استانادان كوزقاراس: راديواكتيۆتى تۇنەكتەن يادرولىق قارۋسىز الەمگە قادام دەكلاراتسياسى
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جانە «يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جانە قارۋسىزدانۋ جولىنداعى پارلامەنتشىلەر» ۇيىمى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان «يادرولىق قارۋسىز الەم قۇرۋ» حالىقارالىق كونفەرەنتسياسىندا «استانادان كوزقاراس: راديواكتيۆتى تۇنەكتەن يادرولىق قارۋسىز الەمگە قادام دەكلاراتسياسى قابىلدانعان بولاتىن.
قازاقپارات استانا دەكلاراتسياسىنىڭ تولىق ءماتىنىن تاراتادى.
استانادان كوزقاراس: راديواكتيۆتى تۇنەكتەن يادرولىق قارۋسىز الەمگە قادام دەكلاراتسياسى
1991-جىلعى 29- تامىزدا، وسىدان تۋرا 25 جىل بۇرىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ يادرولىق سىناقتارعا قارسى ازاماتتىق قوعام حالىقتىق قوزعالىسىنىڭ قولداۋىمەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن جاپتى، بۇل الەمدىك قارۋسىزدانۋ تاريحىنداعى العاشقى قادام بولدى.
قازاقستاننىڭ شىعىس بولىگىندەگى سەمەي سىناق پوليگونىندا كەڭەس وداعى جۇزەگە اسىرعان 456 يادرولىق جارىلىس قورشاعان ورتاعا، بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇرپاقتىڭ دەنساۋلىعىنا الاپات اسەرىن تيگىزدى. بۇكىل الەمدەگى، سونىڭ ىشىندە، تىنىق مۇحيتىنداعى، ازياداعى، سولتۇستىك افريكاداعى جانە سولتۇستىك امەريكاداعى يادرولىق سىناقتاردىڭ سالدارى، حيروسيما مەن ناگاساكيدى اتومدىق بومبالاۋ، سونداي-اق، يادرولىق قارۋدى بايقاۋسىز نەمەسە قاتە قولدانۋ قاتەرى وسى قارۋدى جويۋعا باعىتتالعان جاھاندىق تالاپتى تۋدىرۋدا.
ءبىز كولەمى جونىنەن الەمدە ءتورتىنشى ورىنداعى يادرولىق ارسەنالدان ەرىكتى تۇردە باس تارتقان، يادرولىق سىناققا جاپپاي تىيىم سالۋ تۋرالى شارتقا قوسىلعان، ورتالىق ازيادا يادرولىق قارۋدان ازات ايماق قۇرۋداعى، الەمدى يادرولىق سىناقتاردىڭ قاۋپى مەن ۇزاق مەرزىمدى سالدارى تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ جونىندەگى اتوم جوباسىن ىسكە قوسۋداعى، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ 29- تامىزدى يادرولىق سىناقتارعا قارسى حالىقارالىق ءىس-قيمىل كۇنى دەپ بەلگىلەۋدەگى، 2015-جىلى ب ۇ ۇ- نىڭ يادرولىق قارۋدان ازات الەم قۇرۋ تۋرالى جالپىعا ورتاق دەكلاراتسيا قابىلداۋداعى جانە سوعىس ۆيرۋسىن جويۋ ءۇشىن «الەم. ХХІ عاسىر» مانيفەسىن ىلگەرىلەتۋدەگى پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆتىڭ جانە قازاقستان حالقىنىڭ كوشباسشىلىعىن جوعارى باعالايمىز.
ءبىز مانيفەستە كورىنىس تاپقان، 2045-جىلى ب ۇ ۇ- نىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا قاراي قول جەتكىزۋ كوزدەلگەن يادرولىق قارۋسىز الەم ادامزاتتىڭ ХХІ عاسىرداعى نەگىزگى ماقساتىنا اينالۋى ءتيىس دەگەن تالاپ قولدايمىز.
ءبىز الەمدىك ليدەرلەردىڭ ءىس-قيمىلدارىن، اتاپ ايتقاندا، يادرولىق قاۋىپسىزدىك سامميتتەرىندە قابىلداعان شارالارىن، سونداي-اق، يادرولىق قارۋدىڭ نەمەسە ونىڭ قۇرامداس بولىكتەرىنىڭ تەرروريستەردىڭ قولىنا ءتۇسۋىن بولدىرماۋ جولىندا جۇزەگە اسىرعان باسقا دا حالىقارالىق ءىس-قيمىلدارىن قولدايمىز. دەگەنمەن، الەمدىك ليدەرلەر يادرولىق قارۋسىزدانۋعا اسا جوعارى باسىمدىق بەرۋ جولىندا پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆقا قوسىلعاندارى ءجون.
ءبىز كورەي حالىقتىق-دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ يادرولىق قارۋدى سىناۋدى جالعاستىرۋىن ايىپتايمىز جانە بارلىق يادرولىق مەملەكەتتەردىڭ يادرولىق قارۋدى جەتىلدىرۋدى جالعاستىرىپ وتىرعانىنا الاڭداۋشىلىق بىلدىرەمىز. بۇل مەملەكەتتەر اراسىنداعى جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنىڭ ارتىپ وتىرۋىنا بايلانىستى بايقاۋسىز نەمەسە قاساقانا اسكەري ىلىك الەمدى الاپات يادرولىق قارسىلاستىققا سوقتىرۋى مۇمكىن.
ءبىز جاھاندىق دەڭگەيدە يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جانە قارۋسىزدانۋ ۇدەرىسىن ودان ءارى ىلگەرىلەتۋ، سونداي-اق ءتيىستى زاڭنامالىق اكتىلەردى قابىلداۋ بويىنشا بۇكىل الەمدەگى زاڭنامالىق ورگاندار مەن زاڭ شىعارۋشىلاردىڭ ايرىقشا جاۋاپكەرشىلىكتەرىنە باسا نازار اۋدارامىز.
ءبىز قازاقستان حالقىن قازاقستاننىڭ 2017-2018-جىلدارى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ (ب ۇ ۇ ق ك) تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندە سايلانۋىمەن قۇتتىقتايمىز. ءبىز يادرولىق قارۋدىڭ تارالۋىن بولدىرماۋ، بەيبىتشىلىك پەن يادرولىق قارۋسىز الەم قاۋىپسىزدىگىن ىلگەرىلەتۋ بويىنشا قازاقستان قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باسقا دا مۇشەلەرىمەن تىعىز ىنتىماقتاستىقتا جۇمىس ىستەيتىنىنە سەنىمدىمىز.
ءبىز پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تاعايىندايتىن يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جانە قارۋسىزدانۋعا قوسقان ەلەۋلى ۇلەسى ءۇشىن حالىقارالىق سىيلىق تۋرالى ۇسىنىستى قولدايمىز. 2016-جىلى قاراشا ايىندا استانا بەيبىتشىلىك ءسامميتىن وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىستى قولدايمىز.
ءبىز - پارلامەنتشىلەر، ءدىني ليدەرلەر، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى، وقىتۋشىلار، عالىمدار، مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى، زاڭگەرلەر، ازاماتتىق قوعام، سونىڭ ىشىندە جاستار قاۋىمىنىڭ وكىلدەرى، ۇكىمەتتەردى:
1. يادرولىق سىناققا جاپپاي تىيىم سالۋ تۋرالى شارتقا قول قويماعان جانە راتيفيكاتسيالاماعان جاعدايدا، اسىرەسە، يادرولىق مەملەكەتتەردى ونى جۇزەگە اسىرۋعا شاقىرامىز، بۇل سەمەي سىناق پوليگونى جابىلۋىنىڭ 25 جىلدىعى جانە يادرولىق سىناققا جاپپاي تىيىم سالۋ تۋرالى شارتتىڭ قول قويۋعا اشىلۋىنىڭ 20 جىلدىعىندا وتكىزىلىپ وتىرعان وسى كونفەرەنتسيانىڭ ءمان-ماڭىزىن ايقىنداي تۇسەدى؛
2. 2010-جىلى قابىلدانعان يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ تۋرالى شارت جونىندەگى ءىس- قيمىل باعدارلاماسىنا جانە 1996-جىلى ب ۇ ۇ- نىڭ حالىقارالىق سوتى بەكىتكەن تولىق يادرولىق قارۋسىزدانۋعا ارنالعان كەلىسسوزدەر بويىنشا جاپپاي مىندەتتەمەلەرگە سايكەس كەلىسسوزدەر مەن نىسانالى پىكىرتالاستارعا باستاماشىلىق جاساۋعا؛
3. يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جونىندەگى شارتتى قاراۋ جانە ونىڭ قولدانىسىن ۇزارتۋ جونىندەگى 1995-جىلعى كونفەرەنتسيادا قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتارعا سايكەس تاياۋ شىعىستا يادرولىق قارۋدان جانە باسقا دا جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىنان ازات ايماق قۇرۋعا جانە بۇۇ باس حاتشىلىعىن وسى شەشىمنىڭ ىسكە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋگە شاقىرامىز؛ سونىمەن قاتار، سولتۇستىك-شىعىس ازيادا، ەۋروپادا جانە اركتيكادا يادرولىق قارۋدان ازات قوسىمشا ايماقتار قۇرۋعا؛
4. بارلىق يادرولىق كۇشتەردى جوعارى جەدەل دايىندىق رەجىمىنەن شىعارۋ، يادرولىق قارۋدى ءبىرىنشى بولىپ قولدانباۋ جانە يادرولىق قارۋدى قولدانۋدىڭ كەز كەلگەن قاتەرىنەن باس تارتۋ ارقىلى يادرولىق قارۋدى قولدانۋ تاۋەكەلدەرىن ازايتۋعا؛
5. «يادرولىق قارۋدىڭ نولدىك دەڭگەيىنە» قول جەتكىزۋ سالاسىنداعى شارتتار مەن قاراپايىم قۇقىقتار بويىنشا ءوز مىندەتتەمەلەرىن تولىعىمەن ورىنداۋعا؛
6. 2017-جىلى يادرولىق قارۋعا تىيىم سالۋ مەن ونى جويۋ جونىندەگى كوپجاقتى كەلىسسوزدەردى باستاۋعا؛
7. يادرولىق قارۋعا قاتىستى ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ارالىق شارالارىن، ونىڭ ىشىندە يادرولىق سىناقتارعا جانە حالىق قونىستانعان اۋدانداردى يادرولىق سوققىلاردىڭ نىساناسى رەتىندە تاڭداپ الۋعا تىيىم سالۋ جونىندەگى شارالاردى قولداۋعا؛
8. جاھاندىق يادرولىق قارۋسىزدانۋدى قامتاماسىز ەتۋدى ۆەريفيكاتسيالاۋ ادىستەرى مەن تەتىكتەرىن يادرولىق قارۋسىزدانۋدى ۆەريفيكاتسيالاۋ جونىندەگى حالىقارالىق ارىپتەستىك ارقىلى دامىتۋدى جالعاستىرۋعا؛
9. قاۋىپسىزدىك دوكترينالارىنان يادرولىق قارۋدى تەجەۋ ەسەپتەرىن الىپ تاستاۋعا جانە ونىڭ ورنىنا حالىقارالىق جانجالداردى ديپلوماتيا، قۇقىق، وڭىرلىك تەتىكتەر، ب ۇ ۇ جانە باسقا دا بەيبىت قۇرالدار ارقىلى شەشۋگە؛
10. جەدەل تۇردە جانە تولىعىمەن جويۋ ماقساتىندا بارلىق يادرولىق مەملەكەتتەردەن يادرولىق قارۋ ارسەنالدارىن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنان كەشىكتىرمەي تۇبەگەيلى قىسقارتۋعا شاقىرامىز.
ءبىز يادرولىق قارۋدى تۇبەگەيلى جويۋ ءۇشىن ۇكىمەتتەردى قولداۋعا جانە ولارمەن ىنتىماقتاستىق جاساۋعا دايىنبىز. وسى حالىقارالىق ءىس-شارا شەڭبەرىندەگى ءارتۇرلى سالا وكىلدەرىنىڭ اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق يادرولىق قارۋسىزدانۋدى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى جاھاندىق قوزعالىستى قۇرۋعا ارنالعان پلاتفورمانى ۇسىنادى.
بارشا ادامزاتتىڭ بولاشاعى ءۇشىن تەرەڭ الاڭداۋشىلىق تانىتىپ جانە قازاقستاننىڭ يادرولىق قارۋسىزدانۋ سالاسىنداعى ۇلگىسىن ونەگە تۇتا وتىرىپ، ءبىزدىڭ بۋىنىمىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان كەزەڭدە يادرولىق قارۋدان ازات پلانەتامىزدا بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىككە قول جەتكىزۋدىڭ كەلەشەگى مەن قاجەتتىگى تۋرالى سالتاناتتى تۇردە مالىمدەيمىز.