سىرتى - سۇننەت، ءىشى - ىندەت

استانا. قازاقپارات - يسلام - بەيبىتشىلىك ءدىنى. مۇسىلمان كىتابى قۇراننىڭ ءاربىر سۇرەسى ەرەكشە مەيىرىمدى، اسا قامقور جاراتۋشىنىڭ اتىمەن باستالادى.

مۇسىلماننىڭ سالەمىنىڭ ءوزى «ءاس-ءسالامۋ الەيكۋم» دەپ اللانىڭ اماندىعى مەن ەسەندىگىن، بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىق تىلەيدى. پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) ادام تۇرماق جانۋارعا دا مەيىرىمدى بولۋدى ءامىر ەتەدى. الايدا، جات تۇگىلى اناسى ءبىر باۋىرىنا قاتىگەزدىك قايدان شىعادى؟ ونى ءدىنىمنىڭ ءامىرى دەپ، جات اعىم جەتەگىندە كەتىپ، قاتەلەسۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟

مۇنىڭ ەكى ماڭىزدى سەبەبى بار. ءبىرىنشىسى، سىرت كوزگە جات اعىمداعىلار ەرەكشە تاقۋا، ءدىندار بوپ كورىنەدى. ءبىراق، تاقۋالىعى الىسقا بارمايدى. ءدىندارلىعىنان ايىرىلىپ قالماۋى ءۇشىن ءوزىنىڭ «قىلمىسىن» ءتۇرلى سەبەپپەن «زاڭداستىرا» باستايدى. بۇل تاقۋالىقتارى ءفاناتيزمنىڭ ءوزى. ويتكەنى، بەلگىلى ورتا عانا قابىلداعان ءبىر توپ عالىمنىڭ ايتقانىنا كونىپ، ايداۋىنا جۇرەدى. ال، ءبىزدىڭ ەل قالىپتاسۋىنا تابيعيندەردەن باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىنگى الەمدىك عۇلامالار ۇلەس قوسقان حانافي مازحابىن ۇستانادى.

مۇنى ءسىز بەن ءبىز بىلەمىز. ال، جات اعىم جەتەگىندەگى مۇنى مويىندامايدى. ويتكەنى، ول ءۇشىن تەك «ۇستازى» عانا بەدەلگە يە. ونىڭ قاتەلىگىن تەك «تايعا تاڭبا باسقانداي» ەتىپ قۇران مەن حاديستەن عانا جاۋاپ بەرۋ قاجەت. ءتىپتى، حاديستىڭ ايتپاعى مۇلدە باسقا دەپ ونى دا مويىنداماۋى مۇمكىن.

ءابۋ ساعيد حۋدري (ر. ا. ): «ءبىز اللا ەلشىسى (س. ع. س. ) قۇزىرىندا ەدىك. پايعامبار (س. ع. س. ) ادامدارعا زات ۇلەستىرىپ جاتقان. سوندا ءبانۋ ءتاميم رۋىنان شىققان زۋل- حۋايسيرا اتتى كىسى كەلىپ: «ەي، اللا ەلشىسى! ءادىل بول» دەدى. پايعامبار (س. ع. س. ) وعان: «سورىڭ قۇرىسىن! مەن ادىلدىك ەتپەسەم، كىم ادىلدىك جاسايدى. ەگەر مەن ادىلدىك جاساماسام سەنىڭ سورىڭ قۇرىپ، اقىرىڭ جامان بولار ەدى» دەدى. سوندا ومار: «ۋا، اللا ەلشىسى! رۇقسات ەتىڭىز، ونىڭ باسىن شاۋىپ الايىن» دەدى. پايعامبار (س. ع. س. ) : «تيىسپە، ونىڭ جولداستارى بار. سەندەر ولاردىڭ نامازدارىنىڭ جانىندا ءوز نامازدارىڭدى، ورازالارىنىڭ الدىندا ءوز ورازالارىڭدى تۇككە تۇرعىسىز دەپ بىلەسىڭدەر. ولار قۇران وقيدى، ءبىراق وقىعاندارى كومەيىنەن ارى اسپايدى. ولار دىننەن اڭدى تەسىپ وتكەن جەبەدەي الىستاي تۇسەدى. جەبەنىڭ ۇشىنا قاراساڭ، ەش نارسە (قان) تاپپايسىڭ...» دەدى.

ءابۋ ساعيد: مەن بۇل حاديستى اللا ەلشىسىنەن (س. ع. س. ) ەستىگەندىگىمەن كۋالىك ەتەمىن. ءاليدىڭ ولارمەن سوعىسقانىن مەن دە ءاليدىڭ جانىندا بولعانىمدى كۋالىك ەتەمىن. ول ادامدى الىپ كەلۋگە بۇيرىق بەردى. تۇتقىندالعان ادامعا قاراعانىمدا پايعامبار (س. ع. س. ) سۋرەتتەگەن كىسىنى كوردىم» دەيدى (بۇحاري).

بۇل وقيعا پايعامبار (س. ع. س. ) حۋناين شايقاسىنان كەيىن ءتورت كىسىگە التىن ۇلەستىرىپ بەرگەندە ورىن الدى. التىندى ءالي بين ءابۋ توليب (ر. ا. ) يەمەننەن جىبەرگەن بولاتىن. ال، زۋل- حۋايسيرا ءتاميمي جايلى يبن حاجار: «بۇل كىسى جايلى حاديستەردە انىق دەرەك ايتىلماعان. ابدۋراحمان بين ءابۋ نيمال- مۋشار ونى: «ەكى ۇرتى شىعىڭقى، كوزدەرى ۇڭىرەيگەن، ماڭدايى شىعىڭقى، ساقالى قالىڭ، شاشىن قىرىپ تاستاعان، بالاعى تۇرىلگەن» دەپ سۋرەتتەگەن.

ءابۋ باكرا (ر. ا. ) ريۋاياتىندا: «ۇزىن بويلى، قارا كىسى. بالاعى تۇرىلگەن، شاشى قىرىلعان جانە ەكى كوزىنىڭ ورتاسىندا ساجدەنىڭ ءىزى بار» ( احمەد، تاباري ) دەپ كەلتىرىلگەن. ابدۋللا بين امر (ر. ا. ) ريۋاياتىندا: «دالا ارابتارىنىڭ ءبىرى، دىنگە جاقىندا عانا كىرگەن» (باززار، تاباري) دەپ ايتىلعان.

ريۋاياتتا: «ەي، مۇحاممەد! ۋاللاھي، اللا ساعان ءادىل بولۋدى ءامىر ەتكەن بولسا، مەن سەنىڭ ادىلدىك ەتكەنىڭدى كورمەدىم» (باززار، حاكيم) دەلىنگەن.

«وقىعان قۇرانى كومەيىنەن اسپايدى». مىنە، بۇل حاديس جاستاردىڭ اتالمىش اعىمعا قۇشتارلىعىنىڭ سەبەبىن اشىق ايتۋدا. ءبىر قاراعاندا، نامازىن كەرەمەت وقىپ، ورازاسىنا بەرىك ادامنان كۇدىكتەنۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىراق، پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) ولاردىڭ قۇران وقيتىندىعىن، نامازى مەن ورازاسىن كورگەن ادام ەرەكشە تاڭ قالاتىندىعىن ايتىپ ەسكەرتۋدە. ال، وقىعان قۇرانى تەك تىلىندە قالىپ، دىلىنە دەيىن جەتپەيتىنى تاعى بار. اللانىڭ ءسوزىن وقۋدان ءتىل دامىل تاپپاسا، ءبىراق، قۇران امىرلەرىن ورىندامايتىن بولسا، مۇنداي جان ەڭ باقىتسىز. قۇراننىڭ ءوزى ونداي بەيباقتى لاعىنەت ەتەدى.

«ولار دىننەن اڭدى تەسىپ وتكەن جەبەدەي الىستاي تۇسەدى». يسلامنان اتىلعان جەبە سياقتى الىستاي تۇسەدى. سونىمەن بىرگە، ساداقتى بىلەگى مىقتى كىسى تارتسا جەبە كيىكتىڭ دەنەسىن تەسىپ وتكەندە، جەبەگە قان جۇقپاي قالادى ەكەن. مىنە، سول سياقتى بۇل جات اعىمداعىلار ءوز نامازى مەن ورازاسىنان يمانى پايدالانا المايدى. ولار مۇسىلمانشىلىققا ەشبىر قاتىسى جوق بەينەدەگى بەيشارالار بوپ قالماق.

قازاق دالاسىنا يسلام نۇرى تۇسكەن كۇننەن بەرگى اتا- بابامىز ۇستانعان حانافي مازھابىمەن ءجۇرۋ -  ەلىمىزدەگى مۇسىلماندارعا مىندەت. وعان كوپتەگەن دالەل ايتۋعا بولادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، 12 عاسىرعا جۋىق ەلىمىزگە قۇران مەن پايعامبار (س. ع. س. ) ءسوزىن ناسيحاتتاپ كەلگەن بۇل مەكتەپ بۇگىندە ءبىزدىڭ ءدىني ساۋاتتىلىعىمىزدى قاناعاتتاندىرا المايدى دەگەنگە ەستى ادام سەنبەيتىنى انىق.

رۋسلان قامباروۆ، يسلامتانۋشى

e-islam.kz