مەملەكەت قۋاتى - حالىقتا، حالىقتىڭ قۋاتى - بىرلىكتە
«ىنتىماق بولماي ءىس وڭباس» دەگەن دە بابامىزدان ءسوز قالعان. شىندىعىندا، بۇگىنگىدەي قاتەرلەر اياق استىنان تۋىنداپ جاتاتىن الماعايىپ زاماندا بەرەكە مەن بىرلىك، تاتۋلىق پەن دوستىق اۋاداي قاجەت. ويتكەنى، تاۋەلسىزدىكتىڭ تىرەگى - تۇراقتىلىق. وسى تۇستا اتاتۇرىكتىڭ «ۇيدە تىنىش بولسا، سىرتتا دا تىنىش» دەگەن ءسوزى دە ەسكە ورالادى. ەندەشە بىرلىك، تاتۋلىق ارقىلى تۇراقتىلىق قامتىلىپ، ول تاۋەلسىزدىگىمىزدى بەرىك ەتە تۇسەرى ءسوزسىز.
شىندىعىندا، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بۇگىنگى سان سالالى ىستەرى، تۇتاستاي جەتكەن جەتىستىكتەرى تەك بىرلىكتىڭ، ىنتىماق پەن تىنىشتىق ارقىلى كەلەتىن تۇراقتىلىقتىڭ ارقاسىندا عانا ورىن الدى. ال بىرلىكتى ۇلىقتايتىن 1 - مامىر مەرەكەسىنىڭ تاريحىنا كەلسەك، قازاقستاندا 1996 -جىلدان باستاپ ەلباسى جارلىعىمەن قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى رەتىندە اتالىپ ءوتىلىپ كەلەدى. دەگەنمەن، ودان ىلگەرىدەگى كەزەڭدە كەڭەس وداعىنداعى ەڭبەكشىلەردىڭ تاپتىق مەرەكەسى بولعان بۇل مەيرام، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىنا ەنگەندە مۇلدەم جاڭاشا ءمان- ماڭىزعا، مازمۇن- سيپاتقا يە بولعانى انىق. ايتۋلى كۇن ۇلىستار مەن ۇلتتاردىڭ بىرلىگىن ۇلىقتاپ، قازاقستانداعى بارلىق ۇلت وكىلدەرىن جۇمىلعان جۇدىرىقتاي تۇتاستىرۋعا ۇندەپ كەلەدى. ءسويتىپ مامىر مەيرامى بۇگىندە قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى دەگەن مازمۇندا جالعاسىن تاۋىپ، كوپ ەتنوستى ەلدىڭ تىنىشتىعى مەن تاتۋلىعىنىڭ نىشانىنا اينالدى.
سونىمەن قاتار، مامىردىڭ العاشقى كۇنى - قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى مەرەكەسىن جاڭا تۇرپاتتا تويلاۋ قاجەتتىگىن، ونى ەلىمىزدىڭ باستى مەرەكەسىنە اينالدىرۋ يدەياسىن مەملەكەت باسشىسى ن. نازاربايەۆ 2011 -جىلى كوتەرگەن بولاتىن. «كوكتەمگى 1 - مامىر مەرەكەسى ءبىزدىڭ ەلدەگى ەتنوستاردى بۇرىنعىدان دا جاقىنداستىرا ءتۇسۋى ءتيىس. بۇل ءبىزدىڭ تۋعان قازاقستانىمىزداعى 20 جىلدا قۇرعان نەگىزگى مەرەكەمىز بولادى. ءبىرىنشى مامىر - بىرلىكتىڭ ەرەكشە مەرەكەسى. سوندىقتان دا، مامىردا تۇتاس اي بويى جاقىنداسۋدىڭ بارلىق جاڭا جولدارىن بايقاپ كورۋ كەرەك. ال تۇراقتىلىق بولماعان جەردە دامۋ دا بولمايتىنىنا قازىرگى جەر جاھاندا ورىن الىپ جاتقان مىسالدار جەتكىلىكتى. سوندىقتان دا، بىرلىكتى تۋ ەتكەن ەلىمىز قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنىن باستى مەرەكەلەردىڭ بىرىنە اينالدىرۋدى قولداپ كەلەدى» ، ‑ دەگەن ەدى ەلباسى.
جالپى، 1 - مامىر قانداي مەرەكە؟ كەشەگى كەڭەس وداعىنداعى شارانى تاۋەلسىز ەلدە جاڭاشا جاڭعىرتۋدىڭ ءمانىسى قايسى؟ وسى ساۋالعا جاۋاپ بەرمەس ءۇشىن الەمدەگى بەيبىتشىلىكتىڭ قادىرىن ارتتىرىپ وتىراتىن ءتۇرلى احۋالعا توقتاعان ورىندى ءتارىزدى. بۇگىنگى تاڭدا الەمدەگى قۇبىلىستاردى زەردەلەي قاراساق، بەيبىت ءومىر مەن تۇراقتىلىقتىڭ، تىنىشتىقتىڭ قادىرىن ارتتىرا تۇسەتىن جاعداياتتار از ەمەس. الەمدە، جاھاندىق اۋمالى‑توكپەلى جاعدايدى باستان كەشكەن، مەملەكەتتىك جۇيەنىڭ تەپە- تەڭدىگى بۇزىلعان، بەرەكەسى توگىلىپ، بىرلىگى سوگىلگەن ەلدەردىڭ سانى ارتىپ كەلە جاتقانىن دا بايقاۋعا بولادى. تاياۋ شىعىس سوڭعى جىلدار بويى ۇزدىكسىز قاقتىعىستاردىڭ الاڭىنا اينالدى. ول وڭىردە جاقىن ارالىقتا بەيبىتشىلىكتىڭ بولاتىنىن بولجاۋدىڭ ءوزى قيىن. كۇنى كەشە عانا تىنىشتىق قۇشاعىندا تۇرعان ۋكراينانىڭ بۇگىنگى احۋالى قانداي؟ بۇل ءبىر عانا مىسال.
سوندىقتان دا، اسىرەسە، جىلدار بويىنا جالعاسىپ كەلە جاتقان ءدىنارالىق، ۇلتارالىق قاقتىعىستار بويىنشا الەمدىك ديپلوماتيانىڭ نەبىر وزىق ۇلگىلەرى دە وتتى نۇكتەلەردىڭ شوعىن سوندىرە الماي وتىرعانىنا الەم جۇرتشىلىعى كۋا. ەندەشە، وسىنداي دامۋعا كەرى اسەر بەرەتىن قۇبىلىستاردى سارالاساق، بىرلىگى، ىنتىماقتاستىعى جاراسقان ەلدە عانا تىرشىلىك قايناپ، تۇراقتىلىق ساقتالىپ، بولاشاق دامۋى دا باياندى بولماق.
قازاقستاندىق ۇلتارالىق تاتۋلىق ۇلگىسى دە وسىعان نەگىزدەلگەن. ەندەشە، كەڭەس وداعىنان قالىپ، قىزىل يمپەريامەن بىرگە قۇردىمعا كەتپەگەن، كەرىسىنشە جاڭا مەملەكەتتە جاڭاشا تۇلەپ، ۇلتتار اراسىنداعى ىستىق ىقىلاستىقتى دارىپتەۋگە بەت العان مامىر مەرەكەسىن جاڭعىرتۋدىڭ تۇپكى ءمانىسى وسى - بىرلىكتىڭ، ىنتىماق پەن بەرەكەنىڭ يگىلىگىنە شاقىرۋ دەپ بىلگەن ءلازىم.
اقىر سوڭىندا ەلىمىزدەگى تاتۋلىق پەن بىرلىكتىڭ باسقاعا ەمەس، ەڭ الدىمەن قازاقتىڭ وزىنە كەرەكتىگىن مەملەكەت باسشىسى ن. نازاربايەۆ ۇدايى كوتەرىپ كەلەدى. ەلباسىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىق قوعامدا ەشكىمنىڭ دە ەتنوستىق ارتىقشىلىعى جوق جانە ءبارى دە زاڭ الدىندا تەڭ. بارلىق قازاقستاندىقتار - ءبىر تۋعان جەردىڭ بالالارى. «ءبىز ءبارىمىز - ءبىرتۇتاس قازاقستان حالقىنىڭ ءارتۇرلى جانە بىردەي بالالارىمىز. ءبىزدىڭ ءبارىمىزدى ءبىر ماسەلە تولعاندىرادى - بۇكىل قازاقستان حالقىنىڭ ءال- اۋقاتى. ءبىزدىڭ ءبارىمىزدىڭ ماقساتىمىز ءبىر - ءبىزدىڭ ورتاق وتانىمىزدىڭ وركەندەۋى. بۇل ءبىزدىڭ ورتاق تابىسىمىز، ورتاق ماقتانىشىمىز. بۇل وسى جىلدار بويىنا مەملەكەت باسشىسى رەتىندە مەن جۇرگىزىپ كەلگەن، جۇرگىزىپ وتىرعان جانە جۇرگىزە بەرەتىن ساياسات. تۇراقتىلىق پەن كەلىسىم - ءاربىر اكىمنىڭ، ءاربىر باسشىنىڭ، ءاربىر ازاماتتىڭ كۇن سايىنعى جۇمىسى!» - دەيدى ن. نازاربايەۆ. سونىمەن بىرگە، وتكەندەگى «تاۋەلسىزدىك. كەلىسىم. بولاشاعى ءبىرتۇتاس ۇلت» اتتى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXIV سەسسياسىندا ءسوز سويلەگەن ەلباسى بۇعان تاعى دا نازار اۋدارىپ، قازاقستان ءاربىر ازامات ءۇشىن جايلى بولۋى كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. «وسىعان بايلانىستى اتاپ وتكىم كەلەدى، ەڭ باستىسى - ازاماتتىق، ۇلت ەمەس. ازاماتتىق دەگەن ول ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتى ءبىر زاڭمەن، كونستيتۋتسيامەن ءومىر سۇرەدى دەگەن ءسوز. ءبارى وسى ءبىر عانا زاڭعا باعىنۋى كەرەك. ريم يمپەرياسىندا ازاماتتار بولدى، ۇلت ەمەس. ءتىپتى لاتىن تىلىندە «ۇلت» دەگەن ءسوز «جاڭا تۋعان» دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. ال ءبىز وسى «ۇلت» دەگەن ماسەلەنى نە قىلىپ جىبەردىك؟ سوندىقتان دا، بىرتەكتىلىك دەگەنىمىز ءوزىنىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىڭدى جوعالتپاۋ، تاريحىڭدى، مادەنيەت پەن ءتىلىڭدى ۇمىتپاۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ال ازاماتتىقتا - ءبىز بىردەيمىز» ، - دەدى ن. نازاربايەۆ.
تۇپتەپ كەلگەندە ماڭگىلىك ەلگە اينالۋدى ماقسات تۇتاتىن ۇلت - ەڭ الدىمەن بىرلىگى جاراسقان ۇلت بولۋى كەرەك! ال ماڭگىلىك ەلدىڭ تۇپكىلىكتى يدەياسىنا بىرلىك پەن ىنتىماق ارقىلى عانا قول جەتكىزە الاتىنىمىز انىق. سوندىقتان دا، مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ماڭگىلىك ەل اتتى يدەياسىن جالپاق جۇرتقا جاريالاپ، ەلدىڭ بولاشاعى تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا: «قازاقتىڭ ىنتىماعى مەن بىرلىگى مىقتى بولمايىنشا، كەلەشەكتە مەملەكەتتىڭ تۇتاستىق كەلبەتىن ساقتاۋ مۇمكىن ەمەس» دەپ كەسىپ ايتقان بولاتىن. ياعني، بىرلىك ارقىلى مەملەكەتتىڭ ماڭگىلىگى مەن تۇتاستىعىن ساقتاۋ - بۇل ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايقىنداعان قازاقستاندىق ۇستانىم.
تۇيىندەي ايتقاندا، 1 - مامىر مەرەكەسىنىڭ ءوزى قازاقستاننىڭ ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم تاجىريبەسىنىڭ وزىندىك ۇلگىسىن قالىپتاستىرعان ەل ەكەنىن كورسەتەدى. قازاقستان وزىندىك جولعا يە بولىپ قانا قويعان جوق، ەلىمىز تولەرانتتىلىق جانە مادەنيەتارالىق ديالوگ ماسەلەلەرىنە ءمان بەرەتىن باستامانى حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعارا بىلەتىن مەملەكەت بولا الدى. سوندىقتان دا، ساياسي تۇراقتىلىق، قوعامداعى ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق تاتۋلىقتى ورناتۋ جونىنەن الەمدىك قوعامداستىق تاراپىنان وڭ باعاعا يە بولعان قازاقستاننىڭ قارىشتاپ دامۋىنا دا ەڭ الدىمەن ۇلتارالىق ساياساتتاعى تۇراقتىلىققا نەگىزدەلگەن قاعيداتتىڭ ىقپالى زور بولدى. قازاقستاننىڭ جەتىستىگىنە اينالعان قوعامدىق كەلىسىم ەلدىڭ ناتيجەلى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق، قوعامدىق- ساياسي دامۋىنىڭ كەپىلىنە ءھام نەگىزىنە دە اينالىپ وتىر. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق ءوسۋى، الەۋمەتتىك ىلگەرىلەۋى، دەموكراتيالىق دامۋى قوعام بىرلىگى ۇيىسقان جانە ساقتالعان جاعدايدا عانا جۇزەگە اسادى. ال ۇلتتار اراسىنداعى بىرلىكتى قامتاماسىز ەتۋ - دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت قۇرۋدىڭ ماڭىزدى شارتى. سوندىقتان دا، 1 - مامىر مەرەكەسى ەلدىڭ بىرلىگىن ودان سايىن نىقتاپ، سول ارقىلى قازاقتىڭ تىرلىگىنىڭ بەرەكەلى بولۋىنا جول اشسىن دەپ تىلەيىك!