رىمعالي نۇرعالي. الاشتىڭ باس شىعارماسى
ول ۇلى تولقىننىڭ رۋحاني اماناتىن كوركەم ادەبيەتتە تولىق قالدىرعان بىردەن- ءبىر قالامگەر. بۇل يدەيا ەڭ الدىمەن ونىڭ باستى شىعارماسى «اباي جولى» رومانىندا جۇزەگە استى.
قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنداعى دالا تاعدىرىن مۇحيت تەكتەس تەرەڭدىكپەن تولعاعان «اباي جولى» رومان- ەپوپەياسىنىڭ اۆتورى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ كوپكە دەيىن، دالىرەك ايتقاندا، قىرىقتىڭ ۇستىنە شىققانشا، ۇلى اقىننىڭ ءومىرى، تۋعان- وسكەن ورتاسى تۋرالى شىعارما جازۋ جوسپارى بولماعانىن ەسكەرتكەنى بار. اباي ولەڭدەرىن باستىرۋ، عۇمىربايانىن جاساۋ، زەرتتەۋ ەڭبەكتەر جاريالاۋدى رومانعا بارار جول دەپ ساناماعان ەكەن.
سوندىقتان ۇلكەن شىعارما يدەياسى ابدەن پىسكەن كەزدە، قاجەتتى ۋاقىتتى وتكىزىپ العانىنا بارماقتى شايناعان. دەگەنمەن، ەسكى جۇرتتا ءالى دە كوپ ەستەلىك بار- دى. اباي زامانىنىڭ سان- سالالى سىرلارىن، ءداۋىردىڭ قات- قابات تارتىستارىن، ءدالدى وقيعالار، اڭىز- اڭگىمەلەردى دالانىڭ جەزتاڭداي، ەسكى كوز، قۇيما قۇلاق ادامدارى كەيدە ساف تازا كۇيىندە، كەيدە مىڭ قۇبىلتىپ جەتكىزگەن بولاتىن.
ابايدىڭ مىنەزىنە قانىقتىرعان قاسىنداعى جارى - ايگەرىم، ۇلى - تۇراعۇل، ءىنىسى - شاكارىم، شاكىرتتەرى - كوكباي؛ قاتپا، بايماعامبەتتەر. كوپ نارسەنىڭ تۇبىنە، تۇكپىرلى تابانىنا ءۇڭىلۋ كەرەك بولعان. ەل اۋزى قامقا مەن قودار ءناپسى ءۇشىن قىلمىسقا بارعان دەسەدى. اباي ءۇش ايەل العان كىسى: ءدىلدا، ايگەرىم، ەركەجان. دارمەن دەگەن اقىن بولماعان. جازۋشىلىق ماقساتقا وراي اۆتور ومىرلىك ءدالدى دەرەكتەردى قاجەت جەرىندە وزگەرتكەن، كەرەكتى ورايدا جاڭا كەيىپكەرلەر، وقيعالار ويلاپ تاپقان.
روماندا قالامگەردىڭ بۇرىنعى شىعارمالارىنداعى اۋەن- سارىندار جالعاسىپ، تەرەڭدەپ، بايىپ، جاڭا ساپاداعى كوركەم ويلار، كەمەل بەينەلەر تۋعان، قازاق ءتىلىنىڭ ادام پسيحولوگياسىن، الەۋمەتتىك قايشىلىقتاردى اشىپ بەرۋدەگى وراسان زور بايلىعى كورىنىپ، جانردىڭ ەڭ جوعارى تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەتىن مول مۇمكىندىكتەرى اشىلعان. م. اۋەزوۆ تۇرمىسى، مورالدىق ينستيتۋتتارىنىڭ ومىرلىك ماتەريالدارى نەگىزىندە قاتال رەاليزم، سۇلۋلىق، اسەمدىك تالاپتارىنا ءدوپ كەلەتىن تاريحي رومان تۋدىرۋ ارقىلى قازاق ادەبيەتىنىڭ دەڭگەيىن بيىك الەمدىك دارەجەگە كوتەرىپ، جاڭا ەستەتيكالىق يگىلىكتەر دارىتىپ، قالامگەرلىك ەرلىك جاسادى.
ءتورت تومدى ەپوپەيالىق كولەمدى رومان قازاق قوعامىنىڭ جارتى عاسىرلىق الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق، وتباسىلىق، عۇمىرىن مەيلىنشە ءدال، ايقىن، ادال بەينەلەيدى. وقيعالار جىل ماۋسىمدارىنىڭ ءتورت مەزگىلىنە بىردەي، تاۋلىكتىڭ ءارتۇرلى ساتتەرىندە، كۇن دەمەي، ءتۇن دەمەي، تولاسسىز ءوتىپ جاتادى.
اتالار بۋىنى قۇنانبايلار ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزەڭى، ورتا بۋىن ابايلار ءومىرى تۇگەلدەي دەرلىك، جاڭا بۋىن ءازىمبايلار ءومىرىنىڭ تال ءتۇسى، جاس ءتول راحىمدار ءومىرىنىڭ باسى - بىرىمەن- ءبىرى جالعاس، ۇزىلمەيتىن تىرشىلىك كوشىنىڭ كەرۋەنى ىسپەتتەس، ءبىرىن- ءبىرى قۋالاي جوسىعان داريا تولقىندارى سەكىلدى ساباقتاس، جالعاس قالپىندا كورىنىس تابادى. بۇل ءبىر ماڭگىلىك تولاس تاپپاس جاقسىلىق پەن جاماندىق، ماحاببات پەن عاداۋات، ادىلەت پەن زۇلىمدىق شايقاسى رەتىندە بەينەلەنەدى.
رومانداعى نەگىزگى سوقتالى وقيعا، باس مايدان وتەتىن ورتا - توبىقتى رۋلارى مەكەندەگەن شىڭعىستاۋ ايماعى. كورشىلەس ەلدەر قاراكەسەك، ۋاق، كەرەي، ماتاي اۆتورلىق بايانداۋ بارىسىندا، كەيبىر تارتىس، داۋ- داماي كەزىندە عانا ايتىلىپ وتىرادى. شىڭعىستاۋدىڭ اينالاسى، ءىشى- سىرتى، حان، وردا، ماشان، دوعالاڭ، سەمەيتاۋ سەكىلدى ايگىلى بيىكتەر، شاعان، اشىسۋ، قاراۋىل، باقاناس، ەرتىس وزەندەرى، بەلگىلى كۇزەۋ، كوكتەۋ، جايلاۋ، قىستاۋلار، تولىپ جاتقان ادىر، شوقى، بەل، اسۋ، توبە، قۇدىق، باستاۋ- بۇلاق، كول، شي، قورىق، زيرات، قورىم، شاتقال، ساي، اڭعار، توعاي، ۇڭگىر، سۇرلەۋ- سوقپاق، جولدار الاقانعا سالعانداي اپ- ايقىن كوركەم سۋرەتكە اينالعان.
جازۋشى ءبىر رۋلى ەل جايلاعان ورتانى بەينەلەۋ ارقىلى قازاق تۇرمىسىن، تۇتاس العاندا كوشپەلىلەر مادەنيەتىن تۇگەل كورسەتىپ بەرەتىن بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلەدى. كوشى- قوننىڭ بۇگە- شىگەسىنە دەيىن انىقتاپ، شارۋاشىلىق ورايىنا بايلانىستى، مال جايۋ تالابىنا سايكەس جەر وتىن ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن شارۋا قازاقتار قولدانعان كاسىبي ارەكەتتەردىڭ الەۋمەتتىك تامىرلارى اشىلادى، تەڭسىزدىك، زورلىق- زومبىلىق، تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەس سارىندارى ساباقتاس جۇرەدى، وسى ارناداعى ادامدار تاعدىرى بار.
ءبىر رۋلى جايلاعانمەن، جالپى كولەمى وتىرىقشى شاعىن مەملەكەت سىيىپ كەتەتىن ايماقتىڭ نەگىزگى قاتىناس- قۇرالى - ات. شىعارما كەيىپكەرلەرىن كوپ رەتتە ات ۇستىنەن كورەمىز. ات پەن ادام ءبىر تۇلعا ىسپەتتەس. جالعىز جولاۋشى سيرەك. قاتال دالادا توپتاسىپ جۇرمەسە بولمايدى. كوشپەلى ەلدىڭ پەرزەنتى كوبىنە ات ۇستىندە. اتتىڭ جاسى، ءتۇسى، ءجۇرىسى، ەر- تۇرمانى، مىنەز- ماشىعى، اياڭداۋ، جەلۋ، جورتۋ، جورعالاۋ، شابۋ - وسىنىڭ ءبارىن اۆتور ءار سيتۋاتسياعا وراي ءدوپ باسىپ، بايانداپ وتىرادى.
كوشپەلى ءومىردىڭ كوبەسى سوگىلىپ، قازاق ەلى پاتشا وكىمەتىنىڭ وتارلىق تابانىنا تۇسكەننەن كەيىن، بەكىنىستەر، قالالار سالىنىپ، ەندىگى بيلىكتىڭ ءتۇپ قازىعى سول شاھارلاردا قاعىلعان. سوندىقتان قىردا باستالعان داۋ- شار، ءبىتىمسىز كۇرەس، لاپ ەتكەن ءورت ءتۇپتىڭ تۇبىندە ۇلىق كەڭسەسىنە تۇمسىق تىرەيدى. سوڭعى شەشىم سول جەردە. سول سەبەپتەن رومانداعى ءبىرقىدىرۋ وقيعا قارقارالى، سەمەي، الماتى قالالارىندا وتەدى. اسىرەسە، ابايدىڭ بالا كەزىندە وقىعان، كەيىن ءبىلىم قۋعان، ادىلەت ىزدەگەن، دوستار تاپقان كۇندەرىنىڭ كۋاسى - سەمەي.
جازۋشى نەگىزىنەن ءومىردىڭ تابيعي اعىمىن، ۋاقىتتىڭ ىلگەرى جىلجۋ قۇبىلىسىن كورسەتەدى. ابايدىڭ ون ءۇش جاسىنان باستاپ دۇنيە سالعانىنا دەيىنگى قىرىق التى جىلدا ونى قورشاعان ورتادا وتكەن باستى وقيعالار تىزبەكتى ساباقتاستىقتا، بىرىنەن- ءبىرى تۋىپ، ورىستەپ، تارامدانىپ، اسقىنىپ، شورت سىنىپ، تاعى باستاۋ الىپ، شىعىنداپ، قاتارلاسا دامىپ، لاۋلاپ بارىپ ءوشىپ، قايتا جانىپ، قۇبىلىپ، وزگەرىپ، وسى ارنادا ونداعان، جۇزدەگەن، مىڭداعان ادامدار تاعدىرى شەشىلىپ جاتادى: جاس شىنار گۇل شاشادى، كارى بايتەرەك قۇلايدى.
كەيىپكەرلەردىڭ قازىرگى ومىرىنە تىكەلەي قاتىسى جوق، بۇرىن وتكەن بىرەن- ساران وقيعالار عانا ەسكە ءتۇسىرۋ ارقىلى بەلگىلى بولادى.
جارتى عاسىر ۋاقىتتى قامتيتىن كەڭ تىنىستى، سان ارنالى ۇلى شىعارمانىڭ بارلىق تاراۋ، بولىمدەرىندە كوشپەلى قازاق تۇرمىسىنا ەتەنە كورىنىس، سۋرەت، تارتىستارمەن استارلاس جالپى ادام بالاسىنا ءتان قايشىلىق كۇرەس، قاسيەتتەر مول قامتىلىپ، كەڭ كولەمدە تەرەڭ دە سەنىمدى بەينەلەنگەن.
رومان ءبىرىنشى بەتىنەن باستاپ سوڭعى جولىنا دەيىن سۇستى ءومىردىڭ قاتال شىندىعىنا سۋارىلعان. ادەمى، تازا شاھاردا ۇلكەن ۇستازداردان ءبىلىم الىپ جاتقان ون ءۇش جاسار شاكىرتتىڭ وقۋىن ەرىكسىز ءۇزىپ، قىرداعى كۇرەس مايدانىنا سالماقشى اكە ارەكەتى زورلىق ەمەي نەمەنە؟ اۋىلعا دەگەن ساعىنىش تاعى بار. قودار- قامقا تراگەدياسىنىڭ ۇستىنەن شىققان سوڭ، ەكى ۇداي كوڭىلدەگى ابايدىڭ مۇرتتاي ۇشۋى ءتان جاراسى عانا ەمەس، جان جاراسى بولىپ بەينەلەنەدى.
جاس جۇرەكتى وتقا قارىعانداي بولعان وسى قاندى ولىمنەن كەيىن بالا كوڭىل اينالا قورشاعان ورتاعا، ۇلكەندەر ارەكەتىنە شوشىنعان كوزبەن قاراپ، بىرتە- بىرتە سۋىق تا قاتال شىندىقتاردى سەزىپ قانا قويماي، ولاردىڭ الەۋمەتتىك، فيلوسوفيالىق استارلى ماندەرىن ۇعا باستايدى.
سودان بارىپ، اۋەلگى ءۇنسىز قارسىلىق، ىشكى نارازىلىق ۇلعايا كەلىپ، سانالى كۇرەس جولىنا قاراي بەتتەتەدى. ابايدىڭ ازامات، قايراتكەر رەتىندەگى ءوسىپ- تولىعۋى اقىندىق دارىنىنىڭ ءتۇيىن تاستاپ، بۇرشىك اتىپ، گۇل شاشىپ، جاپىراق جايۋىمەن قاتار - ەگىز وتىرادى. كونە جىر، ەسكى اڭگىمە، اتالى ءسوزدى جادىندا تۇتىپ، كوڭىلگە توقىپ؛ شىعىس، باتىس ادەبيەتتەرى تەڭىزدەرىنە قۇلاش ۇرىپ بارىپ، پوەزيانىڭ ۇلى ايدىنىنا شىققان اباي تالانتىنىڭ نەبىر تىلسىم سىرلارىن، شىعارماشىلىق پسيحولوگياسىن تەرەڭ بەينەلەگەن اۋەزوۆ ونەگەسى - الەمدىك پروزاداعى جاڭا ءبىر داستۇرلەرگە مۇرىندىق بولعانىن، ونى ءوز تاجىريبەلەرىندە پايدالانعانىن كوپتەگەن قالامگەرلەر ايتقان بولاتىن.
كەيىپكەرلەرىن ءبىر جاقسىلىق، ءبىر جامانشىلىقتا سىناۋ - اۋەزوۆ پوەتيكاسىنداعى ەرەكشە شەبەر قولدانىلاتىن ءونىمدى كوركەمدىك تاسىلدەردىڭ ءبىرى ەكەنىن، اسىرەسە، اباي حاراكتەرىن سومداۋ پرينتسيپىنەن كورەمىز. قاراڭىز: جىلى ءسوز ايتىپ، ماڭدايدان ءبىر يىسكەمەيتىن قاتال اكە، مەيىر- شافقات توگىپ، ەلجىرەپ، ەمىرەنىپ وتىرعان اجە مەن انا، جاتتان بەتەر جاۋىعىپ كەتكەن تۋعان اعا، قوڭ ەتىن كەسىپ بەرسە، قىڭق ەتپەيتىن تۋعان ءىنى، اتا داستۇرىمەن قوسىلىپ بالالارىنا انا بولىپ وتىرعان قۇشاعى سۋىق ايەلى. بۇل ءبىر شاڭىراق استىنداعى كەرەعار جايتتەر. ال ەندى بۇدان سىرتقا شىعىپ كورىڭىز.
كەشە عانا تىزە قوسىپ، ەل تىزگىنىن قاتار ۇستاعان قۇنانباي مەن بوجەي بۇگىن ىرعىزباي مەن جىگىتەكتى سوعىستىرىپ، كىسى ولىمىنە دەيىن بارىپ وتىر. بۇل ەكى قوشقاردىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيماعاننان تۋعان، باقاستىق، كۇنشىلدىك كيكىلجىڭ ەمەس، الىس تۇكپىرلى نيەتتى تىرشىلىكتىڭ قانى، ءوز ءناسىلى ءۇشىن قونىس كەڭەيتۋ، جەر الۋ ماقساتىنان شىققان ارپالىس. شىنداپ كەلگەندە، بۇل اۋىز بىرلىكتىڭ جوقتىعىنان ءورشيتىن تازا قازاقى رۋلىق قاقتىعىس ەمەس، جالپى ادام بالاسىنىڭ ءمانى بار، اۋلەت پەن اۋلەتتى، ۇرپاق پەن ۇرپاقتى، حالىق پەن حالىقتى، ەل مەن ەلدى، مەملەكەت پەن مەملەكەتتى سوعىستىراتىن ماڭگىلىك مايدان. سول ءۇشىن شەكارا كۇزەتىلەدى، قارۋ- جاراق جاسالادى، ەلشىلىك جۇرەدى، ۇيىمدار قۇرىلادى.
مۇحتار اۋەزوۆتىڭ قالامىنان تۋعان رۋ باسىلارى، بيلەر، مانساپ ۇستاعان ادامدار كەسكىن- كەلبەتتەرىمەن، مىنەز قالىپتارىمەن، سويلەگەن سوزدەرىمەن ارعى- بەرگى زاماندارداعى نەبىر ىرگەلى ەلدەردىڭ باسشىلارىنان پاتشالاردان، كورولدەردەن، حانداردان، ديپلوماتتاردان اسىپ تۇسپەسە، كەم سوقپايدى.
اسپان، ءزاۋلىم، بيىكتىك، شىڭىراۋ تەرەڭدىك. ىشتەرىندە التىن ەرتوقىمدى ارعىماق جاتسا دا تيتتەي سىر بەرمەيتىن بەرىكتىككە ءبىر اۋىز ءادىل سوزگە توقتايتىن مارتتىكتى، قاجەت جەرىندە رۋىمەن ۋ ىشەتىن ىنتىماقتى قوسىڭىز. قاس- قاباق، ىم- جىم، ەمەۋرىن، ءجۇرىس- تۇرىس، كيىم كيىس، ءسوز ساپتاۋ، بيلىك- ايتۋ، ەل باسقارۋ - مۇنىڭ بارىندە مىڭجىلدىق كوشپەلى مادەنيەت قالىپتاستىرعان تاپجىلمايتىن، ابدەن ورنىققان بەرىك سالت- ءداستۇر بار. دۇنيەجۇزىندە بولىپ جاتقان ۇلى الەۋمەتتىك وزگەرىستەر، وتارشىلىق اتتى الاپات قوزعالىستار، باتىس پەن شىعىستىڭ ماڭگىلىك شارپىسۋى، تەمىر قۇرسانعان بولات تۇياق كاپيتاليزمنىڭ قاندى شەڭگەلى سياقتى عالامات دۇمپۋلەر كوشپەلىلەر الەمىن دە ىرىتە باستاعان.
بۇرىنعى يگىلىك، كاسىپ امالدارى، تىرشىلىك قالپى، ادامگەرشىلىك مۇراتتارى ەندى باسقا ارناعا ءتۇسىپ، وزگەرە باستاعان. جاڭا ءورىس، سونى نىسانا، وزگەشە بايلىق تۋماق. مۇنى كوشپەلىلەردىڭ ەسكى قاۋىمى تۇسىنبەيدى، كەلەشەكپەن تۋىسا تابىساتىن جاڭا ءتول ەندى كەلە جاتىر.
مۇحتار اۋەزوۆ وسىنداي پلانەتالىق ءمان- ماعىناعا يە، قاۋىمدار، مادەنيەتتەر اۋىسۋى تۇسىنداعى سان- الۋان وتباسىلىق، اۋلەتتىك، رۋ- تايپالىق، حالىقتىق قاقتىعىس، شايقاس، تارتىستار ۇستىندە ادامدىق مىنەز قالىپتارىمەن اشىلاتىن ونداعان ادەبيەتىنە ءيسى تۇركىلىك، شىنايى قازاقىلىق ءيسى اڭقىعان ءارى تىڭ، ءارى عاجاپ كوركەم قاھارماندارى بار تۇتاس سۇلۋلىق الەمىن الىپ كەلدى. بۇل جۇلدىزدى اسپاننىڭ قاق تورىندە تەمىرقازىقتاي بولىپ، بويىنا حالقىنىڭ عاسىرلاردا سۇرىپتالىپ ەكشەلەگەن بارلىق اسىل قاسيەتتەرىن جيعان، ءارى اقىن، ءارى دانا، ءارى قايراتكەر، ءارى ويشىل اباي تۇلعاسى تۇر.
اباي بەينەسىن جاساۋدا اقىن ءومىرىنىڭ بەلگىلى وقيعالارى كەڭىنەن سۋرەتتەلەدى، ونىڭ شىعارمالارىنداعى اۋەز- سارىندار، موتيۆتەر، يدەيالار پايدالانىلادى. ءبىراق جەكە ولەڭدەرگە يلليۋستراتسيا، جالاڭاش ەلىكتەۋ، قايتا بايانداپ بەرۋ دەگەنىڭىز اتىمەن جوق، اباي سوزدەرى، ديالوگتاعى، مونولوگتاعى لەبىزدەر ءتۇپ- تۇگەل اقىن لەكسيكاسىن، سينتاكسيستى ەسكەرە وتىرىپ، تىڭنان جاسالعان، مۇحتار تۋدىرعان.
ۇلى اقىن، ۇلى كۇرەسكەر شىتىرمان، قات- قابات عۇمىرى ديالەكتيكالىق قايشىلىقتا رەاليستىك شىنشىلدىقپەن اشىلادى. ءبىر جاعىنان بۇل قازاقتىڭ جاڭا جازبا ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى، ومىردەگى ىزدەرى حالىق ساناسىندا سايراپ جاتقان ناقتى، تاريحي تۇلعا بولسا، ەكىنشى جاعىنان بۇل ۇلى جازۋشى قيالىندا بالقىپ تۋعان زور تالانت، ءمانى بار، مىڭ سان قىرى جارقىراعان، وبرازدىق، سيمۆولدىق قۋاتى كۇشتى، دۇنيەجۇزى ونەرىندەگى بيىك، كوركەم، ۇمىتىلماس ادەبي بەينەلەردىڭ ءبىرى.
ادامدار رۋحىنىڭ مىڭ سان ءوزارا شارپىسۋىن كەڭ كولەمدى، تەرەڭ پسيحولوگيالىق تالداۋ ارقىلى اشىپ بەرگەن كۇردەلى رومانداعى ەڭ ۇلكەن سەزىم اعىستارىنىڭ ءبىرى - سان- سالالى ماحابباتى الۋان ءتۇرلى قۇلپىرعان كورىك بوياۋىمەن، سول كەزەڭدەگى اۋەز- سارىنىمەن، بۇلقىنا جوسىعان كۇي- تولقىنىمەن بەينەلەنگەن، كولدەنەڭ كوك اتتىعا ەلەۋسىز عانا كورىنەتىن تۋعان جەردىڭ تاۋ- تاسى، وزەن- كولى، ايماق- دالاسى جازۋشىنىڭ شابىتتى قالامىندا قايتادان جاراتىلعانداي بولىپ، قۇلپىرىپ، جايناپ، نەبىر عاجاپ قالىپتا كورىنەدى، قىس، كوكتەم، جاز، كۇز - ءبارى بار. نوسەرلەتىپ، جاڭبىر جاۋادى، ات قۇلاعىن كورسەتپەي بوران سوعادى.
ابايدىڭ انالارىنا (زەرە، ۇلجان)، باۋىرلارىنا (وسپان، شاكە، كاكىتاي)، دوستارىنا (ەربول، بازارالى، داركەمباي)، بالالارىنا ء(ابىش، ماعاۋيا) دەگەن ىستىق ىقىلاس، قىمبات پەيىلىن بيىك ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان ءومىردىڭ سان قيلى كەزەڭىنە لايىق قالىپتا سۋرەتتەگەن جازۋشىنىڭ ەرەكشە دەن قويىپ، زور شابىتپەن، اقىندىق عالامات قۋاتپەن بەينەلەگەن پسيحولوگيالىق سەزىمى - عاشىقتىق سىرلار، ماحاببات اۋەزدەرى. بۇل كۇي، بۇل قالىپ ەڭ الدىمەن اباي باسىنا ءتان.
تابيعاتىنان ەرەكشە سەزىمتال، رۋحى تازا، بالا كۇنىنەن حالىق ادەبيەتىنەن سۋسىنداپ، جادىندا تۇتىپ، شىعىس پوەزياسىنان عاشىق جىرلارىن وقىپ، تاربيە العان جاس بوزبالانىڭ سۇلۋلىققا، پاكتىككە، اسەمدىككە قۇلاۋى - توعجانمەن تۇڭعىش تانىسۋىمەن ءدوپ كەلەدى. بۇل ءبىر اقىنعا، اسقاق تۇلعاعا جاراسىپ كەلىسكەن رومانتيكالىق، عاجايىپ ماحاببات. ەكى جاعى دا ورتەنىپ، جانىپ، لاۋلاپ تۇر. سول كۇيلەردى جازۋشى بىردە اباي، بىردە توعجان تولعاۋ، مونولوگتارى، تەبىرەنىسى، لەبىزدەرى ارقىلى جاس عۇمىردىڭ سالتانات جىرى ەتىپ توگىلتەدى. استارلار، توعىسۋلار، ۇلاسۋلار ءلايلى- ءماجنۇن، قوزى- بايان، تاتيانا- ونەگين بولىپ جالعاسادى.
تۇپتەپ كەلگەندە، توعجان تازالىعى، سۇلۋلىعى، پاكتىگى ابايدىڭ اسەمدىك مۇراتىنىڭ بيىك نىساناسى سەكىلدەنىپ كەتەدى، ول قانشا ۇسىنسا قولى جەتپەس الىپ تۇعىر ماڭگى تارقاماس ۇلى ساعىنىش، ورنى تولماس ارمان سەكىلدى. بۇل كۇيلەردىڭ جالعاسى، جاڭا زامانداعى سونى كورىنىسى بولىپ ءامىر- ۇمىتەي، ءابىش- ماعىش، دارمەن- ماكەن ماحاببات حيقايالارى، سول ساپارداعى تراگەديالىق حالدەر، رومانتيكالىق سەرپىندەر ىشكى تولقىندى الەمدى جايىپ سالعان، بيىك ادامگەرشىلىك تۇعىرلاردان شىرقالعان قىمبات، اسىل، جالىندى ءان بولىپ توگىلىپ، مول سارىندى سيمفونياداي بويىڭدى بالقىتىپ، جان- جۇيەڭدى ەلجىرەتەدى. بۇل ارنادا باتىر، باعىلان بازارالى مەن نۇر ءجۇزدى، ناۋشا نۇرعانىم ارا- قاتىناسى، سىيلاستىق، سۇيىسپەنشىلىگى وقشاۋ اسەر ەتىپ، ەستەن كەتپەي، ويدا قالىپ قويادى.
شىعارماداعى ديالەكتيكالىق قايشىلىق، تارتىس، كۇرەس سان- سالالى، تارام- تارام، جۇلگە- جۇلگە. اۋەلدە زورلىقپەن وقۋدان قول ۇزگەن اباي تەمىر نوقتا كيگەندەي بولىپ، سۇيگەنىنەن ايرىلىپ، اتاستىرۋ جونىمەن ۇيلەنىپ، وپىق جەيدى. بىرتە- بىرتە ءوز اكەسىنىڭ جۋاندىعىنان باستالعان ادىلەتسىزدىك تولقىنى ونى باسقا جاعاعا، قورلانعاندار، قورعانسىزدار توبىنا قاراي ىعىستىرادى.
دۇشپان جاتتان دا، جاقىنان دا شىعادى. ءبىر اكەنىڭ ەكى بالاسى اباي ءبىر قيىرعا، تاكەجان ەكىنشى قيىرعا تارتادى. كۇندەستىك وتىن بىقسىتىپ جۇرگەن كۇنكە، مانىكە، قاراجان، ءدىلدالار اناۋ. ولاردىڭ جالعاسى بولىپ جاۋىزدىقتىڭ جاس جولبارىسى ءازىمباي ءوسىپ كەلە جاتىر.
ءبىر جاعىنان جاماندىق قاۋلاسا، ەكىنشى جاعىنان جاقسىلىق كوكتەي باستايدى. ءيسى ىرعىزباي دۇشپانى ەسەپتى داركەمباي، بازارلى بىرتە- بىرتە جاقىنداي ءتۇسىپ، اقىرى اباي قاسىنان تابىلادى. ءوز باۋىرىندا جارالعان قاناتتارى قانداي: ءابىش، ماعاۋيا، دارمەن، كوكباي ولە- ولگەنشە- اق، ادال پەيىلىمەن، تازا دوستىعىنان اينىماعان ەربولدى ايتساڭشى.
كوشپەلى مادەنيەتكە ءتان ەتنوگرافيالىق، تۇرمىس- سالتتىق، سەنىم- نانىمدىق، حۇقىقتىق، اسكەري- ساياسي، ادامگەرشىلىك- مورالدىق كورىنىستەردىڭ بارلىق بەلگىلەرىن تولىق تا كەڭ، تەرەڭ دە ءدال قامتىعان شىعارمادا ەرەكشە ىقشامدىلىق، لاكونيزم بار. قازاق ەلىنىڭ ەجەلگى ءداستۇرى، ارعى زامانداردا باستالعان، ءتىپتى شاريعاتتىڭ ءوزى دە مۇرتىن بۇزا الماعان بەلگىلى ادامعا اس بەرۋ، جىلى وتكەنشە ولىكتىڭ ارتىن كۇتۋ، ازالى ءۇي تىگىپ، ات تۇلداپ، قارالى كوش جۇرگىزۋ، داۋىس ايتىپ، كورىسۋ ءداستۇرى بوجەي ءولىمى تۇسىندا كەڭىنەن بەينەلەنەدى. ەكىنشى قايتارا مۇنداي سيتۋاتسياعا ورالۋ جوق.
انشىلىك، سەرىلىك، اڭشىلىق، ساياتشىلىق، قۇسبەگىلىك ونەرلەرىنىڭ ۇلكەن- ۇلكەن ءبىر- ءبىر تاراۋلاردا ارنايى تۇردە سۋرەتتەلۋىنەن وسىنداي كوركەمدىك شارتتارىن، قالامگەرلىك قاتال پوزيتسيانى اڭعارامىز. سول سەكىلدى مەزگىلدى ۋاقىتى جەتكەن سوڭ، وزىنە تيەسىلى كوركەمدىك- ەستەتيكالىق مىندەتىن اتقارعاننان كەيىن قوسالقى پەرسوناجدار ۇلى وقيعا ارناسىنان ءتۇسىپ قالىپ، ولاردىڭ ورنىن جاڭا، باسقا ماقسات ءۇشىن كورسەتىلەتىن كەيىپكەرلەر باسىپ، سونى سيتۋاتسيا، تىڭ ارەكەت بەل الا باستايدى.
ءومىردىڭ نەبىر تاماشا نۇرلى جاقتارى - اجە مەن انانىڭ پەرزەنتكە دەگەن شەكسىز ماحابباتى (زەرە، ۇلجان - اباي)، اعا مەن ءىنى اراسىنداعى قاياۋسىز ادالدىق (اباي- وسپان)، ولە- ولگەنشە سىزات تۇسپەگەن تاماشا دوستىق (اباي- ەربول) ، ماڭگىلىك ماحاببات (اباي- توعجان)، ازامات باسىن سىيلاپ جاسالعان قارىمتاسىز جاقسىلىق (اباي- سالتانات)، ەرەگەسپەن كەك الۋ (تاكەجان مالىن قۋىپ اكەتۋ، ورازباي اۋلىن شابۋ)، جىگىتتىكتىڭ ءلاززاتى تۇندەرى (اباي- قۋاندىق)، سەرىلىك راحاتى (سالبۋرىن اڭشىلىق)، اقىندىق شابىتتىڭ ءتاتتى ساتتەرى (ولەڭ تۋعان مەزگىلدەر)، بيىك انمەن قاۋىشقان باقىت ء(بىرجاننىڭ كەلۋى، ايگەرىمنىڭ تاتيانا ءانىن سالۋى)، تۋعان جەردىڭ ىستىق قۇشاعى (جايلاۋ سۋرەتتەرى) سەكىلدى سان- الۋان كەز- كەزەڭدەر روماندا ايرىقشا بەينەلى، كەڭ تىنىستى، ورنەكتى، ىرعاقتى باي تىلمەن، ءداستۇرلى پروزانىڭ رەاليستىك ادىستەرىمەن، زور شابىتپەن سۋرەتتەلەدى.
ىشتەي ءوزىن- ءوزى عاجاپ، ەكىۇداي بولىپ ارپالىسىپ، وي ۇشىعىنا جەتە الماي، قاتە قادام باسىپ، بارماق شايناپ، وت باسىنان وپىق جەپ، ورتاسىنا سىيماي، شىدەر ءۇزىپ كەتىپ، باستى تاۋعا، تاسقا سوعىپ، ۇرت قيمىلعا بارىپ، سودان تاياق جەپ، قىلمىستى اتانىپ، جازىقسىز جازا شەگىپ، كوپ ۋاقىتتان كەيىن تۋعان جەرگە ورالىپ، سانالى ارەكەتكە كوشكەن بازارالىنىڭ ءىشى- سىرتىن جازۋشى تاماشالاي وتىرىپ، ءىش تارتۋىن جاسىرماي، اشىق پەيىلمەن جارقىراتا كورسەتەدى.
بۇل تۇلعا جازۋشى قالامىنان ەرتەرەكتە تۋعان ءىرى قيمىل يەلەرى باقتىعۇل، ۇزاقتاردىڭ رۋحاني تۋىسى، دالىرەك ايتسا، الەم ادەبيەتىندەگى كۇرەسكەرلەر قاتارىنا ەركىن اتتاپ بارىپ، تەڭ قوسىلعان، ۇزدىك قاھارمان.
اۋەزوۆتىڭ ۇلكەن سۋرەتكەرلىك شەبەرلىگىنىڭ تەرەڭ اشىلىپ كورىنەتىن ايقىن تۇسى - ادام كەسكىندەرىن بەينەلەيتىن شاق. كەيىپكەر العاش ارەكەت ساحناسىنا شىققان بەتتە اۆتور ونىڭ كەلبەتىنىڭ ەستە قالارلىق سيپات- بەلگىلەرىن سۋرەتتەپ بەرەدى. ادامنىڭ جالپى تۇرپاتى، بويى، دەنە ءبىتىمى، قيمىل- قوزعالىسى، اسىرەسە، باس ءبىتىمى، بەت ءپىشىنى، كوزى، مۇرنى، ەرنى، ءتىسى اتامالاپ كورسەتىلمەي، ءبىر- بىرىمەن بايلانىستا، ارەكەت، قيمىل ۇستىندە، جاندى - ءتىرى قالىپتا، سان الۋان كوڭىل- كۇيىمەن تولقىعان، تەبىرەنگەن، رەنجىگەن، قۋانعان، جەككورگەن ساتىندە بوي كورسەتەدى.
جازۋشىنىڭ قىراعى كوزى ءار ءتۇرلى ءناسىلدى، سان الۋان اۋلەتتى ءدىل كورىپ، انىق تانىپ قاپىسىز تانىتادى. سۋرەتشى قالام ءبىر- بىرىنە ۇقسامايتىن ونداعان ادامنىڭ رەاليستىك پورترەتىن جاسايدى، ولار تۇتاس كورمەلەردى تولتىرۋعا جەتىپ جاتىر. اۋەزوۆ قۇدىرەتىمەن جاراتىلعان ايەلدەر بەينەلەرى بىرىنەن- ءبىرى وتكەندەي سۇلۋ، نۇرلى، اسەم: توعجان، قۋاندىق، سالتانات، ايگەرىم، ۇمىتەي، كەرىمبالا، نۇرعانىم، ماعىش، ماكەن. اتپال ازاماتتار، باتىر جىگىتتەر قانداي: بازارالى، بالاعىز، وسپان، دارمەن، ءابىش، قىرتىستى بيلەر، قات- قابات جۋاندار: بوجەي، ورازباي، ءازىمباي.
وسىناۋ قالىڭ شوعىردىڭ ءبىر تۇعىرىندا - قۇنانباي، ءبىر تۇعىرىندا - اباي. ەكەۋىنىڭ دە ءۇي- ىشىندە، كوپشىلىك ورتاسىندا، دالادا، شۇراي توپ الدىندا، وتىرعان، جۇرگەن، ات ۇستىندە، ويعا باتقان، اشۋعا مىنگەن شاقتارداعى، ءار كەزدەردەگى شەشىم قابىلداپ، بيلىك ايتقانداعى كەسكىن- كەلبەتى بارشا بوياۋىمەن كوز الدىڭىزعا كەلەدى. ءبىرى - قاتتىلىقتىڭ، زورلىق- زومبىلىقتىڭ، ەكىنشىسى ادامگەرشىلىكتىڭ، ادىلەت- مارحابباتىڭ بەينەسىندەي.
جازۋشى كەيىپكەر كەلبەتىن سومداۋ ءۇشىن اۆتورلىق بايانداۋ، پەرسوناجدىڭ وتكەن كۇندەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ، وزىندىك سوزدىك سيپاتتاما، باسقالاردىڭ بەرگەن باعاسى، پسيحولوگيالىق سارالاۋ، وي اعىمى، ديالوگ، مونولوگ، پوليلوگ سەكىلدى كوركەمدىك قۇرالداردى مەيلىنشە ەركىن قولدانادى. قاھارمان وڭاشا كۇيدە، ەكەۋارا، توپ ورتاسىندا، ءماجىلىس ۇستىندە، ارەكەت- كۇرەس باسىندا، قولما- قول شايقاستا، ءبىر قۋانىش، ءبىر قايعىدا، بارلىق بولمىسىمەن تولىق اشىلىپ، وقىرمان نازارىنا تۇسەدى. ءاربىر كەيىپكەردىڭ موينىنا جۇكتەلگەن كوركەمدىك ماقسات، يدەيالىق سالماق بار. روماننىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن كورىنىپ، حاراكتەرلىك دارالىعىمەن تولىق اشىلاتىن ۇلى قاھارماندار ءبىر توبە بولسا، جەكە وقيعالارعا، ەپيزودتارعا عانا قاتىساتىن كەيىپكەرلەر دە بار.
ءومىر ساحناسىنا ءبىر بۋىن كەلىپ، ءوسىپ، جەتىلىپ، كۇرەسىپ، شايقاسىپ، جاقسىلى- جاماندى تىرشىلىك كەشىپ، مەرزىمدى ۋاقىت وتكەن سوڭ، اجال تىرناعىنا ىلىنەدى. كوشتى كەلەسى ۇرپاق جالعاستىرادى. تاعى دا قۋانىش، تاعى دا قايعى. تاعى دا تالاس، تاعى دا كۇرەس. سول ماڭگىلىك مايداننىڭ الەۋمەتتىك پسيحولوگيالىق- فيلوسوفيالىق رومان بەتتەرىنە تۇسكەن اقيقاتى، شىندىعى وقىرماندى ەستەتيكالىق ءلاززاتقا بولەپ، سان تاراۋ تەبىرەنىستە ويعا جەتەلەيدى.
اۋەلدە العاشقى ەكى كىتاپ «اباي»، ءۇشىنشى كىتاپ - «اباي اعا»، كەيىن ءتورت كىتاپ «اباي جولى» اتالۋىندا مەگزەۋلىك ءمان بار. جەكە تاراۋ اتتارىنىڭ سيمۆولدىق ماعىناسىن العاش كورسەتكەن عابيت مۇسىرەپوۆ بولاتىن. شىعارمانى ورىس تىلىنە اۋدارۋ كەزىندە تاراۋ اتتارىن وزگەرتۋ ۇسىنىسىنا اۆتوردىڭ مۇلدە كەلىسپەيىندەي ۇلكەن نەگىز بار ەدى.
ءبىر قاراعاندا، وراسان زور كولەمدى بولىپ كورىنەتىن شىعارماعا جىتىرەك نازار سالساڭىز، ىقشامدىلىق، كەلىسىم، گارمونيا زاڭدىلىقتارىنا ەرەكشە ءمان بەرىلگەنىنە كوز جەتكىزەسىز.
ءبىرىنشى كىتاپتى جەتى تاراۋ (قايتقاندا، قات- قاباتتا، جولدا، شىتىرماندا، بەل- بەلەستە، وردە، قيادا)، ەكىنشى كىتاپتا جەتى تاراۋ (تايعاقتا، جايلاۋدا، ەڭىستە، وقاپتا، اسۋدا، تاراۋدا، بيىكتە)، ءبىر ەپيلوگ، ءۇشىنشى كىتاپتا التى تاراۋ (اباي اعا، كەك جولىندا، قاراشىعىن، وكىنىشتە، قاقتىعىستا، قورشاۋدا)، ءتورتىنشى كىتاپتا التى تاراۋ ء(تۇن- تۇنەكتە، قۇز- قيادا، قاپادا، قاستىقتا، شايقاستا، جۇتتا)، ءبىر ەپيلوگ - ەپوپەيادا بارلىعى جيىرما تاراۋشاعا بولىنگەن. ولار جانە جەكە كورىنىس، سيتۋاتسيالاردان تۇرادى.
ءاربىر تاراۋدىڭ اتى بولىمدە وتەتىن باستى وقيعانىڭ، پسيحولوگيالىق قالپىن ءدال بەرەدى. جيناقتاي كەلگەندە، اباي ءومىرىنىڭ، جەكە ادام تاعدىرىنىڭ ءبىر شاقتاعى بولمىس- ءبىتىمىن انىقتايتىن وبرازدىق- سيمۆولدىق ءمانى كۇشتى بەينەلى ءسوز.
ەكى تاراۋ اتى، ەكى ەپيلوگتان وزگە جيىرما ءتورت تاراۋ اتى تۇگەلدەي ءبىر- بىرىمەن ۇيقاسىپ، ساباقتاسىپ، جالعاسىپ تۇر. نۇرلى، باقىتتى، ساۋلەلى ساتتەردەن كورى، قايعىلى، درامالى، تراگەديالى كۇيلەر كوپ. مىڭمەن جالعىز الىسقان دانىشپان، اقىن عۇمىرىنىڭ مۇڭلى- زارلى شەجىرەسى ىسپەتتى. ءبىرىنشى كىتاپتىڭ سوڭىندا بەينەلەنەتىن شىڭعا شىققان جالعىز بالعىن شىنار ءتورتىنشى كىتاپتىڭ اياعىندا ءزاۋلىم بولىپ ءوسىپ بارىپ، اقىرى قۇلايدى. بۇل سيمۆول.
ايتا بەرسە، روماندا مۇنداي جيناقتاۋشىلىق مانگە يە بولىپ كەتەتىن وبراز بەينەلەر كوپ، وسى قاتاردا تەڭىز كەيپىنە اينالاتىن دالا، ونداعى بولاشاققا تارتقان كەمە، تاريح بەلەستەرى ىسپەتتەس بوپ كورىنەتىن تاۋلار تىزبەگىن دە قوسۋ كەرەك.
الەم ادەبيەتى قازىناسىنا ەرەكشە قىمبات كوركەمدىك- ەستەتيكالىق يگىلىك بولىپ قوسىلعان «اباي جولى» ەپوپەياسىنىڭ شىعارماشىلىق تاريحىندا، جازۋشىنىڭ ۇستاحانالىق بايانىندا بىرنەشە وقشاۋ بەلگىلى قاسيەت- ساپا بار.
قالامگەردىڭ بولاشاق، رومان قاھارماندارى، ولاردىڭ ۇرپاق- ناسىلدەرى ورتاسىندا تۋىپ، الاڭسىز سابيلىك، باقىتتى بالالىق، بوزبالالىق، كۇندەرىن سولار كەشكەن قات- قابات الەۋمەتتىك- پسيحولوگيالىق، تۇرمىستىق- ەتنوگرافيالىق تابيعي- ەكولوگيالىق قورشاۋدا، قايماعى بۇزىلماعان كوشپەلىلەر مادەنيەتى قۇشاعىندا وتكىزۋى ءبىر ولجا بولسا، ەكىنشى ساتتىلىك قۇنانباي - اۋەز، اباي - ومارحان اۋلەتى ءوزارا قىز بەرىپ، قىز الىسقان، ناعاشىلى- جيەندىك ورايدا تۋىسىپ، ورتاق قۋانىش، ورتاق قايعى بولىسكەن، سۇيەك- شاتىستى، ءجۇز جىلدىق كۇيەۋلىك، مىڭجىلدىق قۇدالىق ءراسىمىن بەرىك ۇستانعان جاقىن، باۋىر ادامدار ەكەندىگىندە جاتىر. كەزىندە م. اۋەزوۆتىڭ ءوزى ەسكەرتكەندەي، ءبىر رۋ، ءبىر بۇتاق بولىپ، بىتە قايناسىپ كەتكەن.
مۇنىڭ ۇستىنە جازۋشى كوپتومدىق شىعارما تۋدىرۋعا بەل بايلاعان سوڭ، ءوزى بەينەلەيتىن ءداۋىردىڭ باستى كىسىلەرى، باستى وقيعالارى تۋرالى تاريحي قۇجاتتاردى، سول كەزەڭدى كورگەن، بىلگەن ادامداردىڭ جادىندا قالعان، ەسكى سوزدەردى ارنايى تەرىپ، جيناپ، ەكشەپ پايدالانعان.
وسىلارعا قوسا الەمدىك رەاليستىك پروزا ۇلگىلەرى، كلاسسيكالىق تاريحي روماندار تاعىلىمى، قازاق ءقاراسوزىنىڭ ءوز مۇمكىندىكتەرى جان- جاقتى قاراستىرىلىپ، تەرەڭ زەرتتەلىپ، اۆتوردىڭ ەستەتيكالىق مۇراتتارىنا باعىندىرىلىپ، باتىل شەشىممەن، سونى شەبەرلىكپەن قالامگەرلىكپەن ناقتى تاجىريبەدە عاجايىپ جەمىستەرىن بەردى. ءسويتىپ، م. اۋەزوۆ ونەر ادامى مەن حالىق تاعدىرىن تۇتاس بىرلىكتە كورسەتەتىن زور رەاليستىك شىعارما جازۋدىڭ جاڭا كوركەمدىك مەكتەبىن اشتى.
نەگىزىنەن، ومىردە وتكەن ادامداردىڭ باسىندا بولعان وقيعالاردىڭ جالپى سورابىن ساقتاي وتىرىپ، جازۋشى كوركەمدىك لوگيكا، ەستەتيكالىق مۇراتتى، رەاليستىك شىعارما جاساۋ تالاپ- شارتتارىن ءبىرىنشى ورىنعا قويعان. ءوز اتىمەن، ءوزىنىڭ تىرشىلىكتەرى ناقتى، ءدامدى ارەكەتتەرىمەن بەينەلەنگەن كەيىپكەرلەردىڭ ءوزىن سومداۋدا جازۋشى قيالعا، اۆتورلىق فانتازياعا مول ورىن بەرەدى.
تىڭنان، ويدان شىعارىلعان وقيعالار، سيتۋاتسيالار، بەينەلەر تولىپ جاتىر. بۇل رەتتە اۋەزوۆ شەبەرلىگى شومبال شۇبار تاستى ويىپ، قاشاپ، جان ءبىتىرىپ، كوركەم تۇلعا، جاۋھار تۋىندى جاسايتىن تىنىمسىز ەڭبەكقور ءمۇسىنشىنىڭ ازاپتى دا راحات ارەكەتتەرىن ەسكە تۇسىرەدى.
ءبىر ادامنىڭ، ءبىر شاڭىراقتىڭ، ءبىر تايپانىڭ، ءبىر حالىقتىڭ ىشتەي جارىلۋى، وسى ىرگەدەن تۋىپ، ورىستەيتىن نەشە ءتۇرلى پسيحولوگيالىق حالدەر: ءتۇڭىلۋ مەن ءۇمىت، قايراتسىزدىق پەن باتىرلىق، ناداندىق پەن مادەنيەت، جاقسىلىق پەن جاماندىق، الاۋىزدىق پەن بىرلىك دەيسىز بە، ايتەۋىر قاراما- قارسى پوليۋستەر، كونتراست بوياۋلاردىڭ شارپىسۋىن، ۇستاسۋلار، قاقتىعىسۋلار كەرنەۋىن بەينەلەۋدىڭ حاس شەبەرى مۇحتار اۋەزوۆ تۇپتەپ كەلگەندە، ەڭ بيىك تۇعىر - ءومىر مەن ءولىمنىڭ سوڭعى ايقاسىنىڭ سان الۋان تۇرلەرىن جان- جاقتى سۋرەتتەيدى.
جازۋشى العاشقى شىعارمالارىندا- اق ءومىر مەن ءولىمدى قاتار- ەگىز الىپ، ەكەۋىن دە تەڭ كۇيدە بەينەلەدى. جيىرماسىنشى جىلدارداعى جاس اۋەزوۆ اڭگىمە، پوۆەستەرىنىڭ كوبى ادامداردىڭ ەرىكتى- ەرىكسىز اجالدارىمەن، ولىممەن اياقتالادى. بۇل ەندى تاريح ساحناسىنان كەتىپ بارا جاتقان كەشەگى كوشپەلى وركەنيەتتىڭ مەرت بولۋى دەگەن يدەيامەن ساباقتاس كوركەم وي.
وسى سارىننىڭ تەرەڭدەگەن تاسقىنى «اباي جولى» ەپوپەياسىنىڭ باسىنان اياعىنان دەيىن ىڭىرانىپ اعىپ جاتىر: قودار مەن قامقانىڭ زورلىقپەن جاسالعان قاندى ءولىمى، نامىستان كۇيىپ كەتكەن بوجەيدىڭ كەكتى ءولىمى، اۋىر سىرقاتتان كوكتەي قيىلعان ءابىشتىڭ ايانىشتى ءولىمى، اسارىن اساپ، جاسارىن جاساپ، ۇرپاعىن ءوسىرىپ بولعان زەرەنىڭ رازى ءولىمى، قاتىگەز، تاس جۇرەك رۋ باسىلارىنىڭ قۇرباندىعىنا شالىنعان تيتتەي كامشاتتىڭ اشى ءولىمى، كەزىندە قىلىشىنان قان تامعان قۇنانبايدىڭ شىمىلدىق ارتىنداعى سوپىلىق، ءمىناجات ءولىمى، ەڭ اقىرىندا حالقىنىڭ ارى مەن ۇياتى، جانى مەن سىرى، ولەڭى مەن ءۇنى بولعان دانا ابايدىڭ تراگەديالىق ءولىمى بار.
ۇلى جازۋشىنىڭ باس شىعارماسىندا بەينەلەنگەن نەگىزگى تارتىس- ادىلەت پەن زورلىق، تۇتاستىق پەن الاۋىزدىق، ءبىلىم مەن ناداندىق، ماحاببات پەن عاداۋات مايدانىندا ءتۇپتىڭ تۇبىندە جارقىن ءومىردىڭ، نۇر ساۋلەنىڭ، بەرەكە- بىرلىكتىڭ جەڭەتىنىن ماداقتاعان، ءوزى قۇلاي ءسۇيىپ، سول جولعا بارلىق قايرات- جىگەرىن، ءور تالانتىن، ساپالى عۇمىرىن ارناعان - قازاق حالقىنىڭ ءورىستى كەلەشەگى ماڭگىلىك دەگەن اسقاق ارماندى ءۇمىتتىڭ وتى مازداپ جانىپ تۇر.
اكادەميك رىمعالي نۇرعالي