۋمايدى. كەلەسى كەزەكتە باسىن تولىعىمەن جۋىپ الىپ، اۋەلى وڭ يىعىنا سوسىن سول يىعىنا سۋ قۇيىپ جۋىنادى. وسىلايشا تولىعىمەن ءۇش رەت تۇتاستاي جۋىنىپ شىعادى. ەگەر جۋىناتىن ورنى سۋ ۇيمەلەيتىن بولسا، اياقتارىن شىعاردا جۋادى. مىنە، وسى تارتىپپەن عۇسىل الۋ سۇننەت.
يبن ابباس (ر. ا. ) ريۋايات ەتەدى: پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. س. ) ايەلى مايمۋنا (ر. ا. ): مەن پايعامبارعا (س. ع. س. ) عۇسىل قۇيىنۋى ءۇشىن سۋ ازىرلەپ بەردىم. ول ەكى قولىن ەكى- ءۇش رەت جۋدى. سوسىن سول قولىنا سۋ قۇيىپ، جىنىس مۇشەسىن تازالادى. سوسىن (سول) قولىن جەرگە ىسقىلادى. كەيىن اۋزى مەن مۇرنىن شايىپ، بەتى مەن قوس قولىن جۋدى. سوسىن بۇكىل دەنەسىنە سۋ قۇيىپ شومىلدى. كەيىن شەتىرەك تۇرىپ، ەكى اياعىن جۋدى، - دەپ ايتقان.
جۇنىپتىك كۇيدە تىيىم سالىناتىن امالدار
ءجۇنىپ (عۇسىلسىز) ادامعا ناماز وقۋعا (بەس ۋاقىت، جۇما، ايت جانە ءناپىل نامازدارىن)، جانازا نامازىنا قاتىسۋعا، قاعبانى تاۋەپ ەتۋگە، قۇران كىتابىن ۇستاۋعا جانە قۇراندى جاتقا وقۋعا تىيىم سالىنادى. كەڭىرەك ايتار بولساق:
1.نامازدىڭ بارلىق ءتۇرىن وقۋعا تىيىم سالىنادى. مايدا سۇرەسىنىڭ 6-اياتىندا «ەگەر ءجۇنىپ بولساڭدار، تازالانىڭدار (عۇسىل قۇيىنىڭدار)»، - دەگەن.
2. قاعبانى تاۋەپ ەتۋگە تىيىم سالىنادى. بۇل جونىندە پايعامبارىمىز (س. ع. س.) «راسىندا قاعبانى تاۋەپ ەتۋ ناماز (بولىپ تابىلادى). ەگەر تاۋەپ ەتەتىن بولساڭدار ءسوزدى ازايتىڭدار»، - دەگەن.
3.قۇران كىتابىن ۇستاۋعا تىيىم ەتىلەدى. ۋاقيعا سۇرەسىنىڭ 79-اياتىندا «ونى (قۇراندى) تەك پاك (دارەتتى) ادامدار ۇستايدى»، دەپ بۇيىرىلعان. سونداي اق، پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) «قۇراندى تەك تازا ادام ۇستايدى»، دەپ ايتقان.
4.قۇراننىڭ سۇرەسىن نەمەسە بىرەر اياتىن دا جاتقا وقۋعا بولمايدى.
ەسكەرتۋ: ال، كۇندەلىكتى دۇعا رەتىندە قولدانىلاتىن قۇران اياتتارىن وقۋعا رۇقسات ەتىلەدى. مىسالى: تاماقتانۋ الدىندا جانە ءبىر ءىستى باستاماس بۇرىن «بيسميللاھ» ايتۋ، كولىككە مىنەر كەزدە «سۋبحانال لازي ساححارا لانا ھازا ۋا ما كۋننا لاھۋ مۋقرينين» (زۋحرۋف سۇرەسى اياتى) دۇعاسىن وقۋ، ۇيدە كىرىپ جايعاسقان سوڭ «ۋا قۋل روببي انزيلني مۋنزالان مۋباراكان» (مۋمينۋن سۇرەسى اياتى) دۇعاسىن وقۋ سەكىلدى.
ءجۇنىپ كۇيدەگى ادامعا اسىل ءدىنىمىزدىڭ ەڭ ابزال عيباداتتارىن ورىنداۋعا تىيىم ەتىلگەن. دەكەم، مۇسىلمان بالاسى شارۋام وڭىنان بولسان جانە جاقسى امالدارىمدى اللاھ قابىل ەتسىن دەسە عۇسىل سەكىلدى امالدارعا مۇقيات بولۋى شارت.