بالا ءولىمى قايتسە ازايادى؟

استانا. قازاقپارات - سەنىمدى دەرەك كوزدەرىنە سۇيەنسەك، ت م د ەلدەرىمەن سالىستىرا قاراعاندا ەلىمىزدە بۇعان دەيىن سابيلەردىڭ شەتىنەۋ كورىنىستەرى الدىڭعى ورىنداردىڭ بىرىندە بولىپ كەلىپتى.

ايتسە دە سوڭعى كەزدە تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى بۇل جوعارى كورسەتكىشتىڭ 18,4-تەن 9,2 پروميلگە، ياعني 50 پايىزعا دەيىن تومەندەگەنىن ءبىر ەسەپتەن شۇكىرشىلىك ەتۋگە بولاتىن دا سەكىلدى. ارينە، بالا ءولىمىن كۇرت تىيۋ، بىردەن توقتاتۋ وڭاي ەمەس ەكەنى دە، ءتىپتى، مۇمكىن ەمەس ەكەنى دە تالاسسىز.

دەگەنمەن، جوعارىدا كورسەتىلگەن پروميلدىك ەسەپتەۋلەرگە شاققاندا ەلىمىزدە بالا ءولىمى كورسەتكىشىن تومەندەتۋ جولدارى بار ەكەنى انىق.

مۇنداي قورىتىندىعا ءبىز وبلىستا رەسپۋبليكامىزداعى پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعى ماماندارى جۇرگىزگەن مونيتورينگتىك زەرتتەۋلەردەن كەيىن كەلىپ وتىرمىز. اتالعان ورتالىقتىڭ ديرەكتورى، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ريزا بورانبايەۆانىڭ مالىمدەۋىنشە، سابيلەر مەن بالالار ءولىمىن جانە وسى ورايدا قايعىلى جاعدايلارمەن اياقتالاتىن كورىنىستەردى اۋىزدىقتاۋ ماسەلەسى - بۇگىنگى كۇننىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. وسى مىندەتتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ولار ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىنا بارىپ، كونسۋلتاتيۆتىك- ادىستەمەلىك كومەكتەر بەرۋدى داستۇرگە اينالدىرا باستاپتى. سونىمەن بىرگە، ءبىرقاتار ناقتى ۇيىمداستىرۋ ماسەلەلەرى جونىندە دە شەبەرلىك ساعاتتارىن وتكىزۋ ۇيعارىلعان.

تەكسەرۋگە قۇرىلماعان، تەك ءبىر جاقتى مونيتورينگتىك تالداۋلار جۇرگىزۋدى العا قويعان ورتالىق ماماندارىنىڭ ءىسساپارى رەسپۋبليكاداعى بالا ءولىمى ءجيى كەزدەسەتىن وڭىرلەردەن باستالىپتى. مونيتورينگتىك زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ بارىسىندا ولار بالالاردى ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ كادرلارمەن قانشالىقتى دەڭگەيدە قامتىلعانىنا دا نازار اۋدارىپ وتىرادى ەكەن.

سونداي- اق، مەديتسينالىق كارتالارعا جاسالعان جان- جاقتى ءارى تەرەڭ تۇردە زەرتتەلگەن تالداۋلار دا ءبىرقاتار «اتتەگەن- ايلاردىڭ» بەتىن اشىپتى. ال جاعدايلارى وتە اۋىر، ءارى كۇردەلى اۋرۋلارعا بەرىلگەن جوعارى بىلىك سيپاتىنداعى كەڭەستەردىڭ دە تيگىزگەن پايداسى مول بولعانى بايقالادى.

سونىمەن بىرگە، وڭىرلەردەگى سابيلەر مەن بالالاردىڭ شەتىنەۋ كورىنىستەرىن تومەندەتۋگە مەديتسينالىق قوندىرعىلار مەن قۇرال- جابدىقتاردىڭ تيگىزەتىن پايداسى مەن كومەگى دە مول ەكەنى تالاسسىز. ورتالىق ماماندارىنىڭ وسىنداي وزەكتى دە قاجەتتى ماسەلەلەر جونىندە وي- پىكىر قورىتۋى جانە ادىستەمەلىك كومەكتەر كورسەتىپ جۇرگەندەرى تەك قولداۋعا ءارى قۇپتاۋعا لايىقتى ءىس بولماق. بالا ءولىمى كورسەتكىشى باتىس قازاقستان وبلىسىندا كانداي دەڭگەيدە؟ ءبىز بۇعان اتالعان ورتالىق ماماندارى جۇرگىزگەن مونيتورينگتىك زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى نەگىزىندە جاۋاپتار قايتارعاندى ءجون كوردىك.

بۇل ورايدا بىردەن ايتارىمىز، تۋا ءبىتتى جانە ءسابيدىڭ اعزاسىندا كەيىن پايدا بولعان ءارتۇرلى اۋرۋلار مەن دەرتتەردىڭ سالدارىنان بولاتىن بالالار ءولىمى دەڭگەيى رەسپۋبليكالىق ورتاشا كورسەتكىشتەن ءبىرشاما تومەن ەكەندىگى. ءتىپتى، ريزا زۇلقارناي قىزىنىڭ ايتۋى بويىنشا، وبلىستا اتالعان كورسەتكىش رەسپۋبليكا ايماقتارى اراسىنداعى ەڭ تومەنگى ورىنداردىڭ ءبىرىن قۇرايدى ەكەن. بۇل ارينە، وڭ قۇبىلىس. سونىمەن بىرگە، بۇل كورىنىس ءوڭىر پەدياترلارىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن كاسىبي شەبەرلىكتەرىنىڭ جوعارى ەكەنىن دە كورسەتە الادى. ەڭ باستىسى، وبلىستا دارىگەرلەر قىزمەتى وڭ جولعا قويىلعان.

ايتسە دە قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قازاق ادەبيەتىنىڭ بۇگىنگى اقساقالى، قازاق باسپا ءسوزىنىڭ قارا نارى شەرحان مۇرتازا ايتقانداي - بۇل ىستە ءبىر كەم دۇنيەنىڭ ورىن الىپ وتىرعانى وكىندىرمەي قويمايدى. بۇل جوعارىدا ايتىلعانداي ءارتۇرلى اۋرۋلاردىڭ سالدارىنان ورىن الاتىن بالالار ءولىمىنىڭ دەڭگەيى وتە تومەن بولا تۇرا، سابيلەر مەن بالالار اراسىندا كەزدەيسوق، كۇتپەگەن قايعىلى وقيعالاردىڭ ازايماي وتىرعانى. ءتىپتى، وسى وپىندىرارلىق ماسەلەنى تۇتاستاي ءبىر ءوڭىردىڭ پروبلەمالىق ەرەكشەلىگى دەسە دە بولادى.

ارينە، بۇل ماسەلەنى رەتتەۋدىڭ جولدارى جەتكىلىكتى. ءارى بۇعان تولىق مۇمكىندىكتەر بار ەكەنى دە بەلگىلى. سايىپ كەلگەندە، مۇنى تەك وبلىستاعى دەنساۋلىق ساقشىلارىنىڭ قولىندا تۇرعان ءىس دەۋگە بولمايدى. بۇل ءۇشىن ورتاق ماقساتتى كوزدەيتىن ۆەدومستۆوارالىق بۋىندار قۇرىلسا، مۇنداي ناقتى ءىس- قادامدار ونى بولدىرماۋعا سەپتىگىن تيگىزبەك. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇل قالىڭ جۇرتشىلىق پەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ مەن ىشكى ىستەر باسقارمالارى قىزمەتىن ءبىر ارناعا جۇمىلدىرۋ دەگەن ءسوز.

 قىسقاسى، بويىندا ەشقانداي دەرتى جوق، ساپ- ساۋ سابيلەر مەن بالالاردىڭ قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا ومىردەن كەتە بارۋى -  قولدان جاسالعانمەن پارا- پار كورىنىس ەمەس پە؟ وڭىردە، وزگەسىن ايتپاعاندا، تەك بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى ونداعان ءبۇلدىرشىن كەزدەيسوق وقيعالاردىڭ سالدارىنان مەرت بولىپتى. ونىڭ دەنى ءبىر جاسقا دەيىنگى بوبەكتەر ەكەن. ءسوز جوق، ولار مۇنداي قايعىلى جاعدايلار ورىن الماعاندا قول- اياقتارى بالعاداي، قوعامنىڭ تولىققاندى مۇشەسى بولىپ قالىپتاسار ەدى- اۋ.

ورىن العان وكىنىشى مول كورىنىستەردىڭ باستى سەبەبى، جول- كولىك وقيعالارىنىڭ اسەرىنەن بولعان اۋىر جاراقاتتار مەن اتا- انالاردىڭ ۇقىپسىزدىعى بولىپ وتىر. ومىراۋىنداعى انا ءسۇتىن ەمىپ جۇرگەن سابيلەردىڭ اراسىندا كومىر قىشقىلىنىڭ شامادان تىس كوپ شوعىرلانىپ، وتتەگىنىڭ جەتىسپەۋىنەن بولاتىن، انا سۇتىنە قاقالىپ- شاشالۋدان، تۇنشىعۋدان، قۇسىقتى جوتەلدەن ورىن الاتىن قايعىلى وقيعالار وبلىستا ءجيى كەزدەسۋدە. جاس انالار ءوز پەرزەنتتەرىن ومىراۋ سۇتىمەن قورەكتەندىرۋ كەزىندە ونى دۇرىس ۇستاماۋىنان كەزدەسەتىن قايعىلى جايتتەرگە نە دەرسىز؟ بيىلعى ماۋسىمدا بالالاردىڭ سۋعا باتىپ كەتۋ دەرەكتەرى بىرنەشە دۇركىن قايتالاندى. سۋعا باتىپ، ومىرمەن قوشتاسقان بالالاردىڭ سانى بىلتىرعى دەڭگەيدەن ارتىق بولدى.

وبلىستا بالالار دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا قاتىستى بۇدان باسقا قانداي وزەكتى ماسەلەلەر بار؟ تاعى دا سول ەلىمىزدەگى پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، مۇنداعى باستى پروبلەما كادرلاردىڭ تاپشىلىعىنان تۋىندايدى. الايدا، بۇل شەشىمىن تاپپايتىن ماسەلە ەمەس. وزگەسىن ايتپاعاندا، ءتىپتى، مۇنى رەتتەۋگە پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى ماسەلەلەرىمەن شۇعىلداناتىن اتالمىش رەسپۋبليكالىق ورتالىقتىڭ ءوزى دە كومەگىن تيگىزە الاتىنىنا وسى ماتەريالدى گازەتكە ازىرلەۋ بارىسىندا كوز جەتكىزدىك.

ويتكەنى، ولار بالالاردى ەمدەۋمەن قوسا، وسى سالاعا قاجەتتى كادرلار ازىرلەۋ ىسىمەن دە شۇعىلدانادى ەكەن. بۇل ارادا ماماندىق دەڭگەيىن كوتەرۋ ىسىنە باسىمدىقتار بەرىلىپتى. سوعان سايكەس، ورتالىق رەسپۋبليكا وڭىرلەرىنەن پەدياتريا ماماندارىن ءارتۇرلى مەرزىمدەگى ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ كۋرستارىنا شاقىرۋ ءتارتىبىن ەنگىزگەن. بۇل جونىندە ورتالىق جەتەكشىلەرىنىڭ ارنايى جۇمىس جوسپارى جاساقتالعان. ءبىز بۇگىنگى ماتەريالىمىزدا تۇتاستاي رەسپۋبليكا جانە جەكەلەگەن ءوڭىر مىسالىندا بالالار ولىمىنە ءارى ولاردى شەتىنەتپەۋگە جول بەرمەيتىن ءبىرقاتار جايتتەردى تىلگە تيەك ەتتىك. وسىندا ايتىلعان ماسەلەلەر قالىڭ جۇرتشىلىق پەن ءتيىستى ۇيىمداردىڭ نازارىنا ءىلىنىپ جاتسا، ويعا العان ماقساتىمىزدىڭ ورىندالعانى.

تەمىر قۇسايىن،

«ەگەمەن قازاقستان»

باتىس قازاقستان وبلىسى