بيىل ورازا ۇستاۋدىڭ ەرەكشەلىگى قانداي؟
وسىعان وراي، ءبىز ورازا تۇتۋعا قاتىستى نەگىزگى ماسەلەلەردى تاعى ءبىر مارتە ەسكە ءتۇسىرىپ، يسلامدا ناماز بەن ورازانى بولەك ۇستاۋ نيەتىنىڭ قالاي قابىلداناتىنىن، سونداي- اق ورازا ۇستاماعاندار اۋىزاشار بەرۋ ارقىلى قانشالىقتى ساۋاپ جينايتىنىن ءبىلۋ ماقساتىندا Baq.kz ءتىلشىسى «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتىنىڭ نايب يمامى رامازانوۆ نۇرلان بەكبولات ۇلىمەن سۇحباتتاسقان ەدى.
- ءسوز باسىندا رامازان ايىنىڭ ماڭىزدىلىعى جايىندا ايتا كەتسەڭىز؟
- رامازان ايىندا ورازا تۇتۋ ءار ءبىر ەر جانە ايەل مۇسىلمانعا پارىز. اللا تاعالا قۇران كارىمدە: «ۋا يمان كەلتىرگەندەر! سەندەرگە بۇرىنعىلارعا پارىز ەتىلگەندەي ورازا پارىز بولدى، بالكىم ساقتانارسىڭدار. ساناۋلى كۇندەردە»، - دەگەن. (باقارا، 183). رامازان ايىنان باسقا ۋاقىتتا تۇتىلعان ورازا ەرىكتى بولىپ ەسەپتەلەدى. مۇنان وزگە تۇتۋعا مىندەتتى ورازا تۇرىنە ءنازىر (سەرت) ەتىپ، ءبىراق ۋاقىتىندا تۇتا الماعان ەرىكتى ورازانىڭ قازاسى عانا جاتادى. ورازا اراب تىلىندە «ساۋم» دەپ اتالادى. «ساۋم» اراب تىلىندە «بارلىق نارسەدەن تىيىلۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ال، شاريعاتتاعى ماعىناسى تاڭ اتقاننان كۇن باتقانعا دەيىن ورازا نيەتىمەن ىشۋدەن، جەۋدەن جانە توسەك قاتىناسىنان تىيىلۋ.
- بيىل ورازا ۋاقىتى جازعا سايكە كەلىپ وتىر. دەمەك، ورازا ۇستايتىن ازاماتتار ءۇشىن وڭاي بولماس...
- وسى جىلى رامازان ورازاسى جاز ايىنا سايكەس كەلىپ وتىر. الايدا، كۇننىڭ ۇزاقتىعى مەن اپتاپتى ىستىعىنا قاراماستان اۋىز بەكىتۋشى جاننىڭ دارەجەسى جوعارى جانە ساۋابى ەسەلەنە تۇسەدى. بۇل جىلى ورازا ايى 29 كۇنگە سوزىلادى. شىلدە ايىنىڭ 1 نەن 2 نە قاراعان ءتۇنى قادىر ءتۇنى. 4- شىلدە ورازا اياقتالادى. بيىلعى ءپىتىر ساداقاسى 200 تەڭگەنى قۇرايدى. ءپىتىردى رامازان ايىنىڭ باسىنان ايت نامازىنا دەيىن بەرۋگە بولادى. شىلدە ايىنىڭ 5 ى ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى.
- ورازا ۇستاۋدى باستايتىندار «ورازا ۇستاۋ ءۇشىن وعان قالاي نيەت ەتەمىن؟ جانە اۋىزاشار كەزىندە قانداي دۇعا وقىسام بولادى؟» دەگەن سۇراقتاردى ءجيى قويىپ جاتادى.
- ورازاعا نيەت: «اللا تاعالا ءۇشىن مۇباراك رامازان ايىنىڭ ورازاسىن ۇستاۋعا تاڭنان كۇن باتقانعا دەيىن نيەت ەتتىم». ال اۋىزاشار دۇعاسى: «جاراتقان يەم سەن ءۇشىن ورازا ۇستادىم، ساعان يمان كەلتىردىم، ساعان تاۋەكەل ەتتىم، سەن بەرگەن ريزىق نەسىبەڭمەن اۋىز اشتىم. ءيا، كەشىرىمدى اللا! مەنىڭ الدىڭعى جانە سوڭعى كۇنا- كەمشىلىكتەرىمدى كەشىرە گور!»
- ال ورازا كەزىندە سۋعا تۇسۋگە بولا ما؟
- ورازا كەزىندە سالقىنداۋ ماقساتىندا سۋعا شومىلۋعا نەمەسە عۇسىل دارەت الۋعا بولادى. بۇل ورازانى بۇزبايدى. تەك، اۋىزدان نە مۇرىننان ىشكە سۋ كەتىپ قالماۋى كەرەك. شومىلۋ بارىسىندا قۇلاعىنا كىرگەن سۋ دا ورازانى بۇزبايدى.
- سوسىن تۇكىرىك جۇتۋعا قاتىستى ماسەلەنى تاعى ءبىر مارتە انىقتاپ الايىق دەپ ەدىك؟
- ورازا تۇتقان ادام اۋزىنداعى تۇكىرىگىن نە بولماسا سىلەكەيىن جۇتسا ورازاسى بۇزىلمايدى. ءبىراق ادەيى اۋزىن تولتىرا تۇكىرىك جيناپ، ونى جۇتۋدان ساق بولۋى ءتيىس.
- يسلام ءدىنى ناماز وقىمايتىن ادامدار ۇستاعان ورازاعا قالاي قارايدى؟
- رامازان ورازاسى - ءوز الدىنا جەكە- دارا قۇلشىلىق. ناماز وقىماعان ادام دا ۇستاي الادى. ورازا - ۇلى جاراتقانعا جاقىنداۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. مۇنى بولمايدى دەپ تىيۋ دۇرىس ەمەس. ناماز وقىمايتىن كىسى ورازا ارقىلى دىنگە ءبىر تابان جاقىنداپ، كەلەر جىلدارى نامازعا جىعىلۋى ابدەن مۇمكىن. اۋزى بەرىك كىسى ورازامەن قاتار نامازعا دا جىعىلعانى ءجون.
- رامازان ايىندا كەي ادامادار وزدەرى ورازا ۇستاماي، ءبىراق ورازاداعى جاندارعا اۋىزاشار بەرۋ ارقىلى ساۋاپ جيناعىسى كەلەدى. بۇل قانشالىقتى دۇرىس؟
- اقىل- ەسى دۇرىس، باليعات جاسىنا جەتكەن، ناۋقاس ەمەس، ساپاردا بولماعان جاندارعا رامازان ايىندا ورازا تۇتۋلارى پارىز. شاريعات تۇرعىسىنان ءۇزىر يەسى سانالماعان كىسى ورازا ايىندا اۋزى بەرىك بولۋى قاجەت. الايدا بەلگىلى سەبەپتەرگە بايلانىستى ورازا تۇتالماعان جاعدايدا اۋىزاشار بەرۋدىڭ دە ساۋابى مول. بىرىنشىدەن، اۋىز اشتىرعان كىسى ورازا ۇستاعان كىسىدەي ساۋاپ الادى. ساحابا ءزايد يبن حاليد ءال- جۋھاني پايعامبارىمىزدىڭ بىلاي دەپ ايتقاندىعىن جەتكىزەدى. «كىمدە- كىم ورازا ۇستاۋشىنىڭ اۋزىن اشتىرسا، ورازا ۇستاعان ادامنىڭ ساۋابىنداي ساۋاپ الادى». ەكىنشىدەن، اۋىز اشتىرعان كىسى پەرىشتەلەر دۇعا ەتەدى. ساحابا ءاناس يبن مالىك مىناداي ءبىر ريۋايات كەلتىرەدى.
«اللا ەلشىسى، ساعد يبن ۋبادانىڭ ۇيىنە كەلەدى. ساعد پايعامبارىمىزعا اس رەتىندە نان مەن ءزايتۇن مايىن اكەلەدى. اللا ەلشىسى الدىنا قويىلعان استان جەيدى. ارتىنشا: «ۇيلەرىڭدە ورازا ۇستاعاندار اۋىز اشسىن! استارىڭدى تاقۋالار جەسىن! ءارى پەرىشتەلەر سەندەرگە (كۇنالارىڭنىڭ كەشىرىلۋى ءۇشىن) دۇعا ەتسىن!»، - دەپ دۇعا ەتەدى. ۇشىنشىدەن، اۋىز اشتىرۋ كۇنالاردىڭ كەشىرىلۋىنە سەبەپشى بولادى. ساحابا سالمان ءال- فاريسي پايعامبارىمىزدىڭ بىلاي دەپ ايتقاندىعىن ريۋايات ەتەدى.
پايعامبارىمىز: «كىمدە- كىم رامازاندا ورازا تۇتقان كىسىگە اۋىز اشتىرسا، كۇنالارى كەشىرىلەدى، توزاقتان ازات بولادى. ءارى وعان ساۋابى كەمىمەستەن ورازا تۇتقان كىسىنىڭ ساۋابىنا تەڭ ساۋاپ بەرىلەدى» ، - دەيدى. ءبىز: «ۋا اللانىڭ ەلشىسى! بارشامىزدىڭ ورازا ۇستاعان كىسىگە اۋىز اشتىراتىنداي شامامىز جوق»، - دەدىك. اللا ەلشىسى: اللا بۇل ساۋاپتى ورازا ۇستاعان جانعا ءبىر قۇرمامەن اۋىزاشار اشتىرعانعا دا، تەك سۋمەن اۋىز اشتىرعانعا دا، از عانا ءسۇت بەرگەنگە دە بەرەدى»، - دەدى
- سۇحباتىڭىزعا راقمەت! الداعى رامازان ايى بارشا مۇسىلمان قاۋىمى ءۇشىن قابىل بولعاي!
ارمان اسقاروۆ